Γράφει η Αγγέλικα Χέρρα*
Σε όλους υποθέτω έχει τύχει κάποια μέρα ο Ερμής να είναι ανάδρομος.
Καθώς ετοιμάζεσαι για την εργασία σου το πρωί, τσαφ μια διακοπή ρεύματος, αφού καταφέρνεις στο ημίφως να ετοιμαστείς, καταφθάνεις στο γραφείο με καθυστέρηση σε μία σημαντική συνάντηση. Μετά το πέρας της συνάντησης, δέχεσαι την δυσαρέσκεια του προϊσταμένου σου……κι οι ώρες στο γραφείο μοιάζουν εφιάλτης.
Το βραδάκι γυρίζοντας στο σπίτι, συνειδητοποιείς ότι ξέχασες την συνάντηση γονέων στο σχολείο του παιδιού….. Τέλος, φτάνοντας σπίτι ο γείτονας περνά με τον σκύλο του βόλτα και τον βλέπεις να μην καθαρίζει το πεζοδρόμιο μπροστά στη πόρτα σου….πως αντιδράς;
Μήπως χάνεις τον έλεγχο;
Μήπως αρχίζεις να αντιδράς υπερβολικά και σωρευτικά για όλα όσα σου έχουν συμβεί μέσα στη μέρα;;; Μήπως η κορτιζόλη στο αίμα έχει χτυπήσει κόκκινo;
Ακριβώς το ίδιο μπορεί να συμβεί σε ένα σκύλο, ειδικά μη κοινωνικοποιημένο από μικρή ηλικία.
Φανταστείτε, ο σκύλος να περιβάλλεται από ένα νοητό μπαλόνι, όσο πιο πολλές πιέσεις δεχτεί αυτό το μπαλόνι τόσο πιο γρήγορα θα σκάσει. Η δυσφορία του σκύλου κλιμακώνεται σταδιακώς και κατά την πορεία αυτή ο σκύλος δίνει δεκάδες προειδοποιητικά σήματα, πριν ξεπεράσει τα όριά του, τελειώσει η ανοχή του (dog’s threshold) και προβεί σε επίθεση ή δάγκωμα, προκειμένου να παραμείνει ασφαλής, απέναντι στο ερέθισμα που τον απειλεί (trigger).
Παράδειγμα: ένας αδέσποτος σκύλος κάθεται στον ήλιο πάνω στο πεζοδρόμιο, περνάει κάποιος περαστικός και τον πατάει κατά λάθος, ο σκύλος πετάγεται τρομαγμένος και αλλάζει θέση. Στην συνέχεια περνούν παιδιά μπροστά του φωνάζοντας και προκαλώντας τον. Μετά από λίγο, άλλοι δύο σκύλοι τον πλησιάζουν και του αγριεύουν τρέποντάς τον σε φυγή. Την στιγμή που έχει καταφέρει να κουρνιάσει σε μια άλλη γωνία, τον βλέπει η Αγγέλικα και σκύβει να του μιλήσει ή να τον χαϊδέψει, τότε ο σκύλος σκέφτεται “I’ve had enough for the day.…δεν θα ανεχτώ και τη φιλόζωη”…. και πάει να δαγκώσει το χέρι!!!
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί ότι για κάθε σοκ το οποίο βιώνει ο σκύλος, εκκρίνεται η ορμόνη της κορτιζόλης, γνωστή και ως ορμόνη του στρες, όπου και παραμένει στον οργανισμό του έως 72 ώρες. Σε αυτό οφείλεται και η σωρευτική κλιμάκωση της δυσφορίας του.
Να θυμόμαστε πάντα, ότι ο σκύλος σκοπό έχει την διασφάλιση της επιβίωσής του, όχι την επίθεση
Για να αποφύγουμε ή να προλάβουμε λοιπόν μια πιθανώς τραυματική εμπειρία από ένα σκύλο σε κατάσταση άμυνας, θα πρέπει να γνωρίζουμε και να ερμηνεύουμε τα σήματα που μας δίνει.
Κανένας σκύλος δεν έχει ίδιο χαρακτήρα με κάποιον άλλο, αλλά έχουν κοινή τη γλώσσα του σώματος, προκειμένου να μας επικοινωνήσουν τη συναισθηματική τους κατάσταση.
Εμείς δεν έχουμε παρά να παρατηρούμε το σώμα του σκύλου μας (κεφάλι, μάτια, αυτιά, στόμα, τρίχωμα, πόδια, ουρά), προκαταβολικά (proactively), έτσι ώστε να μπορούμε να επικοινωνούμε μαζί του, αναγνωρίζοντας εγκαίρως τα σήματα δυσφορίας του, να τον καθοδηγούμε μακριά από οποιοδήποτε ερέθισμα και έτσι ο σκύλος να νιώσει συναισθηματικά ήρεμος κι εμείς ασφαλείς.
