Γράφει η Λιάνα Ζωζά
“Μία γάτα είναι πάντα ειλικρινής με τα συναισθήματά της, σε αντίθεση με τους ανθρώπους”, είχε γράψει ο θρυλικός συγγραφέας Ernest Hemingway που η πολυτάραχη ζωή του, μόνο συμβατική δεν θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί. Ίσως, αυτός να ήταν ο λόγος που τον έκανε να υιοθετήσει αμέτρητες γάτες, πολλές από αυτές με έξι δάχτυλα στις πατούσες τους και να συνυπάρχει μαζί τους μέχρι το θάνατό του.
Ανατρέχοντας στην ιστορία της τέχνης, αλλά και στην τέχνη γενικότερα, βλέπουμε πως πίσω από πολλούς σπουδαίους ζωγράφους, γλύπτες ή συγγραφείς βρισκόταν σχεδόν πάντα και η γάτα του. Να οφείλεται άραγε αυτή η επιτυχημένη συμβίωση στη υποτιθέμενη εγωκεντρικότητα και των δύο? Ή απλά στη δυνατότητα που τους έδινε το συγκεκριμένο ζώο λόγω της ανεξαρτησίας του, να διατηρούν την επαφή τους και με τον πραγματικό κόσμο?
Ανάμεσα στους γνωστούς γατο – μπαμπάδες και γατο – μαμάδες συγκαταλέγονται οι: Salvador Dali, Henri Matisse, Pablo Picasso, Gustave Klimt, Paul Klee, Pierre Bonnard, Jeanne Cocteau, Andy Warhol, Wassily Kandinsky, Balthus, Georgia O‘Keeffe, Frida Kalho, Ai Weiwei, John Cage, Truman Capote, Françoise Sagan, Charles Bukowski, Albert Camus και θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε με έναν μακρύ κατάλογο διάσημων ονομάτων.
Μία από τις αξιοσημείωτες πρώτες απεικονίσεις γάτας, με συμβολικό χαρακτήρα, συναντάμε στο έργο του Hieronymus Bosch, Triptych of the Temptation of St Anthony (c. 1501). Στο τρίπτυχο συνυπάρχουν φανταστικά και πραγματικά στοιχεία, χαρακτηριστικά του ύφους του ζωγράφου και είναι μία από τις εκδοχές του έργου μιας και συνήθιζε να ζωγραφίζει το ίδιο θέμα σε παραλλαγές. Στη σκηνή του γυναικείου πειρασμού απέναντι στον Άγιο Αντώνιο και για να περιγράψει τις ψυχικές και πνευματικές ταλαιπωρίες του Αγίου, εκτός των άλλων συμβόλων χρησιμοποιεί τα ψάρια που είναι σύμβολο του χριστιανισμού, αλλά και τη γάτα με τα αυτιά της που μοιάζουν με κέρατα σαν δαιμονικό σύμβολο.
Ο Pierre Auguste Renoir, στο έργο του “Child With Cat”, 1887, απεικονίζει ένα μικρό κορίτσι που κρατά στην αγκαλιά ατη γάτα του, δημιουργώντας μια όμορφη εικόνα της καθημερινότητας. Το μικρό κορίτσι είναι η Julie Manet, ανηψιά του Edouard Manet, με τους γονείς της οποίας ο ζωγράφος είχε στενή φιλία. Ο Renoir είχε φτιάξει μια ολόκληρη σειρά έργων με θέμα τις γάτες, ενώ για το συγκεριμένο, που ξεχωρίζει ανάμεσα στα υπόλοιπα, υπήρχαν τουλάχιστον τέσσερα προσχέδια και αρκετή έρευνα για τη θέση του μοντέλου και την τελική σύνθεση.
