Συνεχίζεται τον Μάρτιο ο Κύκλος Αρχαιολογικών Διαλέξεων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης που παρουσιάζει στο κοινό σημαντικές επιστημονικές ανακοινώσεις για νέα ανασκαφικά ευρήματα και ερευνητικά προγράμματα στην Κρήτη.

Με αφορμή την επιτυχημένη αρχαιολογική έκθεση «Κρήτη. Αναδυόμενες πόλεις: Άπτερα –Ελεύθερνα–Κνωσός», που διοργανώθηκε στο Μουσείο το 2018, ο νέος κύκλος διαλέξεων αφορά στις πολυσχιδείς ανασκαφικές και ερευνητικές δραστηριότητες στο νησί των Εφορειών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ, καθώς και των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών και του Πανεπιστημίου Κρήτης που δραστηριοποιούνται στη μεγαλόνησο. 

Οι νέες διαλέξεις εντάσσονται στους Κύκλους Αρχαιολογικών Διαλέξεων με θέμα την έρευνα που πραγματοποιούν οι Εφορείες Αρχαιοτήτων της χώρας και τα ελληνικά και ξένα Ιδρύματα, τους οποίους διοργανώνει το Μουσείο τα τελευταία χρόνια, με ελεύθερη είσοδο για το επιστημονικό αλλά και το ευρύ κοινό. Από το 2013 έχουν φιλοξενηθεί αρχαιολόγοι των Εφορειών Αρχαιοτήτων της Αττικής, της Βοιωτίας, της Εύβοιας και της Φωκίδος.  Όλες οι επιστημονικές ανακοινώσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των διαλέξεων δημοσιεύονται κατόπιν στη σειρά «Αρχαιολογικές Συμβολές», που εκδίδεται από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Οι ανακοινώσεις του Κύκλου Διαλέξεων 2019-2020 θα δημοσιευθούν στη συγκεκριμένη σειρά υπό τον γενικό τίτλο «ΚΡΗΤΗ».

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΡΤΙΟΥ 2020

Δευτέρα 9 Μαρτίου 2020, Ώρα έναρξης 19:00

Καθηγητής John Bennet, Διευθυντής Βρετανικής Σχολής Αθηνών

«Η Βρετανική Αρχαιολογική Έρευνα στην Κρήτη – 1894 μέχρι σήμερα»

Η παρούσα διάλεξη αποτελεί μία επισκόπηση της συμμετοχής της Βρετανικής Σχολής Αθηνών (BSA) στην αρχαιολογική έρευνα της Κρήτης, από την πρώτη επίσκεψη του Arthur Evans στο νησί το 1894 μέχρι σήμερα. Θα παρουσιαστεί συνοπτικά το έργο της Σχολής στην Κνωσό και θα δοθεί έμφαση στις λιγότερο γνωστές δραστηριότητές της σε θέσεις και περιοχές πέραν του ανακτορικού κέντρου της Κνωσού. Επιστρέφοντας ξανά στην Κνωσό, θα διατυπωθεί το όραμα της Βρετανικής Σχολής Αθηνών (BSA) για το έργο της στην Κρήτη εντός της επόμενης δεκαετίας του 21ού αιώνα, το οποίο θα εστιάσει στο ανανεωμένο Κέντρο Ερευνών της Κνωσού (Knossos Research Centre).

Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί στην αγγλική γλώσσα. 

Καθηγητής John Bennet, Διευθυντής Βρετανικής Σχολής Αθηνών 

Ο Καθηγητής John Bennet έλαβε BA 1st Class Hons Classics, MA Classics και PhD Classics (διπλωματική εργασία: Aspects of the Administrative Organisation of Late Minoan II–IIIB Crete: A Study Based on Archaeological & Textual Evidence) από το Πανεπιστήμιο του Cambridge. Είναι Καθηγητής Αιγιακής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Sheffield και Διευθυντής της Βρετανικής Σχολής Αθηνών (αποσπασμένος από το Πανεπιστήμιο του Sheffield). 

Έχει διατελέσει Διευθυντής στο Κέντρο Αιγιακής Αρχαιολογίας του Sheffield, Πρόεδρος του Τμήματος Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Sheffield (όπως και μέλος της Συγκλήτου, του University Court, του Συμβουλίου της Σχολής Τεχνών και πολλών άλλων Επιτροπών του ιδίου Πανεπιστημίου) καθώς και Πρόεδρος του Τμήματος Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison.

