Αν και η τέχνη, όπως ομόφωνα δέχονται οι άνθρωποι της, είναι αυτή που πλήττεται πρώτη και ανακάμπτει τελευταία σε περιόδους κρίσης, αυτό δεν φαίνεται να ισχύει για τη δημοπρασία The Greek Sale, του διεθνούς οίκου δημοπρασιών Bonhams, (19/5/21) που για πρώτη φορά, πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι και στην οποία η πλειοψηφία των έργων, των σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών, που συμμετείχαν, βρήκαν το δρόμο τους, για τους τυχερούς αγοραστές τους.
Συνέντευξη στην Λιάνα Ζωζά
Η ευκαιρία για την ωραία συνομιλία μας, με τον Τίμο Οικονομόπουλο, της Art Expertise, δόθηκε λίγες μέρες μετά την πραγματοποίηση του The Greek Sale, με άρωμα ελληνικής πάντα τέχνης και ανοιξιάτικο αέρα Παρισιού.
Ο Τίμος Οικονομόπουλος, είναι ένα από τα τέσσερα ιδρυτικά μέλη της εταιρείας εικαστικών συμβούλων Art Expertise, με πολυετή εμπειρία στις διεθνείς δημοπρασίες. Η εταιρεία ιδρύθηκε το 2002 και εκτός από τη διοργάνωση των Greek Sales για τον οίκο Bonhams δραστηριοποιείται στον τομέα της τέχνης, αναλαμβάνοντας εκτιμήσεις και παρέχοντας συμβουλές για αγορές, πωλήσεις και επενδύσεις σε έργα τέχνης, κάνοντας καταγραφές ιδιωτικών συλλογών, αντιπροσωπεύοντας πελάτες σε δημοπρασίες και οργανώνοντας εικαστικές εκθέσεις.
Η ευκαιρία για την ωραία συνομιλία μας, δόθηκε λίγες μέρες μετά την πραγματοποίηση του The Greek Sale.
Το ποσοστό των πωλήσεων 75% ανά έργο (by lot) και 84% του ποσοστού της αξίας (by value) είναι ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα, που μας παραπέμπει στην εποχή της αγοράς πριν την κρίση του 2010
-Την Τετάρτη 19.05.2021, πραγματοποιήσατε, για πρώτη φορά στο Παρίσι, μια ακόμη ιδιαίτερα επιτυχημένη δημοπρασία, The Greek Sale, του διεθνούς οίκου δημοπρασιών Bonhams. Αν και σας έχουμε συνηθίσει στο γνωστό χώρο της New Bond Street στο Λονδίνο, κάνατε την έκπληξη και μεταφερθήκατε στο Παρίσι. Ποιος είναι ο λόγος που σας έκανε να επιλέξετε την Πόλη του Φωτός, για την ανοιξιάτικη δημοπρασία σας;
-Την Τετάρτη 19 Μάϊου 2021, στο πλαίσιο της στρατηγικής διεθνούς επέκτασης του οίκου Bonhams και σε άλλα salerooms, διεξάγεται για πρώτη φορά, εκτός Μεγάλης Βρετανίας, το “Greek Sale – Rencontre grecque” στην Πόλη του Φωτός, το Παρίσι, την ιστορική πρωτεύουσα του ευρωπαϊκού φιλελληνισμού που κατά τη διάρκεια του αγώνα της Ανεξαρτησίας, γεννήθηκε και ανδρώθηκε η ισχυρή φιλία μεταξύ των δύο λαών.
Αυτό λοιπόν συνέπεσε και με τον εορτασμό των διακοσίων ετών από την έναρξη της επανάστασης.
Ένας ακόμα λόγος είναι ότι η Μεγάλη Βρετανία είναι πλέον, εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης οπότε η όλη διαδικασία θα ήταν περισσότερο χρονοβόρα και θα είχε μεγαλύτερη γραφειοκρατική διαδικασία και επιπλέον τελωνειακό κόστος.
Με βάση του ότι κοιτάζουμε πάντα το συμφέρον των πελατών μας, δεν θα θέλαμε να τους επιβαρύνουμε με επιπλέον ταλαιπωρία και κόστος.
-Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, που δόθηκαν στη δημοσιότητα, στο διάστημα των τεσσάρων ωρών που διήρκησε η δημοπρασία, τα έργα που πουλήθηκαν, ανέρχονται στο 75% των έργων (by lot) και 84% ( by value) και με τζίρο που άγγιξε τα 3.000.000 ευρώ.
