Ήρωες και αντιήρωες, χρώματα σε μελαγχολικές φόρμες, σύμβολα και υπαινιχτικές φιγούρες, ερωτήματα που δεν βρίσκουν απαντήσεις. Αυτές είναι κάποιες από τις σκέψεις που μας έρχονται στο μυαλό κοιτώντας τα τελάρα του ζωγράφου, Αντώνη Τσακίρη. Ιστορίες ολόκληρες εκτυλίσσονται στα μάτια του θεατή και άλλες τόσες μένουν με αμφιβολία στη σκέψη του.

Με εξαιρετική ικανότητα σύνθεσης και αποσύνθεσης τόσο της εικόνας, όσο και της ιδέας, απαντά ενστικτωδώς στα ζωγραφικά του ερωτήματα στο πλαίσιο μιας ευρύτερης ανθρωποκεντρικής θεματολογίας. Με απόλυτη ελευθερία έκφρασης, ο Τσακίρης συμμετέχει τόσο ως δημιουργός όσο και ως πρωταγωνιστής στο έργο του. Σουρεαλιστικά ιδεώδη με εξπρεσιονιστικές προεκτάσεις τον οδηγούν στη δική του αλήθεια, στο δρόμο της δικής του ζωγραφικής.

Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

-Πώς ξεκίνησες να ζωγραφίζεις και ποιοι δημιουργοί έπαιξαν καθοριστικό ρόλο  και επηρέασαν τη δουλειά σου; 

-Ζωγράφιζα από όσο μπορώ να θυμηθώ τον εαυτό μου. Στην αρχή, όπως τα περισσότερα παιδιά. Από πολύ μικρός είχα την τύχη να ζήσω για μεγάλα χρονικά διαστήματα στην Ύδρα. Εκεί βρίσκεται η ρίζα της αγάπης μου για τη θάλασσα. Άρχισα να σχεδιάζω ψάρια, κυρίως στο πλαϊνό λευκό περιθώριο των σελίδων με τα ποιήματα του πατέρα μου, στο καΐκι μας τότε, τη Σελήνη.

Ακόμα ακούω το μακρόσυρτο τρίξιμο του ξύλινου σκάφους. Άλλες φορές ρίχναμε αθερινόδυχτο το σούρουπο στον Δοκό, το επιβλητικό αυτό ερημονήσι απέναντι απ’ την Ύδρα. Ψάρεμα καρχαρία με παραγάδι. Παρατηρώντας τα αστέρια τη νύχτα απ’ το κατάστρωμα και αργότερα διαβάζοντας για αυτά, την αρχή και το τέλος τους, προσέγγισα την έννοια της αναλογίας, της ισορροπίας, του ελάχιστου και του ασύλληπτου, που συνάντησα μετά στη ζωγραφική.

Όλα αυτά τα βιώματα, ίχνη μιας άλλης παράλληλης πραγματικότητας, ήταν ισχυρά ερεθίσματα για ένα, κατά τα άλλα, παιδί της πόλης. Ήταν όμως και σπόροι. Αντέγραφα ασταμάτητα ήρωες από τους τόνους των κόμικς που διάβαζα, οι δικοί μου, έχοντας εντοπίσει έγκαιρα την κλίση, φρόντιζαν να υπάρχουν πάντοτε τριγύρω μαρκαδόροι, ξυλομπογιές, μολύβια, στυλό, μπλοκ.

Κλεινόμουν ατελείωτες ώρες στο δωμάτιο μαθαίνοντας κιθάρα, επινοώντας εναλλακτικά σενάρια για τους ήρωες που ζωγράφιζα, άλλαζα ρόλους, έμπλεκα τα χαρακτηριστικά των προσώπων, η ακόρεστη περιέργεια και οι πειραματισμοί με τα υλικά που είχα στη διάθεσή μου. Το πρώτο έργο που θυμάμαι για την πολύ ισχυρή εντύπωση που έκανε στο αγύμναστο ακόμα βλέμμα, ήταν ο «Λαοκόωντας» του Γκρέκο και ειδικότερα οι κινήσεις, τα σχήματα των φιδιών που κρατάνε οι φιγούρες στον πίνακα του Μέγα αυτού ζωγράφου.

Μια πρώιμη ουσιαστική αγάπη/μελέτη ήταν, παραδόξως, ο Σεζάν. Η απόδοση του χώρου και της φόρμας στα έργα του ήταν κάτι διαφορετικό απ’ ότι είχα συναντήσει μέχρι τότε. Χρώμα και Ματίς. Ο Μοντιλιάνι, τον οποίο αναζήτησα αρχικά λόγω του ονόματος -που ακουγόταν μυθιστορηματικά όμορφο- και βρήκα στις γραμμές του την επιρροή τού Σεζάν.

