Ο Παναγιώτης Λάμπρου είναι εικαστικός φωτογραφός, ευαισθητοποιημένος στα κοινωνικά θέματα. Έχει απασχολήσει τον παγκόσμιο τύπο τόσο για την ποιότητα της δουλειάς του, όσο και για την θεματολογία που επιλέγει.

Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

Ξεκίνησε την ενασχόλησή του με την φωτογραφία με σημαντικούς δασκάλους στην Αθήνα τον Πλάτωνα Ριβέλλη και Πάνο Κοκκινιά και έπειτα με τον Guido Guidi στο Centro di Ricerca e Archiviazione della Fotografia στο Σπιλιμπέργο της Ιταλίας.

Έχει πάρει μέρος σε πολλές ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ δουλειά του έχει συμπεριληφθεί σε πολυάριθμες εκδόσεις. Απασχόλησε ιδιαίτερα τον τύπο όταν το έργο του με τον τίτλο «Portrait of my British wife» διακρίθηκε με το δεύτερο βραβείο, από τα τέσσερα έργα που διαγωνίζονταν στην τελική φάση του φωτογραφικού διαγωνισμού Τaylor Wessing Ρhotographic Ρortrait Ρrize 2010.

Διαλέγοντας πάντα «αιχμηρά» θέματα, ο Λάμπρου πέρασε έναν χρόνο το 2011 φωτογραφίζοντας αστυνομικούς να εκπαιδεύονται μέσα από εικονικές μάχες, επεισόδια και συλλήψεις και τις παρουσίασε στην 3η Μπιενάλε της Αθήνας.

– Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με τη φωτογραφία;

– Το 1997 από ένστικτο για την επιβίωση μιας ευαισθησίας που φανερώθηκε ήθελα να μάθω περισσότερα για τη καλλιτεχνική φωτογραφία. Δεν ήξερα τι ακριβώς σημαίνει αυτό, αλλά ήμουν σίγουρος ότι βρήκα ένα δρόμο που έπρεπε να ακολουθήσω.

– Μας δίνεις την αίσθηση ότι στη δουλειά σου κοιτάς εκεί που ο κόσμος θέλει να κλείνει τα μάτια. Πώς θα το σχολίαζες αυτό;

-Δεν είναι μια επιλογή η θέση θέασης. Υπήρχε από την αρχή μια βαθιά πεποίθηση ότι χρειάζεται να κοιτάξω εκ νέου το κάθε ερώτημα που παραμένει εντός μου – από την απόσταση εκείνη που ορίζει η συνειδητή μου πράξη να κοιτάω τον κόσμο. Είναι μια στάση έκφρασης και μια ποιότητα παρουσίας που μου επιτρέπει να αντικρίζω το ξένο σαν οικείο. Όσο κοιτάζω κατανοώ. Αυτό εξελίχθηκε σαν σκοπός. Μου παρουσίασε δυνατότητες αντιληπτικής εξέλιξης και γνωριμίας με το βαθύ άγνωστο με τρόπο ειρηνικό.

«Αυτό που με συγκινεί, είναι η ποιοτική διεύρυνση των ορίων ανΑμεσα στο οικείο και το ανοiκειο»

– Έχεις ασχοληθεί πολύ με τα πορτρέτα. Τι είναι αυτό που σου τραβάει την προσοχή σε ένα πρόσωπο;

-Η ποιότητα παρουσίας του καθενός έχει μια μοναδικότητα έκφρασης που εμβαθύνει στον πλουραλισμό του Λόγου που αναζητάει ερευνητικά η ανθρώπινη φύση. Η αποδοχή για το άλλο άγνωστο. Ανάμεσα σε δύο σώματα, όπου το κάθε σώμα λειτουργεί σαν όριο έκφρασης, υπάρχει κενός χώρος. Η ανάγνωση αυτού του χώρου είναι πορτρέτο. Αυτό που με συγκινεί είναι η ποιοτική διεύρυνση των ορίων ανάμεσα στο οικείο και το ανοίκειο.

– Έχεις κερδίσει διαγωνισμό στη National Portrait Gallery με τη φωτογραφία «Portrait of my British wife», ένα έργο που προκάλεσε σάλο στα φωτογραφικά χρονικά. Μίλησέ μας για αυτό.

-Το έργο παρουσιάστηκε κομβικά στις εξελίξεις της εποχή μας απέναντι στον νέο συντηρητισμό και στην κρίση της οικονομικής δουλείας στην πολιτική και στο εμπόριο. Σηματοδότησε ένα νέο όριο ποιοτικής έκφρασης στην ιστορία της τέχνης για το γυμνό γυναικείο σώμα και στάθηκε με την κυριολεξία της ρεαλιστικής απεικόνισης της φωτογραφικής εικόνας έναντι της ζωγραφικής.

