Γράφει ο Λεόντιος Πετμεζάς, Ιστορικός της τέχνης

Ο ζωγράφος, ποιητής, περφόρμερ και θεωρητικός της τέχνης Κώστας Ευαγγελάτος αρχικά σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανε ελεύθερες σπουδές σε καλλιτεχνικά εργαστήρια. Το 1984, με υποτροφία, σπούδασε αισθητική θεωρία της σύγχρονης τέχνης και ζωγραφική στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, στο Παν/μιο The New School For Social Research. Από το 1978-79 μέχρι σήμερα έχει παρουσιάσει παράλληλα με την ζωγραφική του παραγωγή πολλά και πολυσήμαντα Ζωντανά Εικαστικά Έργα- Performance στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Τα ζωντανά αυτά εικαστικά του έργα βασισμένα σε λιτά εικαστικά μέσα και “νεορομαντικές” αισθητικές ιδέες, σηματοδότησαν με την αισθητική τους δύναμη και τη σημαντική απήχηση που είχαν στο κοινό και τον τύπο, μια προσωπική προσέγγιση στη “ζωντανή” έκφραση και το νέο εικαστικό είδος των performance ή actions. Οι ζωντανές εικαστικές δράσεις ξεκίνησαν ιστορικά από τη ρωσική πρωτοπορία των αρχών του 20ου αιώνα, άνθισαν την περίοδο του dada / “ντανταιστικού” κινήματος και έγιναν ευρέως γνωστές με την ανάπτυξη από την δεκαετία του 1960 και μετά του κινήματος fluxus / συνεχής ροή.

Ο καθηγητής ιστορίας της τέχνης Στέλιος Λυδάκης αναφέρει επιγραμματικά για τον Κώστα Ευαγγελάτο στο  βιβλίο-λεξικό του “Ορολογία Εικαστικών Τεχνών” στο αναλυτικό λήμμα περί performance: “Στην Ελλάδα γνωστότερες είναι οι περφόρμανς του Κώστα Ευαγγελάτου”.

Ενώ ο καλλιτέχνης από το 1978 (προδρομική παράσταση στο θεμέλιο λίθο της Πανεπιστημιούπολης Άνω Ιλισίων) μέχρι και τη διπλωματική του Performance στο Central Park της Νέας Υόρκης το 1985, όπου εμφανίστηκε γυμνός επί βάθρου, σαν άγαλμα, μπροστά στο κτίριο που δολοφονήθηκε ο Τζων Λένον και άρχισε κατόπιν να τυλίγεται με επιζωγραφισμένα ρολά τηλετύπων, είναι o εκφραστής-performer στις τολμηρές εικαστικές παραστάσεις του. Με την επιστροφή του στην Αθήνα παρουσιάζει από το 1986 tableaux vivants- ζωντανές εικαστικές εικόνες και δράσεις στο χώρο με την συμμετοχή και άλλων καλλιτεχνών-εικαστικών μοντέλων, χορευτών, ηθοποιών, μουσικών και τραγουδιστών.

Το 1987 στην DADA art gallery, δημιουργεί το tableau vivant “Μνημείο για τους νέους που πέθαναν”, αφιερωμένο στα πρώτα θύματα του AIDS. Η δράση αυτή με τον χορευτή και ηθοποιό Τάκη Λουκάτο συγκλόνισε το κοινό της Αθήνας και είναι από τις πρώτες παγκόσμια, αν όχι η πρώτη, παρουσίαση με θέμα το πρόβλημα της απειλητικής ασθένειας με εικαστικές μεθόδους επικοινωνίας.

