Η Χριστίνα Τέφου μιλά στο Artviews για την τέχνη του κοσμήματος, την αγάπη της σ’ αυτό και φυσικά την επιχείρηση του θείου της Μιχαήλ Σταυρινού, που μαζί με τη μητέρα της, τη μήυσε στον κόσμο του κοσμήματος.
Μία μακροχρόνια οικογενειακή παράδοση από την Σάμο, που δραστηριοποιείται στον κόσμο των κοσμημάτων και της αργυροχρυσοχοϊας από το 1870 και διαθέτει μία πολύ σπουδαία και πολύτιμη συλλογή.
Συνέντευξη στην Χριστίνα Πραβιτσιώτη
–Κυρία Τέφου, δραστηριοποιείστε στον χώρο της αργυροχρυσοχοΐας πάρα πολλά χρόνια. Πείτε μας, πως ξεκίνησε η αγάπη σας για το κόσμημα;
Πράγματι, από την στιγμή της γέννησής μου η ζωή μου ήταν συνυφασμένη με τη χρυσοχοΐα, καθώς το οικογενειακό κατάστημα χρονολογείται από το 1870. Από μικρή ηλικία βοηθούσα στην εξυπηρέτηση πελατών και στην Αθήνα συνόδευα την μητέρα μου στα διάφορα εργαστήρια, για να μαθαίνω τις τεχνικές κατασκευής.
Όλα αυτά, ωστόσο, δεν αποτέλεσαν εμπόδιο για τις σπουδές μου, αφού κατάφερα να αποκτήσω τρία πτυχία και διδακτορική διατριβή.
Το 2009, μετά το θάνατο του θείου μου, αποφάσισα να συνεχίσω αυτή την παράδοση των 150 χρόνων. Σήμερα, παρά τις αρχικές δυσοίωνες προβλέψεις κάποιων «καλοθελητών», το κατάστημα παραμένει ανοιχτό και αντέχει
–Μιλήστε μας για την συλλογή σας. Εκθέτετε ήδη ορισμένα έργα τέχνης. Πως μπορεί κανείς να θαυμάσει την συλλογή σας;
Η συλλογή έχει δημιουργηθεί ήδη από τον θείο μου. Εκείνος πίστευε, ότι τόσο τα μηχανήματα και τα εργαλεία, όσο και το τελικό προϊόν αποτελούν τεκμήρια μιας μακραίωνης παράδοσης που έπρεπε να διασωθεί, αντιμέτωπη με τη μαζική παραγωγή και κατανάλωση.
Μια από τις πρώτες, λοιπόν εργασίες όταν πέθανε ο θείος μου, ήταν να μεταφερθούν αυτά τα μηχανήματα και εργαλεία στον χώρο-εκθετήριο πάνω από το κατάστημα και να επικοινωνήσω με παλαιούς τεχνίτες για την καταγραφή της λειτουργίας του κάθε μηχανήματος.
Ένα από τα μηχανήματα αυτά ονομάζεται “Εργάτης”, χρονολογείται στις αρχές του 20ου αιώνα και χρησίμευε για τη δημιουργία συρμάτων σε διάφορα πάχη.
Άλλα παραδοσιακά μηχανήματα είναι το καμίνι, το φυσερό με την καμινάδα τους, οι χύτες, οι τραφίλες, οι λίμες και τα τσιμπίδια. Αξιοπρόσεκτα είναι και τα σουπιοκόκκαλα, «πρωτόγονα» καλούπια με χαραγμένο εσωτερικά το σχέδιο του κοσμήματος, όπου έχυναν το υγρό μέταλλο. Ένα τέτοιο καλούπι έχει το σχέδιο του προπάππου με το εμπνευσμένο από τον Απόστολο Παύλο κόσμημα “Πίστης Ελπίς Αγάπη”, το οποίο είναι κατοχυρωμένο.
