The Art | Artists’ Diaries
Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Η τέχνη, όπως ομόφωνα δέχονται οι άνθρωποί της, είναι αυτή που πλήττεται πρώτη και ανακάμπτει τελευταία σε περιόδους κρίσης. Πόσο μάλλον μέσα από μία μεγάλη κοινωνική και οικονομική κρίση που αναμένεται, μετά από μία παγκόσμια πανδημία με άγνωστη ημερομηνία λήξης.
Χώροι τέχνης, όπως τα μουσεία, οι πινακοθήκες και οι γκαλερί, αναγκάζονται να αναστείλουν τη λειτουργία τους, για χρονικό διάστημα του οποίου όχι μόνο δεν γνωρίζουν τη διάρκεια, αλλά ούτε καν, το αν και πότε θα υπάρξει επιστροφή σε οποιαδήποτε μορφή κανονικότητας. Η αγορά της τέχνης έχει “παγώσει” και περιμένει με αγωνία τις εξελίξεις. Μέχρι στιγμής, ο τρόπος με τον συνεχίζεται η επικοινωνία των εκθέσεων, αλλά και της τέχνης γενικότερα, είναι μόνο μέσα από το internet και τις εφαρμογές του. Είναι μάλιστα, αξιοθαύμαστος ο αριθμός των επισκεπτών στις σελίδες των μεγάλων μουσείων που προσφέρουν εντυπωσιακές virtual περιηγήσεις στις αίθουσες τους, αλλά και σε θεατρικές παραστάσεις και μουσικά δρώμενα που προσφέρονται απλόχερα, μέσα από το διαδίκτυο, αυτό τον καιρό της κοινωνικής αποστασιοποίησης.
Τι γίνεται, όμως με τους υπόλοιπους χώρους τέχνης και πως θα συνεχίσουν να λειτουργούν, μιας και ένα μεγάλο μέρος της επιτυχημένης λειτουργίας τους βασίζεται στην προσωπική επαφή με το κοινό τους?
Υπάρχουν στοιχεία που προκύπτουν από πρόσφατες μελέτες που σίγουρα δεν προμηνύουν ένα ευοίωνο μέλλον, σε παγκόσμιο μάλιστα επίπεδο, αλλά και προβλέψεις για το “κλείσιμο” πολλών, ιδίως των μικρότερων, χώρων τέχνης, που δεν θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν, όλα αυτά που έπονται.
Μέσα από την ενότητα “The Art | Artists Diaries” θα φιλοξενούνται συνεντεύξεις από Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες (εικαστικούς, μουσικούς, χορευτές, ηθοποιούς, κλπ), γκαλερίστες, επιμελητές και γενικότερα ανθρώπων που κινούνται στο χώρο της τέχνης και θα λειτουργούν σχολιαστικά, μέσα από τις ίδιες ερωτήσεις και ανάλογα με τις εξελίξεις, στην όλη ιδιαιτερότητα της κατάστασης που αφορά την τέχνη.
-Η τέχνη στα χρόνια της πανδημίας. Με ποιό τρόπο επηρεάζεται η τέχνη?
-Η τέχνη είναι από τα πρώτα που επηρεάζονται σε κάθε κρίση και φυσικά και στην εποχή της πανδημίας. Επηρεάζεται δε, με θετικό και αρνητικό τρόπο. Και θα εξηγήσω:
Ας ξεκινήσω με τα αρνητικά που αφορούν κυρίως την έκθεση και την άμεση επικοινωνία με το κοινό. Ας σκεφτούμε πόσα εγκαίνια αναβλήθηκαν ή ακυρώθηκαν στο διάστημα που διανύουμε -πάνω από μήνα- και φαντάζομαι πως οι αίθουσες θα παραμείνουν εκτός λειτουργίας και στις επόμενες εβδομάδες, ίσως και μέχρι το φθινόπωρο. Πόσες παραστάσεις διακόπηκαν -πολλές στο ξεκίνημα τους- και δεν ξέρουμε πότε θα γίνει η επανεκκίνηση.