Αν και με την πρώτη ματιά, ο καθένας μας καταλαβαίνει πως η συγκεκριμένη δημοπρασία ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη, θα ήθελα τα σχόλιά σας, για να μας μυήσετε στον τρόπο με τον οποίο αξιολογούν τα αποτελέσματα μιας δημοπρασίας οι συλλέκτες, οι επενδυτές, αλλά και η αγορά της τέχνης.
-Το ποσοστό των πωλήσεων 75% ανά έργο (by lot) και 84% του ποσοστού της αξίας (by value) είναι ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα, που μας παραπέμπει στην εποχή της αγοράς πριν την κρίση του 2010. Οι συλλέκτες και οι επενδυτές λοιπόν διαπιστώνουν για μία ακόμα φορά τις σωστές τους επιλογές!!!
Ήταν μια δημοπρασία με παλμό, μεγάλη συμμετοχή κόσμου κυρίως μέσω τηλεφώνων ή διαδικτύου, καθώς λόγω της πανδημίας η ζωντανή παρουσία στην αίθουσα διεξαγωγής της ήταν περιορισμένη.
Εδώ θα ήθελα να τονίσω ιδιαίτερα ότι το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά επιτυχημένο, εάν συνυπολογίσουμε σε αυτό ότι και πάλι λόγω των μέτρων του περιορισμού της πανδημίας δεν πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη έκθεση των έργων μας στην Αθήνα, ώστε να έδινε την ευκαιρία στους ενδιαφερόμενους αγοραστές να δουν τα έργα από κοντά.
Προσπαθήσαμε και καταφέραμε να δώσουμε τη δυνατότητα σε ένα ποσοστό αυτών, να έρθουν στα γραφεία μας, τηρώντας πάντα τα κατάλληλα υγειονομικά μέτρα (μάσκες, αποστάσεις, παρουσία προσώπων βάσει των τετραγωνικών του χώρου), και να δουν από κοντά έργα τα οποία τους ενδιέφεραν.
Επίσης για πρώτη φορά, οργανώσαμε και conference calls.
Ήταν μια πολύ ωραία εμπειρία και για τις δύο πλευρές καθώς είχαμε μία άμεσα προσωπική επαφή μαζί, συζητώντας και αναλύοντας τα έργα, την αγορά και διάφορα άλλα θέματα που σχετίζονται με την τέχνη.
Οι ενδιαφερόμενοι αγοραστές λοιπόν, οι συλλέκτες και οι επενδυτές στους οποίους κατάφεραν να κατοχυρωθούν τα έργα στην πλειονότητα τους δεν τα είδαν από κοντά.
Διαπιστώσαμε λοιπόν σε αυτή, όπως και στις δύο προηγούμενες μας δημοπρασίες οι οποίες και αυτές συνέπεσαν κατά τη διάρκεια του lockdown, ότι ο κόσμος δεν δίστασε να αγοράσει, χωρίς να έχει δει τα έργα δια ζώσης, γνωρίζοντας ότι η ομάδα μας Art Expertise, κάνει πάντα μια ενδελεχή και σε βάθος έρευνα για κάθε ένα από τα έργα που περιλαμβάνεται στον κατάλογο της δημοπρασίας μας.
Είμαστε μια ομάδα που έχει πείρα είκοσι επτά ετών στο χώρο των δημοπρασιών και της αγοράς τέχνης στην Ελλάδα. Είκοσι επτά χρόνια εμπειρίας και γνώσης που μόνο η ομάδα μας διαθέτει.
Το “La Captive” του Θεόδωρου Ράλλη πουλήθηκε στις €375.312 και αποτελεί και την υψηλότερη τιμή πώλησης έργου, της δημοπρασίας
-Το έργο “La Captive” του Θεόδωρου Ράλλη, ένα έργο, όχι μόνο φιλελληνικό, αλλά και βαθιά σχολιαστικό και συναισθηματικά φορτισμένο από τον χρωστήρα, ενός από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ζωγράφους, πουλήθηκε στις €375.312 , που αποτελεί και την υψηλότερη τιμή πώλησης έργου, της δημοπρασίας. Ποιοι πιστεύετε πως είναι οι λόγοι που οδήγησαν τον τελικό αγοραστή στην επιλογή του συγκεκριμένου έργου;
-Το “La Captive” του Θεόδωρου Ράλλη, ένα Μουσειακό έργο, υπέροχο δείγμα της δουλειάς του καλλιτέχνη, επηρεασμένο από την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Το θέμα της νεαρής Ελληνίδας με την παραδοσιακή μεγαρίτικη φορεσιά που έχει αιχμαλωτιστεί από τους Τούρκους μέσα στην εκκλησία, συγκίνησε το κοινό.
