The Art | Artists’ Diaries
Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Η τέχνη, όπως ομόφωνα δέχονται οι άνθρωποι της, είναι αυτή που πλήττεται πρώτη και ανακάμπτει τελευταία σε περιόδους κρίσης. Πόσο μάλλον μέσα από μία μεγάλη κοινωνική και οικονομική κρίση που αναμένεται, μετά από μία παγκόσμια πανδημία με άγνωστη ημερομηνία λήξης.
Χώροι τέχνης, όπως τα μουσεία, οι πινακοθήκες και οι γκαλερί, αναγκάζονται να αναστείλουν τη λειτουργία τους, για χρονικό διάστημα του οποίου όχι μόνο δεν γνωρίζουν τη διάρκεια, αλλά ούτε καν, το αν και πότε θα υπάρξει επιστροφή σε οποιαδήποτε μορφή κανονικότητας.
Η αγορά της τέχνης έχει “παγώσει” και περιμένει με αγωνία τις εξελίξεις. Μέχρι στιγμής, ο τρόπος με τον συνεχίζεται η επικοινωνία των εκθέσεων, αλλά και της τέχνης γενικότερα, είναι μόνο μέσα από το internet και τις εφαρμογές του. Είναι μάλιστα, αξιοθαύμαστος ο αριθμός των επισκεπτών στις σελίδες των μεγάλων μουσείων που προσφέρουν εντυπωσιακές virtual περιηγήσεις στις αίθουσες τους, αλλά και σε θεατρικές παραστάσεις και μουσικά δρώμενα που προσφέρονται απλόχερα, μέσα από το διαδίκτυο, αυτό τον καιρό της κοινωνικής αποστασιοποίησης.
Υπάρχουν στοιχεία που προκύπτουν από πρόσφατες μελέτες που σίγουρα δεν προμηνύουν ένα ευοίωνο μέλλον, σε παγκόσμιο μάλιστα επίπεδο, αλλά και προβλέψεις για το “κλείσιμο” πολλών, ιδίως των μικρότερων, χώρων τέχνης, που δεν θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν, όλα αυτά που έπονται.
Μέσα από την ενότητα “The Art | Artists Diaries” θα φιλοξενούνται συνεντεύξεις από Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες (εικαστικούς, μουσικούς, χορευτές, ηθοποιούς, κλπ), γκαλερίστες, επιμελητές και γενικότερα ανθρώπων που κινούνται στο χώρο της τέχνης και θα λειτουργούν σχολιαστικά, μέσα από τις ίδιες ερωτήσεις και ανάλογα με τις εξελίξεις, στην όλη ιδιαιτερότητα της κατάστασης που αφορά την τέχνη.
– Η τέχνη στα χρόνια της πανδημίας. Με ποιο τρόπο επηρεάζεται η τέχνη;
-Η τέχνη ως έννοια δεν πλήττεται, ούτε ως άφατο αισθητηριακό ερέθισμα ή ως εμπειρία που διαπερνά τον άνθρωπο. Και αυτό γιατί ο άνθρωπος μπορεί να την αναζητήσει σε ποικίλα περιβάλλοντα που μπορούν να αντισταθούν σε ιογενείς συνθήκες.
Ωστόσο πλήττονται οι άνθρωποι που την υπηρετούν, και της προσδίδουν υλικό σώμα. Βέβαια, οι καλλιτέχνες και δη στην χώρα μας, αλλά και παγκοσμίως πάντα αντιμετώπιζαν δυσκολίες επομένως οι συνέπειες της πανδημίας, έρχονται απλά να επιβαρύνουν τις ήδη αντίξοες συνθήκες διαβίωσης και επιβίωσης σε πολλές περιπτώσεις.
– Τέχνη | Καλλιτέχνες. Ποια θα είναι η επόμενη ημέρα;
-Η επόμενη μέρα είναι άγνωστη και αυτό ισχύει πάντα. Αν υποθέσουμε πως ένα περιβάλλον σαν το ”Μουσείο” ή ”γκαλερί” -μιλώντας για τον τομέα των εικαστικών τεχνών- είναι σημείο συνάντησης για τους απανταχού φιλότεχνους και καλλιτέχνες, σε μια κατάσταση πανδημίας χάνει το σημαίνον του, δηλαδή την υλική του υπόσταση, όμως το σημαινόμενο δηλαδή όλα αυτά που εκφράζει κ αποτελούν την ουσία του, παραμένουν εκεί έστω και σιωπηλά.
Ίσως η σιωπή αυτή να αποτελέσει έναυσμα για πραγματική ”ανακαίνιση” σε υλικό και πνευματικό επίπεδο υποστήριξης τόσο της τέχνης όσο και των καλλιτεχνών .
– Η αγορά της τέχνης θα επηρεασθεί; Πόσο και πως;
-Η αγορά της τέχνης πάντα έχει διακυμάνσεις, ποσοτικές και ποιοτικές. Σε καταστάσεις πανδημίας η κοινή λογική λέει πως επικεντρωνόμαστε σε αγορά ειδών πρώτης ανάγκης προκειμένου να καλύψουμε τα άκρως απαραίτητα για την ομαλή διαβίωση. Αν η τέχνη είναι είδος πρώτης ανάγκης, αυτό είναι κάτι που ο καθένας μπορεί να το απαντήσει για τον εαυτό του. Φυσικά όλο αυτό είναι άμεσα αλληλένδετο με την εκάστοτε οικονομία του κάθε κράτους, του ιδιώτη αλλά και με την παγκόσμια ,εφόσον η αγορά της τέχνης προσφέρεται σε ένα συμπόσιο που δεν γνωρίζει σύνορα.
