Ενενήντα τέσσερα πολύτιμα έργα του Θεόφιλου, δανεισμένα από τις συλλογές του Μουσείου Θεόφιλου-Δήμου Μυτιλήνης, της Εθνικής Πινακοθήκης, της Α.Σ.Κ.Τ., της Βουλής των Ελλήνων, της Alpha Bank, του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης Δήμου Ρόδου, της Εταιρίας Λεσβιακών Μελετών και από τους συλλέκτες κ. Ευάγγελο και κ. Κατίγκω Αγγελάκου, κ. Ευάγγελο Μυτιληναίο, κ. Μπάμπο και κ. Άντζελα Οικονομίδη, κ. Μαρίνα Ηλιάδη, κ. Μανώλη Περατικό και άλλους, ολοκληρώνουν τη φυσιογνωμία της μεγάλης αυτής έκθεσης.

Συγκεκριμένα, σαράντα δύο αντιπροσωπευτικά έργα του Θεόφιλου προέρχονται από το Μουσείο Θεόφιλου, από την περίφημη δωρεά του Στρατή Ελευθεριάδη-Tériade, ο οποίος ίδρυσε στη Μυτιλήνη το Μουσείο Θεόφιλου και το Μουσείο Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη-Tériade, τα οποία εμπλούτισε με σημαντικά έργα τέχνης και εκδόσεις που ταυτίζονται με το βλέμμα και τις αισθητικές επιλογές του καταξιωμένου τεχνοκριτικού και εκδότη.

Κορυφαία έργα όπως O Περικλής από της Πνυκός Δικιολογών χάριν της Ακροπόλεως Δαπάνας του 1928, Μονομαχία Ἀχιλλέως και Ἔκτορος ἔξωθεν τοῦ Φρουρίου τῆς Τρωάδας…, Ο Φρῖξος επί Χρυσομάλλου κριοῦ και ἡ Ἕλλη, Ο Ἂρης Θεός τῶν ἀρχαίων Ελλήνων Θεός του πολέμου, Η ποιήτρια τῆς νήσου λέσβου Σαπφῶ και ο κυθαρωδός Αλκαῖος, Ο χορός του Ζαλόγγου, Ο θάνατος του Μάρκου Βότσαρη του 1823, Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης καταδιώκων τον Ρεσίτ πασά ή Κιουταχή ενξιφήρεις του 1826, Εν Κωνσταντινουπόλει Αγία Σοφία, Δια σχυνοίου σκάλα αναβιβαζόμενος ο Ερωτόκριτος χαιρετών την αρετούσσαν του 1933 και Πορτρέτο Ελευθέριου Βενιζέλου, μεταξύ των άλλων, αποκαλύπτουν το πολυεπίπεδο έργο του, που αποπνέει αίσθημα ευθύνης και ελπίδας για το αύριο.

Ο επιμελητής της έκθεσης, Τάκης Μαυρωτάς, επισημαίνει στον πολυσέλιδο κατάλογο της έκθεσης

«Αισθητική και πνευματική συγκίνηση αντανακλώνται σχεδόν από το σύνολο του έργου του μεγάλου μας λαϊκού ζωγράφου, που είναι διαποτισμένο από την ιστορία και τις φυσικές ομορφιές του τόπου μας, αφού ο ασυμβίβαστος ζωγράφος επίμονα βύθιζε το βλέμμα του στους πανάρχαιους χρόνους και τα πάθη του λαού μας, αναζητώντας την αλήθεια της ζωής. Η απλοϊκότητα της δουλειάς του, με την αμείωτη ιστορική και αισθητική διάρκεια, μαρτυρά τη σοφία του, με τις ζυγισμένες εντάσεις, που δημιουργούν τα αντιθετικά χρώματα, άλλοτε ζωηρά και δραματικά, άλλοτε απαλά και λυρικά. Η ζωγραφική του, σε όλη σχεδόν την έκτασή της, διαπνέεται από τη δύναμη των μύθων της αρχαίας Ελλάδας, το ρωμαίικο ήθος και την παλληκαριά των ηρώων του 1821, αλλά και την αξεπέραστη ομορφιά του ελληνικού τοπίου.

Με τα λίγα γράμματα που γνώριζε, συνήθως συνόδευε τις εικόνες των έργων του με ασύντακτα και ανορθόγραφα επεξηγηματικά κείμενα, επιθυμώντας να συμπληρώσει ή να επιβεβαιώσει αυτή την ίδια τη πρόθεσή του για τη δύναμη των εικόνων του, τους ήρωες και τους θεούς, τη θάλασσα και τα βουνά, τα πεύκα και τις ελιές. Ένας κόσμος, από τη Μυτιλήνη έως το Πήλιο, με μια φλογερή έξαρση για την ιστορία μας, αλλά και εικόνες από την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, μέχρι την Αίγυπτο, την Ιταλία, το Ισραήλ, τη Δαμασκό, αλλά και την Ρωσοϊαπωνική Ναυμαχία και την Παράταξη του στρατού του Μ. Ναπολέοντος, μεταξύ των άλλων.

