Γράφει η Αγγέλικα Χέρρα, πτυχιούχος θετική εκπαιδεύτρια σκύλων VSA-CDT
«Φωνή» σε έναν σκύλο, δίνει η Αγγέλικα Χέρρα.
«Τα ενδεικτικά παραδείγματα προβληματικών συμπεριφορών ενός σκύλου που ακολουθούν, αποτελούν, δυστυχώς, καθημερινότητα για αρκετούς κηδεμόνες και αιτία αποχώρησης, ή ακόμη και εγκατάλειψης, του ζώου από την οικογένεια.
Ένας σκύλος είναι συναισθανόμενο ον. Συνεπώς, έχει ανάγκες: βιολογικές, συναισθηματικές, κοινωνικές, εκπαιδευτικές και ανάπτυξης των γνωστικών ικανοτήτων του, ώστε να κάνει σωστές επιλογές.
Εάν κάθε κηδεμόνας γνωρίζει, σέβεται και καλύπτει τις ανάγκες του σκύλου του, είναι δεδομένη η αρμονική και ευτυχισμένη συμβίωση μαζί του.
Ας μη ξεχνάμε πως ο σκύλος επέλεξε να έρθει κοντά στον άνθρωπο πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια, και επιθυμία του είναι να μας κάνει χαρούμενους.
Ας μην τον απογοητεύουμε, γιατί βρίσκεται μαζί μας μόνο για λίγα χρόνια.
Είναι μαγεία και ευλογία να επικοινωνείς και να ζεις με έναν σκύλο», επισημαίνει η κυρία Χερρά, και γίνεται η «διερμηνέας» στον «μονόλογο» ενός σκύλου.
Η πτυχιούχος θετική εκπαιδεύτρια σκύλων VSA-CDT, Αγγέλικα Χέρρα μιλά σαν να είναι σκυλάκος μας:
«… τελικά, με παραδίδεις σε άλλη οικογένεια.
Αλήθεια, τόσους μήνες ήμασταν μαζί.
Αναρωτήθηκες ποτέ τι σκέψεις γύριζαν στο μυαλό μου και πώς ένοιωθα όταν δεν με καταλάβαινες;
Αισθανόμουν ότι με αγαπάς, όμως δεν είμαι και τόσο σίγουρος ότι με κατανοούσες.
Όταν προσπαθούσα να επικοινωνήσω μαζί σου με τα μάτια, τα αυτιά και την ουρά μου, ακόμα και με τα δόντια μου. Αλλά και με το χασμουρητό μου, το γάβγισμα, το τρίχωμα και τα πατουσάκια μου. Δηλαδή, με όλο μου το σώμα.
Για να σου εκφράσω τα συναισθήματα και τις σκέψεις μου.
Οι συμπεριφορές μου -θεμιτές και αθέμιτες- είναι όλες ένδειξη και αποτέλεσμα της εκάστοτε συναισθηματικής μου κατάστασης.
1. Θυμάσαι τα Χριστούγεννα, που με είχες πάρει μαζί σου στο εμπορικό κέντρο;
Φοβήθηκα τόσο πολύ!
Είχε άγνωστους, τρομακτικούς θορύβους και πολλούς ανθρώπους, που μπορεί να σου έμοιαζαν αρκετά, αλλά για μένα ήταν μεγάλη απειλή. Δεν τους γνώριζα καθόλου.
Έρχονταν συνεχώς προς το μέρος μου και προσπαθούσαν να ακουμπήσουν το κεφάλι μου με κάτι μεγάλα κοντάρια – χέρια τα λέτε εσείς, οι άνθρωποι.
Κάποια στιγμή, μέσα από το πλήθος, ήρθε τρέχοντας και φωνάζοντας ένας πιο μικρός άνθρωπος – παιδάκι είπες.
Ήμουν τόσο τρομαγμένος και κουρασμένος, που για να το αποφύγω, έδωσα μια αστραπιαία δαγκωνιά.
Ήταν ο μόνος τρόπος για να σωθώ! Δεν είχα άλλη διέξοδο. Έπρεπε να κάνω κάτι για να απομακρυνθεί από κοντά μου.
Εσύ τότε πανικοβλήθηκες. Μου φώναξες. Κι εγώ, τρόμαξα ακόμη περισσότερο.
Το μόνο που κατάλαβα, ήταν πως αυτοί οι μικρόσωμοι άνθρωποι (τα παιδάκια) είναι πολύ επικίνδυνοι.
Από τότε, όποτε συναντήσω παιδάκι, γαβγίζω σαν τρελός, ώστε να το κάνω να φύγει. Δεν θέλω να με πλησιάσει γιατί θα φοβηθώ πάλι.
Κάθε φορά που φοβάμαι ή δεν νιώθω ασφαλής και εσύ δεν το αντιλαμβάνεσαι εγκαίρως από τα σήματα που σου δίνω, μην έχοντας άλλη λύση, ίσως αναγκαστώ να δαγκώσω, πάλι.