Ο Balthus (Balthasar Klossowski), μεταξύ 1936 και 1939, δημιούργησε μια σειρά έντεκα ζωγραφικών έργων με μοντέλο του την Thérèse Blanchard, στα οποία εμφανίζεται μόνη της, με τη γάτα της ή με τον αδελφό της Hubert. Τα δύο αδέλφια και οι γονείς τους ήταν γείτονες του Balthus στο Παρίσι. Στο έργο Thérèse Dreaming, 1938, το έφηβο μοντέλο, που τότε ήταν δώδεκα ή δεκατριών χρόνων, απεικονίζεται με τα μάτια κλειστά να είναι χαμένο στις σκέψεις του και να ονειρεύεται.
To 1935, o Balthus, είχε ζωγραφίσει μια αυτοπροσωπογραφία του με τίτλο Le roi des chats (the King of cats).
Το έργο του Pablo Picasso, Cat Devouring A Bird, 1939, δημιουργείται δύο χρόνια μετά την Guernica, σε μια περίοδο ταραχώδη για τον ζωγράφο τόσο μέσα από προσωπικά γεγονότα, όσο και από τραγικά παγκόσμια γεγονότα, όπως αυτά του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Η γάτα του Picasso, δεν είναι υπάκουη, αλλά δείχνει τα δόντια της και παρουσιάζεται με τον φυσικό της ρόλο, αυτόν του κυνηγού, δείχνοντας παράλληλα το συνεχιζόμενο σχολιαστικό ενδιαφέρον του ζωγράφου στη βία και το χάος που επικρατούν. Δεν υπάρχουν στοιχεία σχετικά με το αν αυτή ήταν η γάτα του Picasso. Το έργο Θεωρείται σαν μια αλληγορία του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, με το θυμό στο πρόσωπο της γάτας να είναι σχεδόν ανθρώπινος.
Ένας από τους πιο διάσημους γάτους στην ιστορία της τέχνης είναι σίγουρα ο Percy, ο γάτος που συμπεριέλαβε ο David Hockney στο έργο του Mr and Mrs Clark and Percy, (1970-71). Ο θεατής βρίσκεται μέσα στην κρεβατοκάμαρα του ζευγαριού που είναι φίλοι του ζωγράφου και τους παρακολουθεί με φόντο το ανοικτό παράθυρο. Ο στόχος του ζωγράφου, εκτός από την παρουσία τους, ήταν να απεικονίσει και τη σχέση τους. Ανάμεσα στα άλλα σύμβολα που τοποθετήθηκαν στο “γαμήλιο πορτραίτο” είναι και ο γάτος που συμβολίζει την ελευθερία και την παρουσία κάποιου που αγνοεί τους κανόνες και κάνει ότι θέλει. Παρέα με το ανοιχτό παράθυρο, σύμβολο του χάσματος ανάμεσα στο ζευγάρι λειτουργούν προφητικά για έναν γάμο που δεν πρόκειται να κρατήσει πολύ.
Αλλά και ο Jeff Koons, δημιούργησε μια ολόκληρη σειρά γλυπτών, το Cat on a Clothesline (1994–2001), από υπερμεγέθη χαριτωμένα γατάκια που κρέμονται με μανταλάκια μέσα στις κάλτσες τους. Αυτή η σειρά των γλυπτών του, τα οποία είναι χαρακτηριστικά των γλυπτών του Jeff Koons, είναι αστεία, αλλά και οδυνηρή ταυτόχρονα. Ενώ το γλυπτό δείχνει το παιγνίδι ενός παιδιού, παράλληλα εκθέτει την πολυτέλεια που έχει συσχετιστεί με τις προτιμήσεις παιδιών που έχουν την οικονομική άνεση και έχουν δημιουργήσει διαφορετικές σχέσεις με τα κατοικίδια ζώα τους. Ο δημιουργός παίζει με καθημερινά υλικά και με επιρροές τόσο από την pop art, όσο και από τα κινήματα του σουρεαλισμού και του Dada, δημιουργεί σύγχρονα έργα που λειτουργούν σχολιαστικά στην καθημερινότητα.