Ο Θεόφιλος είναι η παράδοση μιας χώρας και ενός λαού. Η φλογερή του αγάπη για την Ελλάδα τον οδήγησε στην αθώα έκφραση του οραματικού του κόσμου. Ο παθιασμένος αυτός ζωγράφος, που τόσο άδικα στην εποχή του ελεεινολογούσαν και περιφρονούσαν, επιθυμούσε αδιαπραγμάτευτα να μεταδώσει άμεσα αυτό που αισθανόταν, με μια ανεπιτήδευτη ζωγραφική έκφραση, γεμάτη από δύναμη και αίσθηση υπερηφάνειας, με χρώματα καθαρά, διάφανα και τολμηρά. Η δουλειά του απλώνεται σε όλο τον κόσμο, ίσως γιατί αποτελούσε τον καθρέφτη της ύπαρξής του και την επιθυμία να ξεπεράσει τη μοίρα του κακού ή του ηττημένου. Όπως γράφει ο Ελύτης, “ο Θεόφιλος πέραν από την ενοχή και την αμαρτία, κατευθύνεται ολόισα στον Παράδεισο” (Οδυσσέας Ελύτης, Ανοιχτά Χαρτιά, Εκδόσεις Ίκαρος).

Τα θέματα των έργων του αποτυπώνονται σε τρείς μεγάλες περιόδους δημιουργίας, στα χρόνια της Θεσσαλίας, της επιστροφής στο γενέθλιο νησί και στα τελευταία χρόνια δουλειάς του. Θέματα που περιστρέφονται στο πλήθος των αιώνων και ζωντανεύουν διαφορετικούς χαρακτήρες, άλλοτε με θεϊκή ή ηρωική υπόσταση και άλλοτε με ανθρώπινη, όπως στα έργα του Eρωτόκριτος και η Αρετούσα, όπου συναντιούνται ο έρωτας και ο ηρωισμός, η απόλαυση και το πάθος, η ζωή και ο θάνατος, με την κρυφή συνάντηση των δυο νέων, που έντονα τον συγκινούσε και του θύμιζε τη σκηνή του εξώστη του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας.»

Η έκθεση Θεόφιλος. Ο Τσολιάς της Ζωγραφικής πραγματοποιείται στο πλαίσιο των δράσεων της Πρωτοβουλίας ’21, των 16 Ιδρυμάτων, για τον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την Επανάσταση και, όπως τονίζει ο Στρατής Ελευθεριάδης-Tériade: «Όταν ο Θεόφιλος ζωγραφίζει ήρωες του ’21, οι φουστανέλες γίνονται λουλούδια στους αγρούς. Όταν ζωγραφίζει δάση πολύφυλλα εκφράζει με την πράσινη ποικιλία των όλη τη λαχτάρα ενός αγρότη για το νερό. Όταν ζωγραφίζει σκηνές από την καθημερινή ζωή, φτάνει στη συνθετική και χρωματική ενότητα των πιο σοφών ζωγράφων.»

Η έκθεση συνοδεύεται από πολυσέλιδο ομότιτλο κατάλογο, με όλα τα εκτιθέμενα έργα, καθώς και κείμενα των Στρατή Ελευθεριάδη-Tériade, Οδυσσέα Ελύτη, Γιώργου Σεφέρη, Τάκη Μαυρωτά και των επιφανών ζωγράφων Αλέξη Βερούκα, Στέφανου Δασκαλάκη, Χρήστου Μποκόρου, Γιώργου Ρόρρη.

Με την υποστήριξη της Περιφέρειας Αττικής
Στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλιας 1821-2021»

Ιnfo

Διάρκεια έκθεσης
‘Εως την Πέμπτη 3 Φεβρουαρίου 2022

Ώρες λειτουργίας
Δευτέρα-Κυριακή 10:00-18:00
Πέμπτη 10:00-20:00

Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη
Βασιλίσσης Σοφίας 9 &, Μέρλιν 1, Αθήνα 106 71
21 0361 1206

Σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης θα τηρηθεί το υγειονομικό πρωτόκολλο ενάντια στη μετάδοση του Covid-19 και η χρήση μάσκας θα είναι υποχρεωτική.