Γράφει η Λιάνα Ζωζά

“Μιρό, σου χρωστάω αυτά τα δυο ανόμοια-όμοια χρώματα στην πάνω αριστερή γωνία του αόρατου κίτρινου (όχι κίτρινο, μάλλον αχνά πορτοκαλί- όπως είναι το αόρατο πάντα) και το φτωχό βαζάκι της μουστάρδας, που σηκώθηκε η μητέρα, άρρωστη, με 40 πυρετό, όταν έλειπαν όλοι, κι έβαλε μέσα δυο ερημικά λουλούδια, κι άξαφνα τα λουλούδια πολλαπλασιάστηκαν, ευώδιασε το σπίτι ολόκληρο ως έξω στον πολυάσχολο δρόμο, γιατί ‘ταν η λησμονημένη εορτή των Ηρώων και των Μαρτύρων.”

Γιάννης Ρίτσος, “Οκτώ Οκτάστιχα για τον Μιρό”, 1993 

Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε τα “Οκτώ Οκτάστιχα για τον Μιρό”, 1993, κάνοντας έναν ιδιαίτερο και μαζί ενδιαφέροντα διάλογο με τη δουλειά του Ισπανού υπερρεαλιστή ζωγράφου Joan Miro. Η ποίηση συναντά τη ζωγραφική ανατρέποντας τους κανόνες και συνομιλεί με τις εικόνες δημιουργώντας καινούριες φανταστικές. Σε ένα από τα οκτάστιχά του, ο Γιάννης Ρίτσος εμπνέεται από το κίτρινο του Miro. Πηγή έμπνευσης για τον ποιητή θα μπορούσε σίγουρα να είναι το “κατακίτρινο” έργο Catalan Landscape, 1924.

Το συγκεκριμένο έργο, μαζί με άλλα 27 έργα του Miro, τέθηκαν σε πλειστηριασμό (2015) από τον Οίκο Cristie’s στο Λονδίνο. Ο ιδιοκτήτης των έργων που δεν είναι άλλος από τον εγγονό του ζωγράφου που αποφάσισε να δωρίσει τη συλλογή και τα έσοδα από την πώλησή τους να διατεθούν στο Ερυθρό Σταυρό για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης.

Ο ζωγράφος είχε βρεθεί εξόριστος στο Παρίσι στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου (1936 –  1939) και είχε παρακολουθήσει από κοντά την τύχη των ισπανών προσφύγων που διέφευγαν από το καθεστώς του Φράνκο. Σύμφωνα με τον εγγονό του:” Ήθελε πάντα να βοηθάει τους αδύναμους, τους πρόσφυγες και τους εξόριστους. Αν ήταν ακόμη στη ζωή, θα θεωρούσε πως όλο αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Συρία, θα μπορούσε να συμβεί αύριο στην Ισπανία”

O Vincent Van Gogh, χρησιμοποίησε το κίτρινο χρώμα σε πολλά έργα του και διαφορετικές αποχρώσεις του. Αν και οι σειρές των έργων του με τα ηλιοτρόπια είναι χαρακτηριστικές για τη χρήση του κίτρινου, επιλέγω το έργο Café Terrace at Night, 1888, για τη ιδιαίτερη θέση που κατέχει το κίτρινο χώμα σε αυτό.

Το έργο δημιουργήθηκε στην Arles και είναι ανυπόγραφο, αν και αναφέρεται σε τρία από τα γράμματα που συνήθιζε να στέλνει στον αδελφό του. Υπάρχει, επίσης και ένα μεγάλο προσχέδιο του έργου με πένα.  

Αν και η καριέρα της Susan Watkins (1875 – 1913) ήταν σύντομη λόγω του ότι πέθανε αρκετά νέα, μόλις στα 37 της, μέσα από τη συλλογή των έργων της που βρίσκεται στο Μουσείο Chrysler,  επιβεβαιώνεται ως επαγγελματίας ζωγράφος τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική.