Να ξέρεις, πάντως, ότι δε μου αρέσει καθόλου να δαγκώνω. Ούτε να μπλέκω σε καυγάδες. Κι αν ποτέ αναγκαστώ να συμπεριφερθώ με αυτόν τον αθέμιτο- για τον δικό σου κόσμο- τρόπο, είναι για την επιβίωσή μου.
Όταν νιώθω απειλή, το σώμα και το μυαλό μου βρίσκονται σε εγρήγορση, για την προστασία μου.
Κι εσείς οι άνθρωποι τον ίδιο μηχανισμό έχετε, όταν φοβηθείτε ή βρεθείτε μπροστά σε μια απειλητική κατάσταση.
Ο οργανισμός μας, όταν βρεθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή έντονου άγχους, προκειμένου να μείνει ασφαλής, εκκρίνει δύο ορμόνες: την αδρεναλίνη και την κορτιζόλη.
Όταν στο αίμα μου βρίσκεται υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης, δεν είμαι σε θέση να μάθω και να καταλάβω οτιδήποτε προσπαθείς να μου δείξεις.
Εάν είχα κοινωνικοποιηθεί ως κουτάβι, σταδιακά και στην κατάλληλη ηλικία (8-16 εβδομάδων περίπου), τώρα δεν θα είχα αυτά τα προβλήματα συμπεριφοράς.
Εάν είχες διαβάσει κάποιο βιβλίο για σκύλους, ή είχες επικοινωνήσει με έναν θετικό εκπαιδευτή, θα σου είχε εξηγήσει ότι με κατάλληλες ασκήσεις απευαισθητοποίησης ή/και συντελεσμένης μάθησης μέσω θετικής ενίσχυσης, θα είχα καλύτερες αντιδράσεις σε τόσες διαφορετικές και άγνωστες για μένα καταστάσεις.
2. Κάποια άλλη φορά, θυμάμαι, πήγαμε μαζί σε πάρκο για σκύλους. Έτσι το έλεγαν. Εγώ, πάντως, πρώτη φορά βρέθηκα στη ζωή μου με τόσους πολλούς σκύλους μαζί.
Ήταν καταιγιστικό. Το λεγόμενο flooding, στη γλώσσα των ψυχολόγων.
Εγώ, μέχρι εκείνη την ημέρα, μόνο το σπίτι μας θεωρούσα ασφαλές μέρος.
Όταν με αγόρασες, δεν πρόλαβα να γνωρίσω ούτε τα αδελφάκια μου. Μόλις γεννηθήκαμε άρχισαν, μετά λίγες ημέρες, να μας μοιράζουν σε διαφορετικές οικογένειες.
Η μητέρα μας πρέπει να λυπήθηκε πολύ, αλλά κι εγώ δεν τη χόρτασα όσο θα ήθελα. Ούτε δύο μήνες! Δεν πρόλαβε, καν, να μου μάθει βασικές συμπεριφορές.
Κι έτσι τώρα δεν νιώθω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, ούτε ασφάλεια, ανάμεσα σε τόσους άγνωστους σκύλους, κάθε μεγέθους και ιδιοσυγκρασίας.
Θα προτιμούσα να μου γνωρίσεις ένα σκυλάκο που να μου μοιάζει λίγο, και να αρχίσω σταδιακά να κάνω νέους φίλους. Και πού ξέρεις, μπορεί να ενθουσιαστώ και αργότερα να περνάω κι εγώ ευχάριστα στο πάρκο των σκύλων. Και να παίζω μαζί τους.
Γιατί μέσα από όμορφες εμπειρίες μαθαίνω πολύ γρήγορα – κλασική εξαρτημένη μάθηση λέγεται.
Απλώς, κανένας δεν μου έμαθε πώς να παίζω, αφού με χώρισαν νωρίς από τη μητέρα και τα αδέλφια μου.
3. Εκείνη τη Δευτέρα, που έπρεπε να με αφήσεις μόνο στο σπίτι για αρκετή ώρα, ήταν ειλικρινά πολύ δύσκολο να διαχειριστώ όλα όσα ένιωθα.
Ήσουν ο μοναδικός άνθρωπος που γνώρισα από μωρό. Δέθηκα συναισθηματικά μαζί σου μέσα στα πρώτα λεπτά της γνωριμίας μας.
Έκτοτε, δεν είχα μείνει ποτέ μόνος στο σπίτι. Μόλις έκλεισε η πόρτα πίσω σου, χάθηκε ο κόσμος όλος για μένα. Άρχισα να κλαίω, να γαβγίζω, αλλά μάταια, αφού δεν με άκουγες εσύ.
Προσπάθησα να έρθω να σε βρω, αλλά δεν κατάφερα να ανοίξω την πόρτα. Μόνο γρατζουνιές άφησα πάνω της.
Αργότερα, όσο περνούσε η ώρα, ο φόβος πως με εγκατέλειψες, μεγάλωνε.
Αφού μάσησα όλα τα παιχνίδια μου, από το άγχος μου για να σε βρω, πήγα στο γραφείο σου που είχε έντονη τη μυρωδιά σου. Κι άρχισα να μασουλάω ό,τι υπήρχε εκεί πάνω.