Συμβολικά έκανε εμπαιγμό με τις ερμηνείες και προκάλεσε για την ειρωνεία του τίτλου το πατριαρχικό μοντέλο. Τα κατάφερε γιατί η ποιότητα έκφρασης του έργου, να κοιτά όπως κοιτά εαυτό, είναι σπάνιο αγαθό ελευθερίας. Είναι πολύ σημαντική αξίωση η παρουσίαση του έργου, η βράβευση και η τιμητική κριτική που δέχτηκε.

– Ποια η αισθητική σου για το γυμνό;

– Η αισθητική μου δεν προσεγγίζει το γυμνό καθαυτό αλλά εργάζεται στην αποσαφήνιση της καθαρής περιγραφής. Αυτό που είναι πραγματικότητα όπως είναι, τι σημαίνει; Tι σημασία προσδίδει το ίδιο το είδωλο της εικόνας, χωρίς την πρόθεση να παρεμβάλω δικές μου ερμηνείες; Πώς είναι η αλήθεια της καθαρής όρασης;

– Η δουλειά σου UNTITLED HISTORY θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σκληρή. Τα πορτρέτα ανθρώπων με ειδικές ανάγκες δημιουργούν στο κοινό έναν κόμπο στο στομάχι. Πώς προσεγγίζεις αυτή την ενότητα;

– Η φωτογραφία μπορεί να συλλάβει την ουσία ενός θέματος όταν δεν ασκεί κριτική, τότε η πραγματικότητα αντανακλά στην εικόνα τον χαρακτήρα του φαινομένου ως καθαρή περιγραφή. Οι άνθρωποι με Ειδικές Ανάγκες είναι αριστοκράτες όπως έλεγε η Diane Arbus, γνωρίζουν ήδη την αδυναμία τους και έχουν αποδεχτεί τη δύσκολή φύση τους. Είναι ελεύθεροι να νιώσουν όπως είναι και να εκφράσουν όπως μπορούν. Καλύτερα δεν γίνεται. Το πρόβλημα είναι όλο δικό μας, που έχουμε μάθει να βλέπουμε ομοιόμορφα. Ευτυχώς ο κόσμος είναι πέρα από το νου.

Όπως γράφει στην εισαγωγή του έργου ο αγαπημένος φίλος, Erwin Goris και εθελοντής στο summer camp de kreek για άτομα με ειδικές ανάγκες, «Απλώς κοιτάξτε καλύτερα. Παρατηρήστε τις εκφράσεις στα πρόσωπά τους. Κοιτάξτε το εύρος των συναισθημάτων. Δεν είναι απλώς χαρούμενα πρόσωπα. Είναι και πρόσωπα που εκφράζουν ανία, χαρά, πρόσωπα εξαιρετικά σοβαρά. Πάρα πολύ συχνά, στους ανθρώπους με νοητική αναπηρία –με μια αίσθηση μάλλον έλλειψης σεβασμού– αποδίδονται χαρακτηρισμοί όπως ‘‘γλυκείς’’ ή ‘‘χαρούμενοι’’».

– Οι φωτογραφίες αυτές όμως κάνουν κάποιους ανθρώπους να αισθάνονται άσχημα. Το είχες αυτό κατά νου;

– Ίσως κάποια από τις φωτογραφίες σας προσβάλει. Βλέπετε έναν ολόκληρο άντρα ντυμένο γυναίκα και νιώθετε ντροπή. Βλέπετε έναν άντρα στο δρόμο σχεδόν γυμνό. Μην ξεχνάτε ότι η κατασκήνωση αυτή είναι ένας μικρόκοσμος, όπου μπορούν να είναι ο εαυτός τους. Όπου τους συμπεριφέρονται με τον μεγαλύτερο σεβασμό. Δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες και ο τρόπος μεταχείρισης των ανθρώπων αυτών είναι απολύτως προσωπικός.

Κοιτάξτε τις φωτογραφίες με ανοιχτό μυαλό και απολαύστε τες. Μέρος του έργου έγινε και στο μουσείο ψυχολογίας Dr. Guislain. Έχει εικόνες επιστημονικής φαντασίας και διαστροφής στην προσπάθεια της επιστήμης να καταλάβει τι εστί ο άλλος. Η εκκλησία συμμετέχει παρόμοια, δεν έχει μεταδώσει ποτέ αγνή αγάπη κοινωνικά. Έτσι η εικόνα για το άλλο, μας φαίνεται σκληρή ενώ σκληρή είναι η συγκάλυψη της αλήθειας.