Το 1988 παρουσιάζει στην εναρκτήρια εκδήλωση της Ελληνικής Εταιρείας Βύρωνος, Lord Byron Society, στο Βρετανικό Συμβούλιο της Αθήνας, την ζωντανή εικαστική εικόνα-παράσταση “Ο Θάνατος του Ποιητή”, μαζί με τον Τάκη Λουκάτο και την νεαρή Μαρία Καλαμάκη. Η σύνθεση ήταν εμπνευσμένη από το πολυπρισματικό έργο και την εμβληματική προσωπικότητα του Λόρδου Βύρωνα. Οι ξένοι διπλωματικοί επίσημοι που παρευρίσκονται σκανδαλίζονται στη θέα επί σκηνής του γυμνού σώματος του θνήσκοντος ποιητή, που από το πέος του ξετυλίγεται στο χώρο ένα εκτενές ρολό τηλετύπου, με γραμμένο το τελευταίο ποίημα του κορυφαίου ρομαντικού και ηρωικού Φιλέλληνα “Σήμερα που έκλεισα τα 36 μου χρόνια».

Το 1990 με την ίδρυση της ομάδας τέχνης-εργαστηρίου του ART STUDIO EST αρχίζει μια νέα περίοδος δρωμένων στο πνεύμα της συλλογικότητας. Η σημαδιακή εναρκτήρια performance της ομάδας είναι αφιερωμένη στον πρωτοπόρο τολμηρό φωτογράφο Βαρώνο Βίλχελμ Βαν Γκλόντεν, που έδρασε φωτογραφικά κύρια στην Ταορμίνα της Σικελίας. Στην γεμάτη κίνηση performance οι φωτογραφίες του προβάλλονται πάνω στα σώματα των μοντέλων, ενώ μια ειδυλλιακή δράση – στην οποία πρωταγωνιστεί και ένα φίδι-telescopus falax – καθηλώνει τους θεατές.

Το 1991 ο περίφημος χορευτής της αφροτζαζ Ilanga συμμετέχει τυλιγμένος με επιζωγραφισμένα με σύμβολα ρολά τηλετύπων σε performance του Ευαγγελάτου στο EST και το 1993 με την συνεργασία του συγκροτήματος Body and Soul του Άμστερνταμ που έγινε στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, Πάρκο Ελευθερίας.

Διοργανώνεται στο χώρο τέχνης του ART STUDIO EST, το “Μάθημα Ζωγραφικής”, όπου ο καθένας από το κοινό μπορεί εκ του φυσικού να ζωγραφίζει τα γυμνά μοντέλα που ποζάρουν δωρεάν. Αλλά γενικά τότε η κάθε έκθεση του ART STUDIO EST παίρνει χαρακτήρα ευρύτερης παράστασης-happening, με την αθρόα προσέλευση κοσμικών κυριών, γνωστών συλλεκτών, πολιτικών, καταξιωμένων ή περιθωριακών καλλιτεχνών, διανοουμένων και κορυφαίων Ακαδημαικών, όπως οι αείμνηστοι Μενέλαος Παλλάντιος, Ευάγγελος Μουτσόπουλος, Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, Παναγιώτης Τέτσης και Χρύσανθος Χρήστου.!

Το 1992 ο Κώστας Ευαγγελάτος στα πλαίσια της έκθεσης «Ανομοιομορφία» παρουσιάζει με επιτυχία στο χώρο τέχνης V.DRAΚOS Contemporary Art στο κτίριο της Columbia στη Νέα Ιωνία την ζωντανή σύνθεση του “Επιτύμβιο” με ήρωα- ολόσωμο γλυπτό επί βάθρου τον Νίκο Λουκά.

Την ίδια χρονιά ενσαρκώνει ο ίδιος στη Βαρκελώνη της Ισπανίας το “Αφιέρωμα στους Παραολυμπιακούς Αγώνες”. Η performance αυτή του 1992, όπως και η πλέον γνωστή του με τίτλο “Μνημείο του Αντιμιλιταρισμού”, που παρουσιάστηκε κατόπιν επίσημης πρόσκλησης στη διεθνή εικαστική συνάντηση WINTERSCHOOL’94 στη Γλασκώβη της Σκωτίας το 1994, ήταν στο πνεύμα μιας φανερά κοινωνικής τέχνης στρατευμένου χαρακτήρα, με εστίαση στο φιλειρηνικό κίνημα και ανθρωποκεντρικά προβλήματα.