Στα έγγραφα έχουν βρεθεί και συνταγές για τη δημιουργία κοσμημάτων ακόμη και μια πολύ δύσκολη τεχνική κατασκευής σμάλτου. Έχει βρεθεί επίσης και το τετράδιο καλλιτεχνίας του παππού με αρχικά γράμματα, αλλά και γραμμένα ονόματα για τον λαιμό ή για καρφίτσες (μόδα του 1900 που έχει επανέλθει σήμερα).
Στην συλλογή υπάρχουν και οι απαραίτητες σφραγίδες για τα καράτια, καθώς και παραδοσιακές ζυγαριές, κλειστές, σφραγισμένες αλλά και φορητές για τις πωλήσεις στα χωριά. Σχετικά με αυτό έχει βρεθεί κατάστιχο με κοσμήματα και τάματα που είχε πάρει κάποια πωλήτρια.
Τέλος, διαπιστώνεται και η εξέλιξη της συσκευασίας, αρχικά χάρτινα κουτάκια με επικόλληση της φίρμας, αργότερα πλαστικά με την επωνυμία «Υιοί Μιχ. Σταυρινού» και τέλος «Μιχ. Σταυρινός Κοσμήματα– Ωρολόγια». Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιώ πουγκάκια, αφού οι κατασκευαστές κουτιών έκλεισαν.
“Το μυστικό στην τέχνη της αργυροχρυσοχοϊας είναι η αγάπη.”
–Μοιραστείτε μαζί μας ένα μυστικό για την τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας.
Μονολεκτική απάντηση για να μην σας κουράζω: αγάπη και βέβαια γνώση και μελέτη τόσο των παραδοσιακών, όσο και των σύγχρονων τεχνικών.
–Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τον καλό από τον κακό τεχνίτη;
Αυτό ακριβώς που ξεχωρίζει την καλή από την κακή μοδίστρα, ή τον καλό από τον κακό μάγειρα. Ο σεβασμός στον πελάτη και στα χρήματα που αυτός θα διαθέσει. Βέβαια η γενικότερη οικονομική δυσπραγία καθιστά αναγκαία στην λιανική τα μικρότερου κόστους βιομηχανικά κοσμήματα-κυρίως αλυσίδες. Η ανάγκη βέβαια των ανθρώπων για στολισμό οδηγεί και στα faux.
–Αγαπάτε κάποια τεχνική ιδιαίτερα; Σε ποια είδη κοσμημάτων έχετε αδυναμία;
Ιδιαίτερα αγαπώ τα χειροποίητα κοσμήματα και ακόμα περισσότερο τα κοσμήματα που με έχουν διδάξει να φτιάχνω μόνη μου, όπως για παράδειγμα τα κοσμήματα με σύρμα χρυσού σε μέγεθος τρίχας τα οποία έχουν την υφή υφάσματος και θυμίζουν κέντημα με χρυσοκλωστή.
Επίσης, ιδιαίτερη αδυναμία έχω στις ανακατασκευές παλαιότερων κοσμημάτων όπως της Προϊστορικής εποχής, των Μινωικών, μυκηναϊκών, ελληνιστικών, βυζαντινών, αλλά και των κοσμημάτων λαϊκής τέχνης, χωρίς διακρίσεις μεταξύ των γνωστών μεγάλων εργαστηρίων και ανώνυμων τεχνιτών.
–Τι το ξεχωριστό έχει η συλλογή κοσμημάτων «Σταυρινός»;
Την προβολή των κοσμημάτων ως έργα τέχνης. Ο θείος μου κάθε φορά που πήγαινε στις εκθέσεις, έψαχνε να βρει τεχνίτες που θα δημιουργούσαν κάτι το ξεχωριστό, π.χ. σκαλιστές πολύτιμων λίθων με το χέρι και όχι με μηχανήματα. Ήταν ιδιαίτερα γενναιόδωρος, αλλά και τελειομανής, σχετικά με την αρτιότητα των κοσμημάτων που παρήγγελνε.