Η ζωγραφική ανακαλύπτεται. Πιάνεται το νήμα, η δάδα, που περνάει η κάθε γενιά στην επόμενη, οι επιρροές, οι υπεροχές, το νόημα που ελίσσεται, το επόμενο βήμα. Μετά –και πάντα- ο Πικάσο, ταυτόχρονα πολλοί σπουδαίοι Έλληνες. Με τα χρόνια, εμβαθύνοντας στην ιστορία της Τέχνης, με άφησαν άφωνο πολλοί καταπληκτικοί καλλιτέχνες και ρεύματα. Με κινητοποιούν πάντα. Η λίστα είναι μεγάλη και ανανεώνεται συνεχώς.

Πρέπει να σημειώσω ότι σανίδα σωτηρίας σε μια περίοδο ζωγραφικού αδιεξόδου, υπήρξε ο Σακαγιάν, το έργο του οποίου μου έδωσε τα κλειδιά που ζητούσα και άνοιξαν πολλά παράθυρα ώστε να μάθει το μυαλό όχι απλώς να κοιτάζει, αλλά να βλέπει. Ένα είδος αποποινικοποίησης της φαντασίας με όρους ζωγραφικής. Εκείνη τη γόνιμη περίοδο, ο πατέρας μου Μανόλης, με προμήθευσε με την αυτοβιογραφία του Λουίς Μπουνιουέλ «Η τελευταία Πνοή», ένα βιβλίο από το οποίο πήρα επίσης μια πολύ καλή γεύση του τι σημαίνει ελεύθερο πνεύμα.

Περάσαμε ένα ολόκληρο απόγευμα στο σπίτι μας στην Ύδρα, κλαίγοντας από τα γέλια για τις ζωηρές περιγραφές, την ελευθερία της φαντασίας, αλλά και συγκινημένοι από τις ιστορίες, τη σκέψη του μεγάλου σουρεαλιστή. Ήταν τόσο ιδανικές όλες αυτές οι στιγμές, δεν θα ξεχάσω ποτέ το μέγεθος της πυροδότησης.

Η αυθεντική παρόρμηση για δημιουργία είναι ο δεσμός που μας ενώνει κατευθείαν με τους ανθρώπους τον σπηλαίων, σαν μια ευθεία γραμμή μέσα στον χρόνο

Η ζωγραφική ανακαλύπτεται

-Σε κάποια έργα σου εκτός από δημιουργός, παίζεις ρόλο πρωταγωνιστή. Πώς προκύπτει αυτή η έμπνευση;

-Συμμέτοχου, θα έλεγα. Η ζωγραφική είναι πάντα ο πρωταγωνιστής. Στις ιστορίες μου παρελαύνουν πολλές φιγούρες, πολλά πρόσωπα, τα περισσότερα δεν είναι γνωστά μου αλλά σίγουρα δεν είναι ανύπαρκτα. Όταν εργάζομαι ανασύρω από τη μνήμη, ή πιο σωστά, από τα θραύσματά της, ετερόκλητα στοιχεία, λεπτομέρειες, ήχους, οτιδήποτε και είναι αποκαλυπτική η παραγωγή του ασυνείδητου.

Συνήθως συμπεριλαμβάνω τον εαυτό μου όταν θέλω να δω πως «είμαι» εκείνη τη στιγμή ή φάση, αν βιώνω πιο έντονα κάτι και θέλω να μοιραστώ ή να αδειάσω την ένταση. Άλλες φορές απλώς θα μ’ άρεσε να βρίσκομαι πράγματι στο σκηνικό ή την ατμόσφαιρα που δημιουργείται.

Επίσης, όταν θέλω να δοκιμάσω πράγματα ή να ακολουθήσω νέες κατευθύνσεις. Είναι στέρεο έδαφος πάνω στο οποίο μπορώ να εντάξω. Οι αυτοπροσωπογραφίες σταδιακά, σχηματίζουν ένα μακροσκελές ημερολόγιο που η αλήθεια του δεν σηκώνει και πολλές κουβέντες. Είναι εκεί για να το διαβάζω και να συμπληρώνω τις σελίδες.