Επίσης, το ότι η Watkins, κατάφερε όχι μόνο να σπουδάσει ζωγραφική, αλλά και να αναγνωριστεί σαν ανερχόμενη ζωγράφος αποτελέσε μέρος των θεμελιωδών αλλαγών που ξεκινούν εκείνη την εποχή στον τομέα της τέχνης. Γύρω στο 1900, ταλαντούχες καλλιτέχνες όπως η Mary Cassatt, η Cecilia Beaux και η Susan Watkins μπορούν επιτέλους να σταθούν ισότιμες σε ένα χώρο που κυριαρχείται από τους άνδρες και να καταφέρουν να δημιουργήσουν διακεκριμένες καριέρες σαν επαγγελματίες ζωγράφοι.

Στο γνωστό έργο του Gustav Klimt, “The Lady in Gold, 1907”, απεικονίζεται ηAdele Bloch-Bauer, η σύζυγος του Αυστριακού μεγιστάνα Ferdinand Bloch-Bauer, ο οποίος ζήτησε από τον καλλιτέχνη να ζωγραφίσει το πορτρέτο της γυναίκας του, όταν εκείνη ήταν 25 ετών.

Η Adele φιλοξενούσε συχνά μουσικούς και καλλιτέχνες, όμως έγινε ευρύτερα γνωστή μέσα από το συγκεκριμένο έργο. Ο Klimt την ζωγράφισε να φορά μια εντυπωσιακή χρυσή τουαλέτα και να περιτριγυρίζεται από αιγυπτιακά σύμβολα. Η Adele πέθανε από μηνιγγίτιδα σε ηλικία 44 ετών το 1925. Το έργο μαζί με άλλα 4 έργα του Klimt, ανάμεσά τους και ένα μεταγενέστερο πορτραίτο της Adele κλάπηκαν από τους Ναζί στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα, το πορτραίτο βρίσκεται στην Neue Gallery στο Μανχάταν.

Ο χαρισματικός και εκκεντρικός ζωγράφος Egon Schiele (1890 – 1918) πέθανε σε ηλικία μόλις 28 χρονών, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου από την ισπανική γρίπη που ξέσπασε στην Ευρώπη και σκότωσε πάνω από 20.000.000 άτομα.

Χαρακτηρίζεται σαν ένας από τους σπουδαιότερους ζωγράφους πορτραίτων του 20^ου αιώνα. Προστατευόμενος  του Gustav Klimt και στην ίδια εικαστική παρέα με τον Oskar Kokoschka, δημιούργησαν ο καθένας με τη δική του αξιοπρόσεκτη τεχνική μερικά από τα πιό εντυπωσιακά, αλλά και προκλητικά για την εποχή τους πορτραίτα γυναικών.

Ειδικά ο  Schiele είχε συχνά προβλήματα με την αστυνομία της εποχής, λόγω των προκλητικών θεμάτων του, σε σημείο που φυλακίστηκε, γιατί η δουλειά του χαρακτηρίσθηκε πορνογραφική.

Ο Paul Klee (1879 – 1940) αν και επίσημα δεν εντάχθηκε ποτέ σε κάποιο καλλιτεχνικό κίνημα, ήταν από τους ζωγράφους που επηρέασαν σημαντικά τις διάφορες τάσεις της μοντέρνας τέχνης. Πεθαίνοντας, άφησε παρακαταθήκη στην ιστορία της τέχνης περισσότερα από 9.000 έργα.

Το έργο Signs in Yellow, 1937, ανήκει στην τελευταία περίοδο των έργων του και την πιο παραγωγική, όταν διαγνώσθηκε με μιά σπάνια ασθένεια που τον οδήγησε στο θάνατο.

Σε αυτή την περίοδο ο Klee δημιούργησε κυρίως, έργα μεγάλων διαστάσεων με αμφιλεγόμενα θέματα και πολιτικές και πολιτισμικές προεκτάσεις. Όταν εμφάνισθηκε η ασθένεια του, το 1936,  υπήρχαν περίπου 25 έργα στο ατελιέ του. Το 1937 αυξήθηκαν σε 264 έργα, το 1938 σε 489 και το 1939 – η πιο παραγωγική του χρονιά – σε 1254.

Όταν ο Klee πέθανε, γιος του ζήτησε να χαραχθούν στον τάφο του τα λόγια του: “Δεν περιορίζομαι στο εδώ και τώρα, ανήκω τόσο στους νεκρούς, όσο και στους αγέννητους. Πιο κοντά στην καρδιά της δημιουργίας από τους περισσότερους, όχι όμως και αρκετά κοντά ακόμη.”