Η «Γραμματογραφία – LETTRISME» σαν εικαστική Τεχνοτροπία

Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος*

Η «γραμματογραφία» ή «λετρισμός» από το λατινικό ουσιαστικό letter, είναι μια εικαστική τεχνοτροπία που διεθνώς ονομάζεται λετριστική τέχνη – lettrisme. H «γραμματογραφία» θεωρείται κατ’ εξοχή κίνημα των τελευταίων δεκαετιών, ανάλογο και συναφές με την Poesia Visiva / Οπτική ποίηση και την Conceptual art / Εννοιακή ή Εννoιολογική τέχνη.

ΛΕΤΡΙΣΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ, COSTAS EVANGELATOS, CONCERTUALIZATIONS, N. Y. C.

Έχει όμως ίσως περισσότερο από κάθε άλλο κίνημα τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Είναι γνωστά τα «Τεχνοπαίγνια» των αρχαίων Ελλήνων, τα «Carmina figurata» του Πορφύριου, βυζαντινού αυλικού ποιητή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, καθώς και πολλά εικονογραφημένα κείμενα σε βίβλους και ειλητάρια του Μεσαίωνα, που βρίθουν από λεκτικούς συνδυασμούς και φράσεις ή κείμενα, που σαν αποτέλεσμα στα μάτια του σύγχρονου θεατή, έχουν την δημιουργία μιας εικαστικής μορφοποιημένης εικόνας δια της γραφής.

Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΟΥ ΧΑΜΟΥΡΑΜΠΙ, ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΟΥ ΛΟΥΒΡΟΥ.

Το αρχαιότερο δείγμα μιας σημαντικής «λετριστικής» γλυπτικής στο αρχαϊκό μοτίβο της μνημειακής, λατρευτικής και επιτύμβιας «φαλλικής» φόρμας, θα έλεγα ότι είναι για το σύγχρονο βλέμμα μας, η περίφημη στήλη με τον «Κώδικα του Χαμουραμπί» του 1754 π.Χ, που εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου.

Ο σημερινός φιλότεχνος διακρίνει ένα επιβλητικό φαλλόσχημο μαύρο βασάλτη, που σε συνδυασμό με την ανάγλυφη αναπαράσταση στην κορυφή του είναι χαραγμένοι με σφηνοειδή γραφή οι νόμοι της Μεσοποταμίας. Ανάλογα πολλά επιγράμματα σε αρχαία μνημεία, κείμενα σε αφιερωματικές στήλες και δομικά σπαράγματα, συνειρμικά παραπέμπουν σε μια σχεδόν αδιόρατη αλλά υπαρκτή εικαστική διάσταση σύμφωνα με τις ευρείες παραδοχές της σύγχρονης αισθητικής ικανή να μπολιάσει τη δημιουργική φαντασία.

Το αρχαιότερο δείγμα μιας σημαντικής «λετριστικής» γλυπτικής στο αρχαϊκό μοτίβο της μνημειακής, λατρευτικής και επιτύμβιας «φαλλικής» φόρμας είναι η περίφημη στήλη με τον «Κώδικα του Χαμουραμπί» του 1754 π.Χ

Η «λετριστική τέχνη» στα πλαίσια των πολλαπλών και πολυεπίπεδων αναζητήσεων της σύγχρονης τέχνης ουσιαστικά ξεκίνησε από την λογοτεχνία και τις απόπειρες πειραματικής γραφής και αυτόματης έκφρασης.

ΓΡΑΜΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ PERFORMANCE ΤΟΥ Κ. ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΥ

Διαφέρει όμως από την «Οπτική Ποίηση» που στόχο της έχει να δώσει στην ποίηση εικαστικούς τρόπους με σχηματοποιήσεις, εικονογραφημένα κείμενα, λεκτικούς αυτοματισμούς και ποιητικά Καλλιγράμματα / Calligrammes, όπως εκείνα του Μαλλαρμέ, του Απολλιναίρ, του Μαρινέτι, και πολλών άλλων εκφραστών του μοντερνισμού και των επιγόνων του.

Ο θεωρητικός της Οπτικής Ποίησης – Poesia Visiva, Εμίλιο Ίσγκρο δίνει τον ορισμό της σαν ένα οπτικό σχηματισμό, στον οποίο το λεκτικό και το εικαστικό υλικό συνυπάρχει, σε μια σύνθεση ενός οργανικά αισθητικού αποτελέσματος.

Ο όρος «λετρισμός» διατυπώθηκε το 1945 από τον ποιητή Isidore Isou, που με αφετηρία την ποίηση οδηγήθηκε σε εικαστικές συνθέσεις κάθε μορφής

Η «γραμματογραφία» όμως συγγενεύει περισσότερο με την εννοιακή η εννοιολογική τέχνη, που έχει πολλαπλότητα εκφραστικών μέσων με στόχο την διατύπωση και οπτικοποίηση της ιδέας του καλλιτέχνη. Κύριο χαρακτηριστικό της εννοιακής τέχνης που άνθισε στην δεκαετία του 1960 και δίνει ακόμα πολυσήμαντους καρπούς, σε συνδυασμό με τα εκφραστικά δεδομένα της εποχής μας και του διαδικτυακού παγκόσμιου πεδίου, είναι η έρευνα της σχέσης Ιδέας και εικαστικού αποτελέσματος.