Εκτός από τις γκαλερί, έχουν πληγεί και τα μουσεία και ιδρύματα που έτσι κι αλλιώς δεν ήταν στα καλύτερα τους. Στα αρνητικά άφησα τελευταίο το οικονομικό, που αποτελεί αντίστοιχα την κινητήριο δύναμη για τη διακίνηση της τέχνης, αλλά και τη χαριστική βολή στο πλήγμα που δέχεται. Δοκιμάζεται και θα δοκιμαστεί, καθώς δυστυχώς, δεν θεωρείται είδος πρώτης ανάγκης.
Αυτό πάλι που θα θεωρούσα θετική εξέλιξη είναι πως για πολλούς, «άνοιξε ένα παράθυρο» στην τέχνη, με την περιήγηση τους στο διαδίκτυο, κάτι που παλαιότερα δεν είχαν το χρόνο, τη διάθεση ή τη γνώση να το κάνουν. Αυτή η δυνατότητα δίνεται και σε ό,τι αφορά τις θεατρικές και μουσικές παραστάσεις αλλά και τον χώρο των εικαστικών. Για παράδειγμα μπορεί κάποιος να περιηγηθεί στα μεγάλα μουσεία το κόσμου, μέσα από την οθόνη του υπολογιστή του.
Στα θετικά θα έβαζα επίσης και τα σημαντικά έργα που ίσως δημιουργούνται αυτή την εποχή καθώς η περίοδος το ευνοεί!
-Τέχνη | Καλλιτέχνες. Ποιά θα είναι η επόμενη ημέρα?
-Η επόμενη μέρα……Αυτό είναι μια ιστορία μυστηρίου! Ένα αχαρτογράφητο τοπίο. Πως και με ποιο τρόπο θα γίνει η διαχείριση; Νομίζω πως στο άμεσο μέλλον η κατάσταση θα είναι πάρα πολύ δύσκολη. Μέχρι να φύγει αυτό το μούδιασμα και αυτός ο φόβος, ο κόσμος θα είναι πολύ επιφυλακτικός. Έτσι και οι χώροι τέχνης θα αργήσουν να λειτουργήσουν κανονικά.
Όταν λέμε πως θα μπούμε σε μια κανονικότητα, πως θα είναι αυτή! Πως θα συνυπάρχουν άτομα, σε τι αποστάσεις μεταξύ τους. Πως θα συγκεντρωθούν να θαυμάσουν ένα έργο τέχνης έχοντας συγχρόνως στο νου τους να μην τους πλησιάσει κανείς. Πως θα γίνονται τα εγκαίνια, ή πως θα παρακολουθούμε μια θεατρική ή χορευτική παράσταση, αφού η πρώτη απαγόρευση είναι, να κρατάμε τις αποστάσεις! Aν πάλι έχουμε παραστάσεις υπό όρους με λίγους θεατές, πως θα αντέξουν τα θέατρα; Θα μπορέσουν να λειτουργήσουν; Εννοώ πως θα αντέξουν οικονομικά.
Πορευόμενοι λοιπόν προς την επόμενη μέρα, θα πρέπει να αλλάξουμε πρακτικές αλλά και προσδοκίες.
Το μέλλον όταν οι συνθήκες γίνουν πιο φιλικές, ίσως να είναι καλύτερα και από πριν. Θέλω να πιστεύω πως ο κόσμος με όλο αυτό που υπέφερε και υποφέρει θα αξιολογήσει αλλιώς τα πράγματα, θα κάνει μια στροφή προς τα μέσα του, προς μια πιο πνευματική κατάσταση, ακόμη και σε μια μεταφυσική αναζήτηση. Τι πιο κατάλληλο λοιπόν από την τέχνη.
-Η αγορά της τέχνης θα επηρεασθεί? Πόσο και πως?
-Είμαι σίγουρη, πως βραχυπρόθεσμα θα επηρεασθεί πολύ αρνητικά. Διότι η επόμενη μέρα θα είναι οικονομικά δύσκολη για τους περισσότερους σε όλους τους κλάδους αλλά και με μια γενικότερη ανασφάλεια. Ακόμη δεν γνωρίζουμε τα στοιχεία. Θα αρχίσουν να φαίνονται σε λίγο. Αλλά σίγουρα θα υπάρχουν. Με δεδομένο πως η αγορά έργων τέχνης δυστυχώς δεν αποτελεί προτεραιότητα, θα καλύψουν πρωτίστως άλλες ανάγκες.