Ένα έργο με εξαιρετική προέλευση, πολλές εκθέσεις στο εξωτερικό και στην Ελλάδα και πάρα πολλές δημοσιεύσεις.
Όλοι αυτοί οι λόγοι ήταν που μας οδήγησαν στο να στολίσει το εξώφυλλο του καταλόγου μας.
Ακόμη το γεγονός ότι παρουσιάστηκε τη χρονική στιγμή που γιορτάζουμε τα Διακόσια χρόνια της Ανεξαρτησίας μας, 1821 – 2021 είναι η αιτία που κατάφερε να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον εκτός των συλλεκτών του καλλιτέχνη, αυτών του 19ου αιώνα, αλλά και των συλλεκτών των φιλελληνικών έργων και να το κατατάξει στο να πουληθεί στην πιο υψηλή τιμή από τα υπόλοιπα έργα της συλλογής μας.
Σπάνια παρουσιάζεται έργο του Γιάννη Μόραλη για πώληση εκτός δημοπρασίας, καθώς ο αριθμός των έργων του καλλιτέχνη δεν είναι μεγάλος
-Ανάμεσα στα πέντε πρώτα έργα που πουλήθηκαν στις υψηλότερες τιμές, βρίσκονται δύο έργα του Γιάννη Μόραλη, το “Εκεί μακρυά, κοντά στη θάλασσα” και το “Γυμνό κορίτσι”, ενώ και στη συνέχεια θα συναντήσουμε περισσότερα έργα του, ανάμεσά τους και ένα γλυπτό, που όλα τους βρήκαν τον αποδέκτη τους.
Θα λέγατε πως υπάρχει μία ιδιαίτερη προτίμηση, στις δημοπρασίες σας, για τα έργα του Γιάννη Μόραλη; Αυτό δείχνει ίσως έναν προσανατολισμό του αγοραστικού κοινού;
-Ο Γιάννης Μόραλης θα μπορούσα να πω ότι είναι ο πλέον αγαπημένος καλλιτέχνης για το αγοραστικό μας κοινό. Είναι σπάνιες οι φορές που κάποιο έργο του δεν θα καταφέρει να πουληθεί σε μία δημοπρασία. Και συνήθως πωλείται σε αρκετά πιο υψηλές τιμές από την αρχική εκτίμηση του. Συνεπώς δεν ήταν κάτι που μας εξέπληξε καθώς ήταν αναμενόμενο για εμάς.
Ακόμη θα ήθελα να αναφέρω ότι σπάνια παρουσιάζεται έργο του για πώληση εκτός δημοπρασίας, καθώς ο αριθμός των έργων του καλλιτέχνη δεν είναι μεγάλος. Το έργο του θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι προστατευμένο, καθώς υπάρχει καλό documentation του (το σύνολο σχεδόν του έργου του είναι δημοσιευμένα), υπάρχει το estate, και η γκαλερί του που παρακολουθούν και τις πωλήσεις του.
Νομίζω ότι παρατηρήσατε ότι το lot 61, δύο γλυπτά με τον τίτλο Figure I, Figure II, εκτοξεύτηκε στην τιμή των 53.000 ευρώ, έχοντας αρχική εκτίμηση 6.000 ευρώ.
Φαίνεται αρκετά καθαρά ότι ο καλλιτέχνης συγκεντρώνει εκτός των φανατικών του συλλεκτών και το επενδυτικό κοινό.
-Ποια κατά την εκτίμησή σας ήταν τα έργα που συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον των επίδοξων αγοραστών πριν τη δημοπρασία και αν αυτά είναι τα ίδια έργα που τελικά κατάφεραν να επιβεβαιώσουν τις προβλέψεις;
-Έχουμε πάντα εκτός από την πείρα και τη γνώση και ένα πολύ καλό αισθητήριο για το ποια έργα θα καταφέρουν να συγκεντρώσουν το πιο μεγάλο ενδιαφέρον.
Τα έργα των Ράλλη, Μόραλη, Εγγονόπουλου, Γύζη, Γκίκα, Τσαρούχη, Θεόφιλου (εδώ θα ήθελα να αναφερθώ ότι τα έργα του δεν μπορούν να ταξιδέψουν εκτός Ελλάδας ούτε για έκθεση καθώς θεωρείται πολιτιστική κληρονομιά), καθώς και τα έργα με φιλελληνικό περιεχόμενο ήταν οι πρωταγωνιστές της δημοπρασίας μας.
Έτσι και αυτή τη φορά οι προβλέψεις μας δεν ήταν καθόλου μακριά από τα αποτελέσματα της.