Παράλληλα ασκεί με επιστολές και θεωρητικά του κείμενα κριτική σε happenings που αισθητικά αποπροσανατόλιζαν αισθητικά, πρακτικά και ιδεολογικά το εικαστικό είδος της performance, με την χρήση θεατρικών και «καρναβαλικών» στοιχείων, όπως για την υπόθεση του happening που έγινε στα πλαίσια έκθεσης Warhol στην Εθνική Πινακοθήκη.

Το 1993 το Art Studio Est λειτουργεί και σαν γκαλερί στον χώρο της DADA art gallery και παρουσιάζονται πολλές σύγχρονες και ανατρεπτικές εκθέσεις και δρώμενα με την επιμέλεια του. Εκεί το 1995 εξέπληξε πολλούς με την αντισυμβατική εγκατάσταση-δράση “Αντι-performance”. Δεκάδες ψητά κοτόπουλα και κόκαλα ζώων που εκκρεμούσαν από την οροφή της γκαλερί έγιναν “λεία” των φιλότεχνων…Το δρώμενο αυτό, με την συμμετοχή και του γράφοντος, ήταν σινιάλο της διαπιστωμένης κατάπτωσης από την συσσωρευμένη εμπειρία του στο χώρο της σύγχρονης τέχνης και την “κωμικοτραγική’ μεταχείριση και αντιμετώπιση της από τα εμπορικά κυκλώματα, τους δήθεν επαίοντες και μεγάλη μερίδα των νεόπλουτων συλλεκτών.

Το 1996 και το 1997 αξιοποιεί και πάλι σε πολλές περιπτώσεις την τεχνική της body-art.

Το 1998 παρουσίασε στην διεθνή έκθεση European Echoes στο Γκέτενμπορκ της Σουηδίας, την ιδιότυπη σύνθεση του “Μνημείο Εποχής” στο Performance Center “Roda Sten”, που είχε διεθνή εμβέλεια.

Το 1999 στα πλαίσια της αναδρομικής έκθεσης του, με τίτλο Scriptorium I, στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, παρουσιάστηκε η ζωντανή εικόνα-γλυπτό “ILANGA’S PRAY”, ενώ το 2000 φωτογραφίζεται ο ίδιος στη σύνθεση “Το τέλος του Αιώνα” από τον συνεργάτη του φωτογράφο Γιάννη Κανελλόπουλο. Όμως η διεθνής καταξίωση και παραδοχή έρχεται το 2000 με την προβολή του βιντεοφίλμ “Greek Narcissus” στο Channel 4, U.K., στην περιβόητη εκπομπή Eurotrash. Το τηλεοπτικό συμβάν με πρωταγωνιστή τον ίδιο γυρίστηκε από την Rapido TV στο ατελιέ του, στο Καλλιμάρμαρο στάδιο και σε άλλα αξιοθέατα σημεία της Αθήνας.

Το 2000 και το 2001 δημιουργεί νέες εικαστικές εικόνες με τα μοντέλα του στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ιδιαίτερα σε δημόσιους χώρους και γκαλερί στο Παρίσι.

Το 2002 κάνει μια απροσδόκητη στροφή, όσον αφορά την γνωστή αισθητική και τη θεματική του η οποία όμως είχε τελικά αμφιλεγόμενα αποτελέσματα. Στο Κέντρο Τέχνης στην Αθήνα κάνει μια εγκατάσταση performance-καταγγελία για την τηλεοπτική προβολή των πρώτων reality παιγνιδιών. Στο δρώμενο-καταγγελία με τίτλο “B. B. TRASH” συμμετέχει γνωστή τρανσέξουαλ. Η πρωτοφανής για τα δεδομένα απευθείας μετάδοση του έργου από τηλεοπτικά κανάλια προξενεί θύελλα αντιδράσεων, με πολλαπλές συνέπειες και προεκτάσεις…