Κάποια στιγμή πόνεσε η κοιλιά μου –μάλλον, από όλα τα περίεργα αντικείμενα που είχα μασήσει- και αργότερα λέρωσα σχεδόν όλα τα χαλιά στο σπίτι. Δεν είχα πού αλλού να πάω.
Σε περίμενα με αγωνία και τρόμο μόνος μου, αλλά εσύ πουθενά… Το μόνο που ήθελα, ήταν να έρθω κοντά σου. Δεν ήξερα πώς να μένω μόνος…
Τελικά, έπειτα από πολλές ώρες μοναξιάς και απελπισίας, εξουθενωμένος, με πήρε ο ύπνος κάπου σε μία γωνιά κοντά στο κρεβάτι σου.
Όταν, επιτέλους, γύρισες σπίτι, το μαρτύριό μου δεν τελείωσε. Ενώ περίμενα με λαχτάρα την αγκαλιά σου, εσύ με μάλωσες, με έκλεισες στο μπαλκόνι κι έτρεξες να τακτοποιήσεις το σπίτι από τις ζημιές, που άθελά μου προκάλεσα. Μέσα στον πανικό μου να ψάχνω να σε βρω.
Οι ειδικοί εκπαιδευτές σκύλων το ονομάζουν σύνδρομο άγχους αποχωρισμού. Θεραπεύεται με τις κατάλληλες ασκήσεις και γνώσεις, αλλά η καλύτερη λύση σε όλα τα θέματα είναι η πρόληψη, λένε.
Τι κι αν με έστειλες παλιά σε εκπαιδευτή να μάθω να υπακούω παραγγέλματα του τύπου: κάτσε, σήκω, ξάπλα, ποδαράκι, μείνε, και άλλα παρόμοια.
Το σπουδαιότερο δεν σου έμαθε εκείνος ο εκπαιδευτής: το πώς σκέφτομαι και νιώθω, όταν δεν καταλαβαίνω τον κόσμο σας, και το πώς να επικοινωνείς μαζί μου στη τόσο απλή, αλλά παρεξηγημένη, «γλώσσα» των σκύλων. Τη «γλώσσα του σώματος».
Τώρα σε χάνω για πάντα.
Αφού πλέον κουράστηκες μαζί μου και δεν αντέχεις άλλο να μένω σπίτι σου, αποφάσισες να με παραδώσεις σε άλλη οικογένεια.
Θα πρέπει να μάθω να εμπιστεύομαι πάλι από την αρχή, νέους κηδεμόνες και νέες καταστάσεις. Πάλι άγνωστες για μένα.
Και αυτή τη φορά θα έχω επιπλέον μια βαλίτσα, γεμάτη με αρκετές δυσάρεστες αναμνήσεις και βιώματα.
Άκουσα ότι το 2014 επιστήμονες στην Ουγγαρία έκαναν μία εξέταση σε σκύλους (μαγνητική τομογραφία λέγεται, fMRI) και ανακάλυψαν πολλά για το μυαλό και τα συναισθήματά μας.
Λένε πως, σχεδόν όλοι οι θετικοί εκπαιδευτές σκύλων, μαθαίνουν στους κηδεμόνες πώς σκέφτονται οι σκύλοι, ότι γνωρίζουν τα ευρήματα της επιστήμης και βοηθούν πολύ τους σκύλους να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους. Χωρίς φόβο και άγχος, αλλά μέσω της επιβράβευσης και της θετικής ενίσχυσης συμπεριφορών.
Με θετικές τεχνικές εκπαίδευσης, ένας σκύλος είναι ικανός να κάνει τις σωστές επιλογές, έτσι ώστε να έχει αρμονική συμβίωση μέσα σε μία οικογένεια.
Αν κι εσύ γνώριζες και μου είχες δείξει -στη γλώσσα μου- τι θέλεις να κάνω και πώς να συμπεριφέρομαι, θα ήμασταν ακόμη μαζί ευτυχισμένοι.
Εύχομαι, η νέα οικογένεια που θα με υιοθετήσει να βρει τον κατάλληλο εκπαιδευτή και να με κάνει έναν ευτυχισμένο σκύλο. Που θα αγαπά και θα εμπιστεύεται τους ανθρώπους γύρω του. Δίχως προβλήματα συμπεριφοράς.
Δεν θα σε ξεχάσω ποτέ, γιατί ήσουν η πρώτη που γνώρισα στη ζωή μου. Μου πρόσφερες τροφή, στέγη, στοργή, αγάπη, αλλά τελικά ένας σκύλος χρειάζεται και κάτι παραπάνω… Να τον συναισθάνονται και να γνωρίζουν πόσο απλά σκέφτεται».
Η κυρία Αγγέλικα Χέρρα είναι πτυχιούχος θετική εκπαιδεύτρια VSA-CDT, πιστοποιημένο μέλος του Doggone Safe (Dog Bite safety Educator) και υπεύθυνη φιλοζωικής επιτροπής ACG Alumni Stray Action Committee. Επίσης, συμμετέχει εθελοντικά σε φιλοζωικές δράσεις.