Η Τέχνη, μέσω της αισθητικής και ποιητικής της δύναμης, συμβάλλει καθοριστικά στο να έχουμε, συλλογικά και ατομικά, αντίλογο απέναντι στην πραγματικότητα που μας περιβάλλει

-Συμβολισμός με σουρεαλιστικές και εξπρεσιονιστικές προεκτάσεις. Τι σύμβολα συνήθως κρύβεις στα τελάρα σου;

-Η ζωγραφική μου κινείται στα πλαίσια της ευρύτερης ανθρωποκεντρικής θεματολογίας. Ο άνθρωπος είναι για μένα ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης, είμαστε Εμείς. Η μεγάλη πλειονότητα των έργων που ζωγραφίζω τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί με οδηγό το τυχαίο και το ένστικτο. Το τυχαίο είναι βέβαια ένα άλλο, μεγάλο κεφάλαιο. Όσο αφορά στο ένστικτο, αυτό, σαφώς, ακονίζεται, οξύνεται. Ξεκινώ με σκέτο χρώμα, με τη σπάτουλα συχνά, κάτι σαν μάτι γίνεται παράθυρο πολυκατοικίας που καταλήγει μετά σε κάτι άλλο.

Το πάχος της μπογιάς σε ένα σημείο, ο ρυθμός ενός σχήματος ή γραμμής. Όταν εμφανιστεί κάποια ισορροπία, ή ένα στοιχείο που βρίσκω ενδιαφέρον, ανοίγει ο δρόμος για την κατεύθυνση που θα μπορούσε να ακολουθήσει το έργο. Το αρχικό θέμα, η πρώτη αίσθηση, συχνά απορροφάται μέσα στην εξέλιξή του, υποτάσσεται στη σύνθεση ή έχει μικρή σημασία. Είναι αυτές οι αποφάσεις που παίρνει ο ζωγράφος εν ώρα εργασίας, σχεδόν ερήμην του, για να πλησιάσει ένα όραμα, να ξύσει εκεί που τον τρώει. Και ο ψίθυρος που του λέει σε πρώτο χρόνο για το σχέδιο που φτιάχνει, τον γιό και τη γυναίκα του, τα χρώματα, τους γονείς και τον αδερφό του, τη γεωμετρία, τον φίλο που έχασε. Όλα είναι εκεί, χωρίς φίλτρο, που λέμε. Και τότε, ένα μαύρο τρίγωνο σε κίτρινο φόντο είναι σύμβολο.

Ο άνθρωπος είναι για μένα ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης, είμαστε Εμείς

-Τι είναι για σένα η ζωγραφική; Εκτός από βιοποριστικό, τι άλλο ρόλο παίζει; 

-Η ανάγκη για Τέχνη είναι από τα βασικότερα και πιο πολύτιμα συστατικά της ανθρώπινης υπόστασης. Θα μπορούσε άραγε κανείς να ζήσει χωρίς μουσική; Η αυθεντική παρόρμηση για δημιουργία είναι ο δεσμός που μας ενώνει κατευθείαν με τους ανθρώπους τον σπηλαίων, σαν μια ευθεία γραμμή μέσα στον χρόνο. Στην εποχή μας ζούμε την εξέλιξη της τεχνολογικής επανάστασης. Βρισκόμαστε σε κατάσταση υπερταχείας, αγχώδους προσαρμογής σε κάτι σχετικά ασαφές και άπειρο.

Η τεχνολογία είναι καταπληκτική, ο τρόπος που θα εφαρμοστεί όμως από τον άνθρωπο, η φύση του οποίου έχει τόσο σκοτάδι όσο και φως, με τρομάζει. Στο κέντρο της περιπλοκότητας του κόσμου, με τις στρατιές των πληροφοριών να εναλλάσσονται ανά δευτερόλεπτο, καραδοκεί η ανάγκη για το μυστήριο της Τέχνης. Επιβάλλεται, όπως η θάλασσα. Όχι για να ερμηνευθεί–ένα συχνό λάθος- αλλά για να κεντρίσει κι αν συμβεί αυτό ίσως αποτελέσει αφορμή για κάποια αλυσιδωτή εσωτερική κινητοποίηση.

Η Τέχνη, μέσω της αισθητικής και ποιητικής της δύναμης, συμβάλλει καθοριστικά στο να έχουμε, συλλογικά και ατομικά, αντίλογο απέναντι στην πραγματικότητα που μας περιβάλλει, στα μικρά και στα μεγάλα. Όσο πιο βαθιά μέσα στη γη είναι τα πόδια κάποιου, τόσο πιο ψηλά μπορεί να πετάξει.

Χρειάζεται όμως κόπος και από τον θεατή αν θέλει να νιώσει ουσιαστικά το σκίρτημα. Είναι ανατροφοδοτούμενη σχέση. Σε ό,τι με αφορά, δεν μπορώ να με φανταστώ, ή αναγνωρίσω, χωρίς ζωγραφική. Με την Τέχνη μπορώ να μιλήσω για αυτά που βλέπω και αισθάνομαι. Είναι φυσική κατάσταση, ο τρόπος που ζω. Με προστατεύει από εμένα τον ίδιο.

Η Τέχνη με προστατεύει από εμένα τον ίδιο

-Πώς αντιλαμβάνεσαι την εξέλιξη της δουλειάς σου στο πέρασμα του χρόνου;

-Να εμβαθύνει, να μαθαίνω, να το ευχαριστιέμαι.