Ίσως πρέπει στα σοβαρά να βρούμε τρόπους, όποιοι έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν, να διαμορφωθεί μια επόμενη μέρα για την τέχνη. Με εκπαίδευση νεότερων γενεών στην αγάπη αλλά και την αγορά έργων αλλά και στο να μπει η τέχνη στη δημόσια ζωή και να μην αποτελεί παράλληλη κατάσταση της πραγματικής ζωής, όπως θεωρείται σήμερα από τους περισσότερους. Δημόσιοι χώροι και επιχειρήσεις να δημιουργήσουν συλλογές έργων τέχνης που θα κοσμούν και τους χώρους τους. Καλλιτεχνικοί φορείς και πολιτεία πρέπει να μπουν σε αυτή τη λογική.
Θέλω τελικά να πιστεύω πως θα πάμε καλύτερα και θα γίνει μεγαλύτερη στροφή προς την τέχνη ίσως περισσότερο και από πριν. Όταν ηρεμήσουν λίγα τα πνεύματα και νιώσουμε λίγη ασφάλεια το φιλότεχνο κοινό θα σπεύσει. Θέλει όμως λίγο χρόνο.
Η τεχνολογία λειτούργησε ως από μηχανής θεός δίνοντας λύση σε διάφορα προβλήματα
-Τέχνη | Τεχνολογία. Ποιός θα είναι ο ρόλος της τεχνολογίας στην επικοινωνία, αλλά και στην αγορά της τέχνης?
-Ήδη έχει φανεί αυτό το διάστημα που ζούμε, το σημαντικό ρόλο που παίζει η τεχνολογία στην επικοινωνία αλλά και στο χώρο της τέχνης. Η τεχνολογία λειτούργησε ως από μηχανής θεός δίνοντας λύση σε διάφορα προβλήματα είτε μέσω τηλεδιασκέψεων, είτε επαφής με το δημόσιο είτε ακόμη στον τομέα της εκπαίδευσης. Δεν μπορώ να φανταστώ πως θα λειτουργούσαν όλα χωρίς την τεχνολογία. Φυσικά λειτουργεί και ως ενδιάμεσο στην τέχνη, φέρνοντας στο σπίτι θεατρικές παραστάσεις και όχι μόνο. Αυτό το διάστημα όλο το φως της διανόησης είναι εν δυνάμει στις οθόνες μας.
Όπως είπα και πριν μπορεί όποιος θέλει να περιηγηθεί στα μεγάλα μουσεία του κόσμου, στις γκαλερί αλλά και στις προσωπικές ιστοσελίδες των καλλιτεχνών. Θα ήταν ευχής έργον να αυξηθούν οι πωλήσεις μέσω διαδικτύου.
Και τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό είναι η διέξοδος που έδωσε η τεχνολογία μέσω της κοινωνικής δικτύωσης σε όλους μας αλλά κυρίως σε ανθρώπους που είναι μόνοι. Η προσφορά της τεχνολογίας είναι ανυπολόγιστη. Αυτό σίγουρα θα συνεχιστεί σε όλους αυτούς τους τομείς, και στον τομέα της τέχνης αλλά και σε άλλους που ακόμη δεν γνωρίζουμε και θα πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις.
-Τέχνη | Κοινωνική Απόσταση. Πως μπορεί να λειτουργήσει η τέχνη με κανόνες κοινωνικής απόστασης?
-Η τέχνη με κανόνες κοινωνικής απόστασης είναι μόνο ένα «αναγκαίο κακό». Δηλαδή ισχύει αυτό που λέμε «καλύτερο παρά καθόλου». Η τέχνη θέλει εγγύτητα, θέλει να τη νιώσεις. Ένα έργο τέχνης για παράδειγμα όσο καλή φωτογράφηση και αν έχει, αν δεν νιώσεις την αύρα του δεν σου αποκαλύπτει το απόλυτο. Έτσι και μια θεατρική παράσταση αν δεν αφουγκραστείς την ενέργεια των ηθοποιών, του χώρου, είναι ελλιπής.