Στο πλαίσιο της εννοιακής τέχνης χρησιμοποιούνται γραπτά κείμενα και καταγράφονται θεωρητικές απόψεις για την Τέχνη, τη γλώσσα, φιλοσοφικά και κοινωνιολογικά πορίσματα. Τελικά οδηγείται στην θεώρηση ότι η ιδέα του καλλιτέχνη υπερισχύει της εικαστικής μορφής του έργου.

ΛΕΤΡΙΣΤΙΚΟ ΓΚΡΑΦΙΤΙ ΑΝΩΝΥΜΟΥ, PARIS

Η «λετριστική τέχνη» έχει στόχο της την δημιουργία εικαστικών μορφών με την χρήση γραμμάτων και κειμένων. Αντλεί το συνθετικό γραφολογικό υλικό από όλα τα πεδία των γλωσσών, των λέξεων, των γραπτών συμβόλων, των μαθηματικών τύπων και όλων των συναφών γραφικών απεικονίσεων και επιγραφών, που με την βασική τεχνική συμπύκνωση-αραίωση των στοιχείων διαγράφουν ποικιλότροπα μορφές και φόρμες στο χώρο. Υπερισχύει δηλαδή της αρχικής σύλληψης η τελική εικαστική μορφή του έργου 

Ο όρος «λετρισμός» διατυπώθηκε το 1945 από τον ποιητή Isidore Isou, που με αφετηρία την ποίηση οδηγήθηκε σε εικαστικές συνθέσεις κάθε μορφής. Απαραίτητη βέβαια προϋπόθεση για την ενασχόληση με την «Γραμματογραφία» είναι το αδιάκοπο ταξίδι του καλλιτέχνη, στον χώρο της εγκυκλοπαιδικής γνώσης, της θεωρητικής έρευνας και της στοχαστικής εμπειρίας.

Η λογοτεχνία, η ζωγραφική, το σινεμά, το ντιζάιν αντικειμένων, η φωτογραφία, η ψυχολογία, η φιλοσοφία, οι τεχνολογικές δυνατότητες του παρόντος και συμπερασματικά κάθε σύστημα γνώσης εμπλουτίζει την έμπνευση και την δημιουργική έφεση. Σίγουρα οι μορφές που προβάλλουν από την συμπύκνωση και την αραίωση λέξεων, γραμμάτων και συμβόλων δεν είναι μόνο «λετριστικά» επινοήματα ή απλά «τεχνοπαίγνια».

Είναι κωδικοποιημένα τοπία και παραστάσεις της προσωπικής γλώσσας και σκέψης του καλλιτέχνη καθώς και των ενσυνείδητων και υποσυνείδητων βιωμάτων του. Αναμοχλεύοντας τα δημιουργεί ιδεομορφικούς χώρους και τόπους όπου τα γράμματα είναι τα δομικά στοιχεία και σύμβολα της έκφρασης και των αισθητικών του ερωτημάτων.

*Ο Κώστας Ευαγγελάτος είναι Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός τέχνης.

Share this
Tags
Zeta Tz
Zeta Tz
Η Ζέτα ασχολείται με τη μετάφραση, την αρθρογραφία και την αρχισυνταξία στο χώρο των ΜΜΕ του πολιτισμού. Έχει ασχοληθεί με την διοργάνωση εικαστικών εκθέσεων και εκδηλώσεων που αφορούν στην κοινωνική ευθύνη. Έχει λάβει τιμητική διάκριση από το Ίδρυμα Μπότση για δημοσιογραφική της δραστηριότητα στα θέματα πολιτισμού. Στο artviews.gr είναι υπεύθυνη της συντακτικής ομάδας.

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

Οι εννοιολογικοί περίπατοι της τέχνης του Richard Long

Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος, Ζωγράφος. λογοτέχνης, θεωρητικός της τέχνης Ο Richard Long γεννήθηκε στο Μπρίστολ της Αγγλίας το 1945. Σπούδασε από το 1962-1965 στο West of England...

Η απαράμιλλη γλυπτική της παραβατικής ζωής του Τσελίνι

Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος, Ζωγράφος. λογοτέχνης, θεωρητικός της τέχνης O Μπενβενούτο Τσελίνι / Benvenuto Cellini, γεννήθηκε το 1500 στη Φλωρεντία. Καλλιτέχνης αργυροχρυσοχόος, γλύπτης, ζωγράφος, σχεδιαστής, στρατιώτης, μουσικός,...

Η Κύπρος του Βασίλη Καρακατσάνη 

Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη  Ο καταξιωμένος εικαστικός Βασίλης Καρακατσάνης για άλλη μια φορά «προσγειώνεται» στην Κύπρο και παρουσιάζει τη νέα του δουλειά με τίτλο  «ΤΙΤΑΝΙΑ»...

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

More like this