Η δράση του Κώστα Ευαγγελάτου συνεχίζεται πλέον το 2005 και το 2006 με ζωντανές συνθέσεις σε εκθεσιακούς χώρους, αναβιώνοντας ουσιαστικά το γνώριμο ποιητικό και αισθητικό ύφος του. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν οι συνθέσεις Homo-decorated Atlas στο Κ.Ε.Ο. Αθηνών, “Η Αναμονή του Τηλέμαχου” με μοντέλο τον Φώτη Αλεξάνδρου και η εικαστική εγκατάσταση “Action with art-objects” και “Μυθικά περιδέραια» στη Σύγχρονη Πινακοθήκη Villa Ροδόπη στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς.

Το 2007 είναι μια χρονιά ορόσημο στην καλλιτεχνική πορεία του. Η επιτυχημένη τέταρτη ατομική του έκθεση ζωγραφικής στο Παρίσι τον επανασυνδέει δυναμικά με τα δρώμενα της γαλλικής πρωτεύουσας, με συνέπεια την συνεχή εκθεσιακή παρουσία εκεί μέχρι και το 2019. Παράλληλα με τις εκθέσεις και τις εκδόσεις ποιημάτων του στη γαλλική γλώσσα δημιουργεί ζωντανά έργα, tableaux vivants, εικόνες και εγκαταστάσεις στο χώρο. Ανάμεσα τους το 2008 η performance “Le Dernier Rouleau” / “Το Τελευταίο Ρολό” και η δράση του τo 2010 στην αναδρομική έκθεση “Conceptions et documents sous la lumiere d’ Attique”, όπου εκτίθενται με την αιγίδα της Ελληνικής Πρεσβείας στη Γαλλία, έργα του και ντοκουμέντα από την πολυετή δράση του EST, στον χώρο του Maison De la Grece.

Το 2013 ο Κώστας Ευαγγελάτος με αφορμή  το Έτος Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗ, 150 χρόνια από τη γέννηση του στην Αλεξάνδρεια το 1863 και 90 χρόνια από το θάνατο του το 1933, έλαβε μέρος εκθέτοντας και απαγγέλοντας σε αφιερωματικές εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν για τον ποιητή στον Ελληνογαλλικό Σύνδεσμο στην Αθήνα, στο Μορφωτικό Κέντρο της Πρεσβείας της Αιγύπτου και αλλού.

Όμως η σχέση του με την ποίηση του Καβάφη είχε εκδηλωθεί χρόνια πριν στην έκθεση ζωγραφικών και φωτογραφικών έργων του με τίτλο “Καβαφικές εικόνες της ζωής μας” στη Gallery DADA το 1988. Ο νεουορκέζος καθηγητής λογοτεχνίας, ποιητής και εκδότης A.Poulin jr, είχε γράψει: Αφήνοντας ανθρώπινα σχήματα που κατευθύνονται προς το αγγελικό, σε μια ερημωμένη ηθικά γη τα έργα του Ευαγγελάτου είναι οι παρασκηνιακοί ψίθυροι μιας καθαρής φωνής που αντηχεί την ευαισθησία ενός ανθρώπινου και αισθητικού προγόνου σαν τον Καβάφη”/ Leaving shapes of the human that leap toward the angelic in a desolate moral landscape, the paintings of Evangelatos are the offstage whispers of pure speech echoing the sensibility of a human and aesthetic predecessor like Cavafy.-

Σαν επιστέγασμα της πολύχρονης ενασχόλησης και μελέτης του στο Καβαφικό έργο, ιδιαίτερα των ερωτικών ποιημάτων, συνέλαβε την ιδέα της ανασύστασης ενός σύγχρονου Καβαφικού δωματίου με σχέδια, ψηφιακές εικόνες, εικονογραφημένα ποιήματα και προβολές. Η υλοποίηση έγινε το 2013 με μεγάλη επιτυχία στο Art Studio Est / La Chambre.