Στη συγκεκριμένη περίοδο και κάτω από αυτές τις συνθήκες όμως η κοινωνική απόσταση και το διαδίκτυο θα είναι η προσωρινή κανονικότητα. Μόλις πληροφορήθηκα για παράδειγμα, πως μια ετήσια διεθνής πλατφόρμα θα λειτουργήσει φέτος ηλεκτρονικά. Εύχομαι να μη γίνει όμως αυτό «μελλοντική μόνιμη και αποκλειστική κανονικότητα»
-Ποιό γνωστό έργο σύγχρονης τέχνης θα επιλέγατε για να περιγράψετε την υπάρχουσα κατάσταση και γιατί?
-Αυτόματα μου έρχεται στο μυαλό «Η κραυγή» του Νορβηγού, Έντβαρτ Μουνκ (Edvard Munch) παρ’ όλο που γνωρίζω πως η αφορμή για την οποία δημιουργήθηκε είναι εντελώς διαφορετική. Tο έργο όμως αυτό ανεξάρτητα από τον λόγο της δημιουργίας του εκφράζει την υπαρξιακή αγωνία.
Αν λάβουμε δε υπ’ όψιν πως μέσα στα προβλήματα που είχε ο καλλιτέχνης, υπήρχε και ο φόβος να βγει από το σπίτι του, το έργο γίνεται και αρκετά επίκαιρο. Εκφράζει έντονα αυτή την απόγνωση και συναισθηματικά συμπίπτει με αυτό που νιώθω. Ίσως είναι και η δική μου ανάγκη, αυτή η κραυγή, σαν αντίδραση στο φόβο και την παράνοια που ζούμε.
-Η ιστορία, μέχρι σήμερα, έχει δείξει πως η τέχνη επιβιώνει ακόμη και κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες και μάλιστα προσφέροντας σημαντικά έργα. Θα συμβεί το ίδιο και τώρα?
-Είναι βέβαιο πως θα επιβιώσει και μάλιστα θα δημιουργηθούν ή ήδη δημιουργούνται πολύ σημαντικά έργα. Έχει επιβιώσει όσο υπάρχει άνθρωπος. Η τέχνη υπερβαίνει το χρόνο και τον χώρο. Ίσως όμως χρειαστεί να αλλάξουμε κάποια δεδομένα που ξέραμε, αλλά να δώσουμε και μια μικρή πίστωση χρόνου.
Who is Who
Η Γεύσω Παπαδάκη γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και τη Σχολή Βακαλό. Συνέχισε τις σπουδές της στα εικαστικά, με σχέδιο, χρώμα, μαθήματα Βυζαντινής Αγιογραφίας, τεχνολογίας υλικών, ιστορίας της τέχνης, εκμαγείου γλυπτικής. Έργα της βρίσκονται στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης στο Πεκίνο, στη συλλογή Olympic Fine Arts 2008 στο Πεκίνο, στη συλλογή ‘Αζιας και Αντώνη Χατζηϊωάννου, Σοφίας και Χρήστου Μοσχανδρέου, στη συλλογή πορτρέτων του Δημήτρη Παπαγεωργόπουλου και σε άλλες ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές στην Ελλάδα, Βέλγιο, Γαλλία, Αυστρία, Λουξεμβούργο, ΗΠΑ.
Έχει πραγματοποιήσει 17 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και έχει συμμετάσχει σε δεκάδες ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα, Bέλγιο, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία, Τουρκία, Γαλλία καθώς και στην “Art Athina 2017” με τη Melkart Gallery, Paris αλλά και στην«23η Art fair, Artist 2013» στην Κωνσταντινούπολη.
Το 2008, ήταν μια από τους καλλιτέχνες που εκπροσώπησε την Ελλάδα, στην 3η Μπιενάλε του Πεκίνου.
Είναι μέλος του Εικαστικού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.