Η έρευνά του συνδυάζει την αρχαιολογική έρευνα πεδίου με την ερμηνεία και μελέτη των γραπτών πηγών, εστιάζοντας στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού και σε πιο ύστερες περιόδους, αλλά και χρησιμοποιώντας την αρχαιολογία του τοπίου, την ανάλυση των κειμένων (όπου είναι δυνατόν), αλλά και την προφορική ιστορία και παράδοση για να διερευνήσει τις περιόδους της Οθωμανικής, Βενετικής και Βρετανικής κυριαρχίας στη νότια Ελλάδα. Για τους λόγους αυτούς έχει συμμετάσχει και διευθύνει ανασκαφές και έχει διεξαγάγει αρχειακή έρευνα σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην καταγωγή και την εξέλιξη των συστημάτων γραφής αλλά και των διοικητικών συστημάτων που σχετίζονται με αυτή, στον υλικό πολιτισμό της Εποχής του Χαλκού στην Ελλάδα και τη σημασία του, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο η εικονογραφία, η προφορική παράδοση και η φυσική ανθρώπινη παρουσία συνδυάζονται ως ένδειξη ισχύος στην Πύλο της Ύστερης Εποχής του Χαλκού.

Μαζί με άλλους επιστήμονες έχει συγγράψει ένα βιβλίο και έχει επιμεληθεί άλλα επτά, ενώ έχει δημοσιεύσει (με κριτική) 70 κεφάλαια, άρθρα και ανακοινώσεις σε συνέδρια (με άλλα 3 να βρίσκονται υπό εκτύπωση). Επίσης, έχει 25 δημοσιεύσεις (χωρίς κριτική), συμπεριλαμβανομένων 14 βιβλιοκρισιών στο Times Higher Education Supplement.

Δευτέρα 16 Μαρτίου 2020, Ώρα έναρξης 19:00

Καθηγητής Emanuel Papi, Διευθυντής Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα

«Οι Ιταλοί και η ανακάλυψη της αρχαίας Κρήτης (1417-1939)»

Τον 15ο αιώνα οι Ιταλοί ανακάλυψαν την αρχαία Ελλάδα: χειρόγραφα, μνημεία, αγάλματα και επιγραφές. Η Αθήνα και η Φλωρεντία ήταν δύο συγκοινωνούντα δοχεία: η Αθήνα ήταν έδρα του Φλωρεντινού Δουκάτου της Acciaioli και η Φλωρεντία είχε γίνει η «νέα Αθήνα» (“novella Atene”). Το 1417 ο Cristoforo Buondelmonti, ένας Φλωρεντινός μοναχός, συνέταξε σε εικονογραφημένο χειρόγραφο την πρώτη χαρτογραφική αποτύπωση της Κρήτης με τον Χάρτη του νησιού (Descriptio Insulae Cretae: Description of the island of Crete). Στο Δουκάτο της Κάντια (Βενετική αποικία 1212-1669) τα αρχαία ερείπια του νησιού αποτυπώθηκαν από πολλούς αρχαιοδίφες/περιηγητές, όπως ο Onorius Belli. Το ενδιαφέρον για την Κρήτη συνεχίστηκε μέχρι τον 19ο αιώνα με τη δημοσίευση τόμων και χαρτών. Το 1884 ο ιδρυτής της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών έφτασε στην Κρήτη αναζητώντας επιγραφές και το 1899 ίδρυσε την Ιταλική Αρχαιολογική Αποστολή στην Κρήτη. Από τότε μέχρι σήμερα, η έρευνα της Σχολής συνεχίζεται σε διάφορες θέσεις του νησιού, οι οποίες κατοικούνταν μεταξύ της Μινωικής εποχής και της Βυζαντινής περιόδου.

Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί στην αγγλική γλώσσα. 

Καθηγητής Emanuel Papi, Διευθυντής Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα

Ο Emanuele Papi είναι Ιταλός αρχαιολόγος, Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σιένα και Διευθυντής της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα. Διεξήγαγε ανασκαφές και έρευνες στη Ρώμη, την Αθήνα, την Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Ιταλία και το Μαρόκο. Έχει γράψει για την αρχαία Μεσόγειο, τις κοινωνίες και τις πόλεις, την οικονομία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την ιστορία των αρχαιολογικών καταλοίπων. Τα τελευταία του βιβλίαείναι: Oliva Revixit on the Athens oil production through time (2015), Pietre dello scandalo on the most recent history of archeological sites (2017) και Adriano, Roma and Atene (2019).