-Αν και καταλαβαίνω πως η συγκεκριμένη ερώτηση θα σας δυσκολέψει λίγο, δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό και να μην σας ρωτήσω ποιο είναι αυτό το έργο που εσείς το ξεχωρίσατε, για τους δικούς σας λόγους, ανάμεσα στα υπόλοιπα, ιδιαίτερα σημαντικά έργα, που παρουσιάσθηκαν στο The Greek Sale;
-Είναι μια ερώτηση που μου αρέσει πάρα πολύ που μου την κάνετε. Όπως γνωρίζετε η εταιρεία μας Art Expertise η οποία αντιπροσωπεύει τον οίκο Bonhams για είκοσι πλέον χρόνια στην Ελλάδα οργανώνοντας το Greek Sale, αποτελείται από τέσσερα μέλη. Την Τερψιχόρη Αγγελοπούλου, την Λόλα Στεφανίδου, τον Φίλιππο Γλύπτη και εμένα. Είμαστε τέσσερα άτομα με τέσσερεις διαφορετικούς χαρακτήρες, τέσσερεις διαφορετικές προσωπικότητες που έχουμε γίνει μια ισχυρά δεμένη ομάδα που πλέον θα μπορούσαμε μετά από τόσα χρόνια εξαιρετικής συνεργασίας να πούμε ότι δεν μας συνδέει μια επαγγελματική μόνο σχέση αλλά θα μπορούσα να πω ένας οικογενειακός δεσμός.
Σαν διαφορετικοί χαρακτήρες έχουμε και διαφορετικό γούστο στο τι μας αρέσει στην τέχνη. Φυσικά συμπίπτουμε και σε πολλά!!! Έτσι σας λέω ότι με τα γούστα μας καλύπτουμε όλες τις περιόδους τέχνης και καλλιτεχνικών κινημάτων, οπότε αν αρχίσω να απαριθμώ τα έργα που μας άρεσαν είναι μεγάλη η λίστα…
Σε άλλη μας συνέντευξη θα σου δώσουμε την ευκαιρία να ανακαλύψεις τις προτιμήσεις για κάθε έναν από εμάς.
-Πόσο εύκολο είναι σε μια δημοπρασία, να συνυπάρξουν ισότιμα, τα έργα σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών, με τα έργα Ελλήνων καλλιτεχνών που έχουν ήδη κατακτήσει τη θέση τους στην ελληνική, αλλά πιθανόν και στην παγκόσμια ιστορία της τέχνης και το αποτέλεσμα να είναι επιτυχημένο;
-Από τους καταλόγους μας τους οποίους έχεις ξεφυλλίσει και μελετήσει όλα αυτά τα χρόνια που μας παρακολουθείς, βλέπω από την ερώτηση σου ότι έχεις διαπιστώσει ότι σε κάθε δημοπρασία μας περιλαμβάνονται έργα όλων των εποχών. Ξεκινώντας από τον 19ο αιώνα και καταλήγοντας στο σήμερα.
Μια δημοπρασία λοιπόν, πρέπει να περιέχει ποικιλία όλων των καλλιτεχνών, περιόδων και κινημάτων. Η δημοπρασία δεν είναι μια θεματική έκθεση Μουσείου ή Ιδρύματος που αναγκαστικά είναι περιορισμένη. Απευθύνεται σε όλους τους λάτρεις, συλλέκτες ή επενδυτές της τέχνης. Αναγκαστικά λοιπόν περιλαμβάνει πληθώρα καλλιτεχνών καθώς θέλει να καλύψει το γούστο όλων σε όσους απευθύνεται. Θέλω να επισημάνω εδώ, ότι έχουμε δει πολύ περισσότερα έργα πριν καταλήξουμε στο τελικό περιεχόμενο του καταλόγου.
Βέβαια ως Εικαστικοί Σύμβουλοι, αυτό που έχουμε υποχρέωση ανάμεσα στα έργα που μας φέρνουν προς πώληση είναι να επιλέξουμε αυτά τα οποία παρουσιάζουν και το μεγαλύτερο εικαστικό ενδιαφέρον.
Έτσι οι εκθέσεις μας στις οποίες παρουσιάζουμε τα προς δημοπρασία έργα, πάντα αποτελούν ένα σημαντικό πολιτιστικό γεγονός για το Αθηναϊκό κοινό.
Και μπορώ να πω ότι στις τελευταίες δημοπρασίες η μη πραγματοποίηση της έκθεσης μας, δυσαρέστησαν αρκετά τους λάτρεις της τέχνης.