Τα σήματα του σκύλου, που δηλώνουν άγχος, δυσφορία, φόβο, απειλή και γενικώς τον καθιστούν σε κατάσταση συναγερμού, περιλαμβάνουν τα ακόλουθα, ονομάζονται και σήματα ηρεμίας (calming signals και displacement behaviors) διότι ο σκύλος τα χρησιμοποιεί προκειμένου να διαχειριστεί μια κατάσταση και να επανέλθει σε ηρεμία και ασφάλεια:
- ο σκύλος αρνείται να δεχτεί λιχουδιές που σε άλλη περίπτωση θα έπαιρνε με όρεξη
- ο σκύλος κοιτάζει επίμονα ακίνητος προς μια κατεύθυνση
- ο σκύλος κοιτάζει λοξά αφήνοντας το μάτι του να μοιάζει με μισοφέγγαρο(half-moon eye/whale eye)
- ο σκύλος δεν υπακούει σε εντολές που ήδη γνωρίζει
- ο σκύλος δείχνει άκαμπτος, κάνει αργές και δύσκαμπτες κινήσεις, προσπαθεί να αποφασίσει αν θα μείνει ή αν έχει διέξοδο μακριά από το ερέθισμα (εάν έχει διέξοδο η επιλογή του συνήθως είναι η διαφυγή και όχι η εμπλοκή)
- ο σκύλος ξαφνικά χασμουριέται ή/και γλείφει το στόμα του νευρικά
- ο σκύλος κρατάει σφιχτά κλειστό το στόμα του
- ο σκύλος τινάζεται σαν να έχει νερό στο τρίχωμά του ή ανασηκώνει το τρίχωμα της ράχης του
- ο σκύλος προσπαθεί να χαμηλώσει το σώμα του και να γίνει μικρόσωμος σαν να θέλει να κρυφτεί
- ο σκύλος στρέφει το κεφάλι του σε αντίθετη κατεύθυνση από το ερέθισμα, μυρίζει στο έδαφος ή/και ξύνεται
- ο σκύλος γριλίζει, τεντώνεται μπροστά ή/και δαγκώνει στον αέρα (air snapping)
- o σκύλος γαυγίζει ή/και προβάλλει τα δόντια του ανασηκώνοντας το άνω χείλος
- η ουρά του σκύλου κινείται νευρικά κάτω από το ύψος των γοφών του ή μένει ακίνητη σε υψηλότερη θέση
- ο σκύλος είναι δύσκολο έως ανέφικτο, να τον επαναφέρουμε σε ηρεμία ή να τον στρέψουμε κάπου αλλού
- ο σκύλος δείχνει επιθετική συμπεριφορά, ακόμη και προς κάτι άσχετο με το αρχικό ερέθισμα (re-directed aggression)
Τουλάχιστον ένα ή και παραπάνω σήματα, τα χρησιμοποιούν οι σκύλοι σε κάθε περίπτωση, για να αυξήσουν απόσταση από το ερέθισμα που τους προκαλεί απειλή.
Σε περίπτωση που δεν είναι εφικτό να αποφύγουν την απειλή, δηλαδή δεν έχουν τρόπο διαφυγής, τότε τους απομένει μόνο η επιλογή της επίθεσης (γνωστό και ως flight or fight).
Σαν υπεύθυνοι κηδεμόνες, οφείλουμε να γνωρίζουμε την ιδιοσυγκρασία του σκύλου μας, τις ιδιαιτερότητές του και τα όρια της ανοχής του. Βάσει αυτών θα πρέπει να μην τον εκθέτουμε σε ερεθίσματα που θα του προκαλέσουν αρνητικές αντιδράσεις. Όσο περισσότερες εμπειρίες έχει ένας σκύλος από νεαρή ηλικία, τόσο πιο “ανεκτικός” θα είναι κατά την ενήλικη ζωή του, σε νέα ερεθίσματα.
Για παράδειγμα, έαν ο ενήλικος σκύλος μου δεν αντέχει παιδιά και φωνές, θα αποφύγω να τον πάρω βόλτα σε ένα εμπορικό κέντρο ή σε πάρκο που συχνάζουν παιδιά.
Γενικώς για τίποτα δεν τιμωρούμε στο πλαίσιο μιας εκπαίδευσης βασισμένης στην επιστήμη της ψυχολογίας και συμπεριφοράς
Εάν παραβλέπουμε ή αγνοούμε αυτά που μας επικοινωνεί ο σκύλος μέσω του σώματός του, κινδυνεύουμε κάποια στιγμή, ο ίδιος σκύλος να μην μας προειδοποιήσει καθόλου και να μεταβεί απευθείας σε δάγκωμα. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που στη θετική εκπαίδευση ΠΟΤΕ δεν τιμωρούμε έναν σκύλο που γριλίζει (NEVER PUNISH A GROWL), γενικώς για τίποτα δεν τιμωρούμε στο πλαίσιο μιας εκπαίδευσης βασισμένης στην επιστήμη της ψυχολογίας και συμπεριφοράς.
Χτίζουμε μια σχέση συνεργασίας με τον σκύλο μας, βασισμένη στην εμπιστοσύνη και έτσι δημιουργείται ένας περισσότερο προβλέψιμος σκύλος.
Τέλος, να επισημάνω, ότι όλα αυτά τα σήματα, θα ήταν πολύ χρήσιμο να εξασκηθούμε να τα αναγνωρίζουμε και στους αδέσποτους σκύλους που συναντάμε στη χώρα μας συχνά δυστυχώς.
Σέβομαι-Παρατηρώ-Αξιολογώ-Επικοινωνώ-Συμβιώνω με ασφάλεια κοντά στους σκύλους
Με αυτό το τρόπο θα παραμείνουμε ασφαλείς κοντά σε σκύλους, σεβόμενοι τη φύση τους και απολαμβάνοντας ο ένας την αφοσίωση του άλλου.
*Η Αγγέλικα Χέρρα είναι Πτυχιούχος Εκπαιδεύτρια Σκύλων(VSA-CDT, DoggoneSafe-Bite Safety Educator) & Εθελόντρια σε Φιλοζωικούς οργανισμούς