Είναι καλό να έχουμε κατά νου πως ένα μεγάλο ποσοστό καλλιτεχνών ζουν ανοχύρωτοι σε ότι αφορά κάθε είδους ασφάλεια που μπορεί να προσφέρει ένα κράτος νομικά και οικονομικά, ή ακόμα έχουν πραγματικά ανεπαρκές εισόδημα ενώ παράλληλα-τι οξύμωρο- έχουν μορφωθεί και εκπαιδευτεί αρκούντως. Ωστόσο συχνά για να τα βγάλουν πέρα ασκούν δεύτερη και τρίτη εργασία. Κάτω από αυτές τις συνθήκες και πόσο μάλλον σε συνθήκες πανδημίας είναι πιθανό να γίνουν αντικείμενα εκμετάλλευσης προκειμένου να πουλήσουν την δουλειά τους ή να εξακολουθούν να υπάρχουν εργασιακά.
– Τέχνη και Τεχνολογία. Τέχνη και Κοινωνική Απόσταση. Πώς θα τα σχολίαζες;
-H τεχνολογία μπορεί να γεφυρώσει το χάσμα-κενό της κοινωνικής απόστασης ή καλύτερη της φυσικής παρουσίας και αλληλεπίδρασης με το έργο τέχνης ή με τον φορέα της τέχνης . Μέσα από κανάλια που επαναδιατυπώνουν την επικοινωνία και ευνοούν συγχρόνως την προώθηση της αγοράς της τέχνης.
Ο ψηφιακός κόσμος το έκανε, το κάνει και η πρόκληση είναι να συνεχίσει να το κάνει με στόχο την εξέλιξη και την αρμονικότερη πλοήγηση σε όλο αυτό. Η φυσική παρουσία δεν αντικαθίσταται με τίποτα, μια που ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον.
Όμως η τεχνολογία ίσως είναι η μόνη που μπορεί να μυρίσει τον κρίνο της νέας ψηφιακής εποχής που ξεπροβάλλει και να κυοφορήσει νέα παιδιά, νέα κανάλια και τρόπους ενίσχυσης της τέχνης με γνώμονα τον άνθρωπο. Βέβαια η ύπαρξη και η δημιουργία ολοένα και περισσότερων συμβολικών ψηφιακών προϊόντων εγκυμονεί εκτός από καλά και κινδύνους.
Είναι σημαντικό παράλληλα ο άνθρωπος ενώ παρατηρεί και εφευρίσκει νέους τρόπους κωδικοποίησης του κόσμου εκεί έξω να διατηρεί αλλά και να οξύνει την κριτική του στάση μπροστά στα νέα δεδομένα ζωής.
-Ποιο γνωστό έργο σύγχρονης τέχνης θα επιλέγατε για να περιγράψετε την υπάρχουσα κατάσταση και γιατί;
Με την προϋπόθεση ότι η τέχνη του Goya είναι διαχρονική άρα και σύγχρονη επιλέγω τον αγαπημένο μου καλλιτέχνη, του οποίο η σπουδαία τέχνη ήταν προκλητική με στόχο την ενδοσκόπηση, προέτρεπε τους ανθρώπους να δουν τις οριακές δυνατότητες τους υπό καθεστώς κρίσης.
Το ωραίο αλλά και η βία χορεύουν παρέα στα έργα του, πιθανόν όχι για να δημιουργήσουν αντανακλάσεις φλογερού εντυπωσιασμού αλλά για να γρατζουνίσουν την ανθρώπινη κρίση, να την φέρουν αντιμέτωπη με δύσκολα ζητήματα.
Στο los desastres de la guerra, μια σειρά χαρακτικών που πραγματοποίησε ο Goya ανάμεσα στο 1810-1815 αποτυπώνονται με συμβολικό τρόπο τα έργα βιαιότητας κατά την διάρκεια του Ισπανικού πολέμου ανεξαρτησίας.
Το νούμερο 72, επιλέχθηκε συμβολικά. ‘Ενα υβριδικό πλάσμα άνθρωπος και νυχτερίδα μαζί, φαίνεται να νομοθετεί ή να αποφασίζει για κάτι πολύ σημαντικό, σκιαγραφώντας την ανθρώπινη αλαζονεία που θέλει να έχει τον έλεγχο, αλλά παράλληλα πιθανόν και την αλλαγή που επέρχεται μετά από κάθε μεγάλη δοκιμασία.
– Η ιστορία, μέχρι σήμερα, έχει δείξει πως η τέχνη επιβιώνει ακόμη και κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες και μάλιστα προσφέροντας σημαντικά έργα. Θα συμβεί το ίδιο και τώρα;
Η Τέχνη μπορεί να επιβιώνει, οι καλλιτέχνες όμως? Η δεξαμενή της δημιουργικότητας δρα συνήθως στα πιο σκοτεινά υπόγεια, ανενόχλητη. Ωστόσο οι άνθρωποι που βιοπορίζονται από την Τέχνη δεν τυχαίνουν της υποστήριξης που θα μπορούσαν να έχουν από το κράτος είτε μέσω της φορολογίας είτε από ανεπαρκή συστήματα χρηματοδότησης είτε ελλείψει στρατηγικών ευκαιριών που θα μπορούσαν να ενισχύουν τελικά την Τέχνη μέσα από τον δημιουργό. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κανείς δεν μπορεί να τραφεί από καρπούς αυταρέσκειας. Επομένως είναι ώρα για πολιτιστική δικαιοσύνη, ώστε τα σημαντικά έργα να αντιστοιχούν και σε δίκαιες για τον καλλιτέχνη απολαβές.
Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα
Λούλα Λεβέντη