-Η παγκόσμια πανδημία, βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη έναν ολόκληρο χρόνο. Αν και τα αποτελέσματα της πρόσφατης δημοπρασίας σας ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, πόσο πιστεύετε πως έχει επηρεασθεί η αγορά της τέχνης;
Θα τολμούσα επίσης, να σας ζητήσω μία πρόβλεψή σας σχετικά με το άμεσο, αλλά και το απώτερο μέλλον της παγκόσμιας αγοράς της τέχνης.
-Καθώς όλος ο πλανήτης βρίσκεται στο έλεος της τελευταίας πανδημίας, οι τρεις τελευταίες μας δημοπρασίες συνέπεσαν με την δύσκολη αυτή περίοδο που διανύουμε.
Ήθελα να σου πω ότι στην περυσινή δημοπρασία του Απριλίου του 2020, η αρχική σκέψη ήταν να αναβληθεί. Βλέποντας όμως τον κόσμο που την ζητούσε επίμονα, αποφασίσαμε να την μεταφέρουμε για το τέλος Μάϊου. Πραγματικά τα αποτελέσματα της ήταν εντυπωσιακά καλά.
Το ίδιο συνέβη με την δημοπρασία του Νοεμβρίου του 2020 καθώς και την τελευταία μας λίγες μέρες πριν. Όπως νομίζω ήδη έχω αναφέρει πιο επάνω, η δυναμική με την οποία πλειοδοτούσε ο κόσμος μας έφερε όχι μόνο αναμνήσεις αλλά και αποτελέσματα της εποχής πριν την κρίση του 2010.
Βλέπουμε λοιπόν ότι ο κόσμος κατά κάποιο τρόπο αντέδρασε στην όλη δυσοίωνη κατάσταση της πανδημίας αγοράζοντας τέχνη πιστεύοντας ότι ήταν ένα από τα λίγα πράγματα τα οποία κατάφεραν να του βελτιώσουν τη διάθεση, να ομορφύνουν το χώρο στον οποίο πλέον περνούσε τον περισσότερο του χρόνο με τον εγκλεισμό του στο σπίτι και παράλληλα να επενδύσει σε προϊόντα που είναι πιο σίγουρα και από μετοχές ή το real state. Δηλαδή σε έργα τέχνης.
Η δυναμική αυτή στην τέχνη δείχνει να έχει μία τάση ανόδου όσο προχωράμε προς το μέλλον.
-Είμαι σίγουρη πως η Art Expertise έχει ήδη στο πρόγραμμα της αρκετά ενδιαφέροντα πλάνα και αυτό αποδεικνύεται από τη μέχρι τώρα συνεπή πορεία της. Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας κάποια από αυτά;
-Η εταιρία μας Art Expertise με την παρουσία της στην Ελληνική αγορά της τέχνης, τα τελευταία είκοσι χρόνια, εκτός της αντιπροσώπευσης στην Ελλάδα του οίκου Bonhams και την εξ’ ολοκλήρου οργάνωση του Greek Sale, έχει αναπτύξει πολλές και σημαντικές άλλες δραστηριότητες.
Έχουμε οργανώσει με επιτυχία μία σειρά από φιλανθρωπικές δημοπρασίες του Φιλανθρωπικού σωματείου “Μαζί για το Παιδί”, του “Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας”, του “Cycladic Preservation Fund” και πρόσφατα της “Axion Hellas”.
Ακόμη την οργάνωση ατομικών και ομαδικών εκθέσεων σύγχρονων καλλιτεχνών.
Η ομάδα μας είχε προωθήσει τους street artists και οργανώσει εκθέσεις με έργα των καλλιτεχνών αυτών. Ήμασταν οι πρώτοι που τους ζητήσαμε να μεταφέρουν στον καμβά τα έργα που βλέπαμε και θαυμάζαμε στους τοίχους της πόλης. Η ανταπόκριση του κόσμου και κυρίως των πιο νέων ηλικιακά ήταν απίστευτα μεγάλη, ώστε μας οδήγησε στην πραγματοποίηση των εκθέσεων Urban Art I, Urban Art II και Urban Art IIΙ.
Επίσης, παρέχουμε συμβουλευτικές υπηρεσίες σχετικά με την επιμέλεια και εμπλουτισμό ιδιωτικών συλλογών, Ιδρυμάτων και Μουσείων.
Θα ήθελα ακόμη με πολύ χαρά να σου αναφέρω ότι τώρα ασχολούμαστε με την πλήρη καταλογογράφηση των έργων του Θεόφιλου (Χατχημιχαήλ).
*Αποκλειστικές φωτογραφίες από την Δημοπρασία