Η ατμόσφαιρα που δημιούργησε συγκίνησε και έδωσε δυναμική ερμηνευτική προσέγγιση στα αισθητικά θέματα που ανακύπτουν από την ενδόμυχη και εξόχως καλλιτεχνική ποιητική δημιουργία του μεγάλου Αλεξανδρινού, σε γενιές που τον αγάπησαν και που ο λόγος του διαπότισε εξελικτικά την στάση τους, όσον αφορά τη ζωή και την έκφραση τους. Ο Ευαγγελάτος ξενάγησε το κοινό στο “Καβαφικό δωμάτιο”, διαβάζοντας το πρώτο από τα “12 Ποιήματα για τον Καβάφη” του Γιάννη Ρίτσου, με τίτλο “Ο χώρος του ποιητή”, που καταλήγει: “ Άν άφεση δεν είναι η ποίηση,-ψιθύρισε μόνος του- τότε, από πουθενά μην περιμένουμε έλεος”.

Η δραστηριότητα του Κώστα Ευαγγελάτου ως performer ήταν συνεχής στην θερινή ετήσια εκδήλωση λόγου και τέχνης «Πανσέληνος στον κήπο» που θεσμοθέτησε από το 2001 στη Σύγχρονη Πινακοθήκη Villa Ροδόπη στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς.

Τα τελευταία χρόνια έχει επικεντρωθεί σε performance κοινωνικοπολιτικού περιεχομένου και αντλεί την θεματογραφική στόφα του από γεγονότα που έχουν συγκλονίσει δραματικά την εποχή μας. Χαρακτηριστική η διαδραστική εικαστική δράση του στο Παρίσι τον Νοέμβρη του 2017 στο Pont Royal, στο πλάι του Σηκουάνα, με ένα σύνθετο ελεγειακό αφιέρωμα για τα θύματα του τρομοκρατικού κτυπήματος που έγινε στο Bataclan το 2015.

Επίσης το 2018 και το 2019 με τον συνεργάτη του Ντάνυ Μαρτζώκα έκαναν performance με θέμα την αξία και την προστασία της φύσης, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος.

Από τις αρχές του 2020 στο φάσμα της πανδημίας του covid-19 η δημιουργικότητα του επικεντρώθηκε σε συνεχή παραγωγή συμβολικών συνθέσεων με τριαντάφυλλα και έγκλειστες σκεπτόμενες μορφές. Το 2021 ολοκλήρωσε ζωγραφικές και ποιητικές συνθέσεις εμπνευσμένες από την Επανάσταση του 1821 και το διεθνές κίνημα του “Βυρωνισμού” για συμμετοχή του σε ομαδικές εκθέσεις αφιερωμένες επετειακά στα 200 Χρόνια.

Το αέναο παιχνίδι μεταξύ τέχνης και ζωής, πράξης και φαντασίας, ιδέας και ταύτισης, για τον πρωτοπόρο ποιητή των εικόνων και του λόγου Κώστα Ευαγγελάτο θέτει πολυσήμαντα ερείσματα έρευνας σε ένα ατέρμονο αισθητικό συμβάν, πρωτοποριακό και παρά τις απόπειρες πολλών κατά καιρούς μιμητών του, μοναδικό αισθητικά, ποιοτικά και υπαρξιακά!