–Είναι γεγονός πως πολλοί Έλληνες, αλλά και ξένοι ορισμένες φορές θεωρούν πολλές τεχνικές της αργυροχρυσοχοΐας παρωχημένες. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης ζωής, στην ένδυση, στην υπόδηση, υπάρχουν μόδες, κυρίαρχες τάσεις συναρτώμενες με τις εκάστοτε αναγκαιότητες. Στα χρυσά κοσμήματα, η μεγάλη αύξηση της τιμής της πρώτης ύλης, δηλαδή του χρυσού, οδήγησε στη δημιουργία μόδας λεπτεπίλεπτων κοσμημάτων, αλλά και πολλών ψεύτικων κοσμημάτων, που ικανοποιούν την ανάγκη στολισμού, χωρίς να εμπεριέχουν χρηματική αξία.
Βέβαια, δεν τίθεται ζήτημα εφόσον τα ψεύτικα κοσμήματα πληρώνονται σε μια αντίστοιχη τιμή, ωστόσο κάποιες φορές υπερτιμολογούνται χάρη στο επιδέξιο μάρκετινγκ.
“Οι ανάγκες των αγοραστών του εσωτερικού είναι διαφορετικές από τις ανάγκες των αγοραστών του εξωτερικού”
–Σε τι κοινό απευθύνεστε, ως επί το πλείστον; Απ΄όσο μπορεί κανείς να διαπιστώσει, τα δημιουργήματά σας απευθύνονται σε μεγάλο βαθμό τόσο σε αγοραστές του εσωτερικού, όσο και του εξωτερικού.
Η αλήθεια είναι, ότι οι ανάγκες των αγοραστών του εσωτερικού είναι διαφορετικές από τις ανάγκες των αγοραστών του εξωτερικού. Στο εσωτερικό η ζήτηση συναρτάται κυρίως με γάμους, βαφτίσεις και λοιπές κοινωνικές υποχρεώσεις. Παλαιότερα υπήρχε ζήτηση και σε γιορτές όπως τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά ή τις Απόκριες. Σήμερα, όλα αυτά τα κοσμήματα ανήκουν σε οικογενειακές ιδιωτικές συλλογές.
Στο εξωτερικό παίρνουν κυρίως αναμνηστικά. Πολλοί γνωρίζουν τις διάφορες τεχνικές και κάθε φορά έρχονται “διαβασμένοι” για το τι θέλουν.
-Περιγράψτε μας τα βήματα για την κατασκευή ενός κοσμήματος.
Αρχικά, το μέταλλο λιώνει στο καμίνι με φλόγα προπανίου/οξυγόνου. Στην συνέχεια μορφοποιείται με εργαλεία όπως ο κύλινδρος, και ακολουθεί η εργασία στον πάγκο χρυσοχοΐας. Το φινίρισμα περιλαμβάνει σμιρίγδι με μοτέρ ή στο χέρι και γυάλισμα στο λουστραδόρο. Σε μαζικότερη παραγωγή το μοντέλο του κοσμήματος ψήνεται σε λάστιχο και με τη μέθοδο του «κεριού» δημιουργούνται πολλά αντίτυπα του ίδιου σχεδίου. Το χυτήριο γίνεται με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού». Ακολουθεί η αδαμαντοδεσία και το φινίρισμα.
–Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Να μπορέσω να συνεχίσω την παράδοση των 150 χρόνων. Ενδεικτική της φήμης του καταστήματος είναι και η απήχηση των χριστουγεννιάτικων καρτών, που αρκετοί πελάτες και από το εξωτερικό ζητούν να τους στέλνονται ταχυδρομικά και όχι σε mail.
–Τι συμβουλή θα δίνατε για την σωστή διατήρηση των κοσμημάτων;
Αποφυγή χημικών, καλό καθαρισμό, συντήρηση σε κατάλληλη συσκευασία.