Με την Τέχνη μπορώ να μιλήσω για αυτά που βλέπω και αισθάνομαι

- Έργα σου βρίσκονται σε Ιδιωτικές και Δημόσιες συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ποια έργα σου από αυτά ξεχωρίζεις;

-Κάθε έργο είναι μέρος της ζωής του δημιουργού, κομμάτι του ίδιου. Αυτά που σηματοδοτούν μια καμπή, που οδήγησαν σε μια κατάκτηση ή περικλείουν κάποια σημαντική στιγμή, ίσως να έχουν ένα ειδικό βάρος.

-Μελλοντικά σχέδια…

-Στις αρχές Ιουλίου θα ξεκινήσει στη γκαλερί UNDERCURRENT NYC της Νέας Υόρκης, στο Μπρούκλιν, μια σημαντική έκθεση στην οποία συμμετέχω με ιδιαίτερη χαρά, ύστερα από πρόσκληση της Σωζήτας Γκουντούνα, η οποία ίδρυσε την πολιτιστική πλατφόρμα GREECE IN USA, με έδρα τη Νέα Υόρκη, έναν οργανισμό παγκόσμιας εμβέλειας ο οποίος προάγει τον ελληνικό πολιτισμό στο εξωτερικό και προωθεί τη διεθνή πολιτιστική συνεργασία.

Η πλατφόρμα, με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδας, πραγματοποιεί ένα σημαντικό άνοιγμα εν μέσω πανδημίας, εγκαινιάζοντας την ομαδική έκθεση «The Right to Breathe» και είναι το δεύτερο μέρος της προσέγγισης ενός ευαίσθητου θέματος: του σωφρονιστικού συστήματος, των καθεστώτων φυλάκισης/εγκλεισμού και τη μεταρρύθμιση της ποινικής δικαιοσύνης, σε διαφορετικά γεωγραφικά και πολιτικά πλαίσια.

Το πρώτο μέρος είχε τίτλο ”The Right to Silence?” και δημιουργείται ένας πολύ ενδιαφέρον διάλογος μεταξύ των δυο εκθέσεων.

Επίσης, σε επιμέλεια της Ίριδας Κρητικού συμμετέχω σε δυο εκθέσεις: η πρώτη έχει ήδη ξεκινήσει και θα διαρκέσει μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021, διοργανώνεται από το Σωματείο «Φίλοι της Μέριμνας», με τίτλο «Μου λείπεις», στοχεύοντας στην ενίσχυση και την υποστήριξη των σκοπών της Μέριμνας, όπως η παροχή ποιοτικής φροντίδας για τις ανάγκες των παιδιών και των γονιών που είτε ζουν με μία απειλητική για τη ζωή ασθένεια, είτε θρηνούν την απώλεια αγαπημένου προσώπου.

Η δεύτερη έκθεση έχει τίτλο «Σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν ὄψι…- Πρόσωπα του ’21» και με φέρνει πίσω στην Ύδρα, αρχές Σεπτέμβρη. Διοργανώνεται σε συνεργασία με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, είναι υπό την αιγίδα του Δήμου Ύδρας, θα παρουσιαστεί στην Παλαιά Δημοτική Αγορά του νησιού και στη συνέχεια θα μεταφερθεί στην Αθήνα. Ταυτόχρονα, ολοκληρώνεται μια ενότητα περίπου 40 έργων (λάδια, σχέδια και κολάζ) που θα αποτελέσουν την επόμενη ατομική έκθεση στην Αθήνα.

Όταν εργάζομαι ανασύρω από τη μνήμη, ή πιο σωστά, από τα θραύσματά της

Who is Who

O Αντώνης Τσακίρης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1970. Το 1996 αποφοίτησε από την Γερμανική Σχολή Εφαρμοσμένων Γραφικών Τεχνών και Σχεδίου – Παράρτημα Αθηνών» (Gebrauchsgraphik der Akademie fuer das Graphische Gewerbe in Muenchen, Αthen) με επικεφαλής τον καθηγητή Fritz Lüdtke.

Έχει πραγματοποιήσει τέσσερις ατομικές εκθέσεις, στην Ελλάδα και στο Παρίσι, και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.

Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Καλλιτεχνική Συλλογή Εθνικής Τράπεζας, Συλλογή Δάκη Ιωάννου, Συλλογή Luciano Benetton ( Imago Mundi), Συλλογή Κοπελούζου, Συλλογή Mουσείου Φρυσίρα, Συλλογή Αντώνη & Άζιας Χατζηιωάννου, Συλλογή Γιώργου Βογιατζόγλου κ.α.).