Επιλογή βιβλιογραφίας

-“Mid-American Review” mag, Al. Poulin, jr, Sping, U.S.A, 1982.
-“Αθηνόραμα” περιοδικό, συνέντευξη στον Αλκίνοο Μπουνιά, 17 Οκτ., Αθήνα 1985.
-“Ιδεοδρόμιο ” περιοδικό. Αφιέρωμα: “Επιτέλους να ένας ασεβής”, άρθρο Λεωνίδας Χρηστάκης, Αθήνα 1985.
-“ART SPEAK” newspaper, “Conceptualizations”, Aug.1, N.Y.C 1985.
-“Η Βραδυνή”, εφημ. κριτική Στέλιος Λυδάκης, 11 Αυγ., Αθήνα 1987.
-“Καθημερινή” εφημ. άρθρο Ελένη Μπίστικα, 2 Μαρτ., Αθήνα 1991.
-“Flash Art, International Edition”, vol.xxv,p.71, May/June 1992.
-“The Athens News”, newspaper, profile by Angelika Timms, Athens 1993.
-“Συλλογές” περιοδικό, κριτική Λεόντιος Πετμεζάς, τ. Ιαν., Αθήνα 1995.
-“01” περιοδικό, φωτ. Σπύρος Στάβερης, τ. 26, Αθήνα 1996.
-“Colt” No 13, περιοδικό, συνέντευξη στον Αλέξη Αδάμ, Αθήνα 1997.
-“Ιδεογραφική Σμίλη”, βιβλίο, Κων/νος Εst Ευαγγελάτος, Συλλογές, Αθήνα 1997.
-“Opticon” περιοδικό, κριτική Λεόντιος Πετμεζάς, τ. Μάιος-Ιούνιος, Αθήνα 1997.

-“The Hellenic Times”, newspaper, interview by Marina Spanos, Athens Oct.9-15, 1998.
-“Ελεύθερος Τύπος”, εφημ. Εντυπωσιακές “Σωματογραφίες”, Αθηναικά, 17 Αυγ., 1998. -“National Tribune / Εθνικός Κήρυξ”, εφημ. N.Y. 20 Ιαν.1999.
-“Τα Νέα”, εφημ. “Εξαγώγιμα» ελληνικά χρώματα”, 18 Αυγ. 1999.
-“Η Βραδυνή , εφημ. “Ένας Έλληνας στην αγγλική TV, 27 Ιαν. 2000.
-“Έθνος” εφημ., συνέντευξη στον Γιάννη Φλέσσα, 30 Ιαν., Αθήνα 2001.
-“Η αισθητική ενατένιση του Κώστα Ευαγγελάτου” Δοκίμιο εικαστικού ήθους.
Κείμενο Λεόντιος Πετμεζάς, πρόλογος: Ιωάννα Καρατζαφέρη, εκδόσεις “Συλλογές”, Αθήνα 2001.
-“Έθνος” εφημ., συνέντευξη στον Γιάννη Φλέσσα, 3 Δεκ. 2002.
-“New Europe”, newspaper, “Depictions and Mythical Creations”, July 10-16, 2005.
-“Ορολογία Εικαστικών Τεχνών” βιβλίο-λεξικό, Στέλιος Λυδάκης, Μέλισσα, Αθήνα 2009.
-“Επίκαιρα” περιοδικό, συνέντευξη στον Βασίλη Λούκα, τ. 71ο, 24 Φεβρ, Αθήνα 2011
-“Η Νεοελληνική  Γλυπτική” Ιστορία-Τυπολογία, βιβλίο, Στέλιος Λυδάκης, Μέλισσα, Αθήνα 2011.

– “Κώστας Ευαγγελάτος ART-EST”, διατριβή, Λεόντιος Πετμεζάς, Αθήνα 2014.
-“ART-EST”, λεύκωμα, συλλογικές κριτικές, Κώστας Ευαγγελάτος, Artline and Gennesis, θεσσαλονίκη 2012, 2015.
-“Η περφόρμανς στην Ελλάδα” της δρ. Ειρήνης Γερογιάννη, εκδόσεις Futura, Αθήνα 2019.
-“ Δοκίμια περί τέχνης και πολιτισμού” της Μαριλένας Φωκά, εκδόσεις Όστρια, Αθήνα 2020.
-“Φιλολογική Πρωτοχρονιά», Ζωντανή εικαστική εικόνα Κ. Ευαγγελάτου, Αθήνα 2021.