Δευτέρα 23 Μαρτίου 2020, Ώρα έναρξης 19:00
Δρ. Κωστής Σ. Χρηστάκης, Επιμελητής Κνωσού, Ερευνητικό Κέντρο Κνωσού, Βρετανική Σχολή Αθηνών 

«ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΜΙΝΩΑ. Η Κνωσός και η επικράτειά της μέσα από τις έρευνες της Βρετανικής Σχολής Αθηνών»

Η Κνωσός έχει συνδεθεί άρρηκτα με την Βρετανική Σχολή Αθηνών, η οποία από το 1900 έως σήμερα ερευνά μία από τις σημαντικότερες θέσεις του αρχαίου κόσμου. 120 χρόνια συστηματικών ανασκαφών έχουν φωτίσει ποικιλοτρόπως την μακραίωνη ιστορία αυτού του κέντρου, από την 7η χιλιετία π.Χ. έως και την Ύστερη Αρχαιότητα. Στη διάλεξη αυτή παρουσιάζεται η εξέλιξη της «κνώσιας χώρας» από το 7000 έως το 1000 π.Χ. μέσα από  παλιές και πρόσφατες έρευνες της Βρετανικής Σχολής Αθηνών. Ζητήματα πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης παρουσιάζονται στη διαχρονία, ταυτόχρονα με τον ρόλο που φαίνεται ότι διαδραμάτισε η Κνωσός στην Κρήτη και πέρα απ’ αυτήν, προσδιορίζοντας τα αρχαιολογικά δεδομένα που αιτιολογούν τον μύθο της αρχαιότητας αλλά και την πολυετή έρευνα της Βρετανικής Σχολής.

Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί στην ελληνική γλώσσα.

Δρ. Κωστής Σ. Χρηστάκης, Επιμελητής Κνωσού, Ερευνητικό Κέντρο Κνωσού, Βρετανική Σχολή Αθηνών
Ο Κωστής Χρηστάκης σπούδασε Κλασική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης (La Sapienza) και ολοκλήρωσε τις διδακτορικές του σπουδές (PhD) στο Πανεπιστήμιο του Bristol (Αγγλία). Δίδαξε στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης και τώρα είναι ο Επιμελητής της Βρετανικής Σχολής Αθηνών στη Κνωσό. Διευθύνει, μαζί με τον Δρ. Γ. Ρεθεμιωτάκη, το ανασκαφικό και ερευνητικό πρόγραμμα του Γαλατά Πεδιάδος, έχει αναλάβει την τελική δημοσίευση των αποθηκών του ανακτόρου της Κνωσού και συμμετέχει στο πρόγραμμα της τελικής δημοσίευσης του Ιερού του Ερμή και της Αφροδίτης στη Σύμη Βιάννου καθώς και σε άλλα διεθνή ερευνητικά προγράμματα.

Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται σε θέματα πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης της Κρήτης κατά την Εποχή του Χαλκού, αρχαιολογίας του οίκου, παραγωγής και διακίνησης κεραμικής, διατροφικής οικονομίας, μουσειακής εκπαίδευσης, χαρτογραφίας και στημελέτη αρχείων της Ενετικής και Οθωμανικής περιόδου. Έχει συμμετάσχει σε Διεθνή Συνέδρια και έχει δημοσιεύσει τέσσερεις μονογραφίες και αρκετά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και Πρακτικά Συνεδρίων.

Δευτέρα 30 Μαρτίου 2020, Ώρα έναρξης 19:00
Δρ. Βαλασία Ισαακίδου
«Η εξημέρωση της Κρήτης – Βιοαρχαιολογικές και εθνοαρχαιολογικές προσεγγίσεις στις πρώιμες γεωργοκτηνοτροφικές κοινωνίες του νότιου Αιγαίου (7η-2η χιλιετία π.Χ.)»

Αν και η αρχαιολογία είναι μία από τις πιο οικείες επιστήμες στο ευρύτερο κοινό, κάποιοι ερευνητικοί τομείς της είναι αρκετά λιγότερο γνωστοί, παρόλο που μπορούν να φωτίσουν πολύ σημαντικές πτυχές του ανθρώπινου παρελθόντος, να εξηγήσουν το παρόν και δυνητικά να προβλέψουν το μέλλον. Η βιοαρχαιολογία, ο κλάδος που ασχολείται με την ανάλυση βιολογικών καταλοίπων, όπως τα οστά ζώων και οι απανθρακωμένοι σπόροι και καρποί, είναι ένας από αυτούς. 

Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της προϊστορικής Κρήτης, θα συζητήσουμε πώς τα πορίσματα της βιοαρχαιολογικής έρευνας μας βοηθούν στην ανασύσταση της ιστορίας της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της διατροφής στον ελλαδικό χώρο. Με αφετηρία την Κνωσό, μία από τις πρωιμότερες αγρο-κτηνοτροφικές κοινότητες του Αιγαίου (ιδρύεται γύρω στο 6800 π.Χ.) και κέντρο του πρώτου ανακτορικού πολιτισμού της Ευρώπης κατά την Μινωική περίοδο, θα  εξετάσουμε βιοαρχαιολογικές μαρτυρίες για την εμφάνιση στο νησί των πρώτων κατοικίδιων ζώων, δημητριακών και οσπρίων, των πρακτικών καλλιέργειας και κτηνοτροφίας (π.χ., της χρήσης αγελάδων στο όργωμα), και πώς αυτές εξελίσσονται στο χώρο και στο χρόνο, σε συνάφεια με άλλες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές. Όσον αφορά στα ζώα, θα εξετάσουμε επίσης τη διαχείρισή τους ως «συμβολικό κεφάλαιο» από τις Νεολιθικές κοινότητες και τις ανακτορικές ελίτ. Στη σύνθεση αυτή θα μας βοηθήσουν δεδομένα από παρατηρήσεις που μπορούν να γίνουν με γυμνό μάτι («μακροσκοπικές») αλλά και πιο πρόσφατες χημικές (ισοτοπικές) μεθόδους. Θα αναδειχθεί επίσης η ζωτική σημασία της εθνογραφικής έρευνας πάνω σε παραδοσιακές μεθόδους και τεχνολογίες για την ερμηνεία του παρελθόντος, κυρίως μέσα από συνεντεύξεις με γεωργούς και κτηνοτρόφους.

Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί στην ελληνική γλώσσα.

Δρ. Βαλασία Ισαακίδου

Η Βαλασία Ισαακίδου γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και μετακόμισε στην Ελλάδα σε ηλικία τεσσάρων ετών. Η αγάπη της για το παρελθόν καλλιεργήθηκε από τους γονείς της σε ένα σπίτι γεμάτο βιβλία και ιστορικά περιοδικά. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 μετακόμισε στην Αγγλία για προπτυχιακές σπουδές στην Κλασική Αρχαιολογία στο Institute of Archaeology του University College του Λονδίνου (UCL) και συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στην Περιβαλλοντική Αρχαιολογία και την Παλαιοοικονομία στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ. Επέστρεψε στο UCL για τη διδακτορική της διατριβή, στο πλαίσιο της οποίας μελέτησε οστά ζώων από την Κνωσό της Νεολιθικής περιόδου και της Εποχής του Χαλκού. Έχει συμμετάσχει σε αρκετές ανασκαφές, περιλαμβανόμενων αυτών του Παλαίκαστρου, του Ακρωτηρίου Θήρας και των Παλιαμπέλων Κολινδρού, ενώ έχει συνεργαστεί ως ειδική ζωοαρχαιολόγος σε πολλά προγράμματα από τη Μακεδονία έως την Κρήτη και πρόσφατα την Τουρκία. Η έρευνά της και οι δημοσιεύσεις της έχουν επικεντρωθεί στη διερεύνηση των αγρο-ποιμαντικών πρακτικών, της μαγειρικής και της κουζίνας στην προϊστορική Ελλάδα και επικαιροποιήθηκαν με συνεντεύξεις, που κάνει σε συνεργασία με τον Καθηγητή P. Halstead, για την παραδοσιακή γεωργία και την κτηνοτροφία, κυρίως με ηλικιωμένους Έλληνες αγρότες και κτηνοτρόφους. Έχει συν-δημοσιεύσει μερικά από τα πρώτα παραδείγματα θυσίας ζώων από το Μυκηναϊκό Ανάκτορο του Νέστορα στην Πύλο, τα οποία ταιριάζουν με τις ομηρικές περιγραφές. Πιο πρόσφατα, συνεργάστηκε με διεπιστημονικές ομάδες του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, στο πλαίσιο ερευνητικών προγραμμάτων που συνδυάζουν μακροσκοπικά, εθνογραφικά και ισοτοπικά δεδομένα για τη διερεύνηση της εξέλιξης αγρο-ποιμαντικών συστημάτων στην προϊστορία. Είναι Επίτιμη Ερευνητική Συνεργάτης στο Τμήμα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

INFO

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ 2020
Είσοδος: ελεύθερη
Ώρα έναρξης: 19.00
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Νεοφύτου Δούκα 4
106 74, Αθήνα
T: (+30) 210 7228321-3
W: www.cycladic.gr
Facebook: CycladicArtMuseum | Instagram: @cycladic_museum