Προσωπικά, μεγάλωσα με κόμπο στο στομάχι επειδή δε μπορούσα να μιλήσω για τον αδερφό μου που είχε σύνδρομο Down. Ήταν και ο λόγος που έψαξα για αυτό το θέμα εργασίας. Το UNTITLED HISTORY επιθυμεί να διανύσει την απόσταση με το ανοίκειο, κατά τον Sigmund Freud, να διευρύνει τα όρια δίνοντας μια πιο ξεκάθαρη εικόνα στην κατανόηση της σημασίας της Ύπαρξης.

Το έργο ως πορτρέτο που φανερώθηκε έχει ιδιότητες ελεύθερης έκφρασης πέρα από τη κοινή λογική, ανάγεται στον υπερρεαλισμό. Το έργο έχει παρουσιαστεί, τον Οκτώβριο του 2016 στο 1ο Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ NEFELE, Τέχνης και Ψυχικής Υγείας στο Ίδρυμα Μπουζιάνη και στη ΑΣΚΤ. Το 2012 στο Festival Democracy in Motion στο Cultural Center PAVILION στο Hannover, Germany και το 2011 στο XYZ Outlet#3 Athens.

– Έχεις επίσης προσεγγίσει το επάγγελμα του αστυνομικού από μια ανθρώπινη διάσταση. Πώς σου γεννήθηκε αυτή η διάθεση;

– Το ιστορικό της φωτογράφησης είναι ότι ζήτησα άδεια από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη με σκοπό να φωτογραφίσω την Εργασιακή και Εκπαιδευτική δραστηριότητα της Ελληνικής Αστυνομίας. Μου δόθηκε η άδεια να παρευρεθώ στα γυρίσματα σκηνοθετημένων αναπαραστάσεων αληθινών περιστατικών που γίνονται με σκοπό την ενημέρωση και εκπαίδευση της Ακαδημίας.

Οι συμμετέχοντες εκτελούν τις παραστάσεις και συμμετέχουν με αληθοφανή τρόπο. Τα πυρά είναι εικονικά. Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Μάρτιο του 2010 έως τον Μάρτιο του 2011. Αφορμή ήταν η εξέλιξη της κρίσης στην Ελλάδα. Στο Σύνταγμα οι πολιτικές εντολές χτυπούσαν κόσμο βίαια, ανηλεώς, τακτικά. Η Αθήνα καιγόταν από το 2008 και όλα έδιναν συνέχεια σε εμφύλια σύρραξη. Ο Εμφύλιος του 1946-1949 στη χώρα μας, στήθηκε πάνω στην άγνωστη εικόνα του κουμουνιστή. Ξεκληρίστηκε η γενιά που αντιμετώπισε τον φασισμό, τους ξεγέλασαν όλους – δεξιούς και αριστερούς. Οι πρώτοι έγιναν σαδιστές και οι δεύτεροι ζουν θύματα προδοσίας. Κατακερματισμός και ζόφος στην Ελλάδα, πρώτο θύμα του ψυχρού πολέμου. Το 2010, η άγνωστη εικόνα, ήταν ο εργάτης που φοράει στολή αστυνομικού για τη προάσπιση του Συντάγματος.

Εργάστηκα φιλοσοφικά σε επίπεδο Ειρωνείας κατά Vladimir Jankélévitc. Στους ένστολους αντιστοιχεί επίσης ο πολιτικός όρος Νομαδικό Προλεταριάτο κατά Alain Badiou. Μοιάζει να μην μεταναστεύουν, βρίσκονται όμως παντού ανά τον κόσμο και υπερασπίζονται την όποια εντολή, στα ψίχουλα που θα κερδίσουν επιβίωση. Ήθελα να μην ξεγελαστούμε, να υπάρχει εικόνα πραγματική. Πραγματική ως όρος αίσθησης. Συνειδητοποίησα ότι μπορεί κανείς να βρεθεί να υπηρετεί ένα στρατόπεδο που αποτελεί μέρος ενός πολέμου, χωρίς να έχει καταλάβει πώς έφτασε ποτέ εκεί. Παρ’ όλα αυτά, τη στιγμή της μάχης παίζει τον ρόλο του, όπως υπαγορεύει η θέση του, ακόμα και όταν αισθάνεται δυσπιστία. Η συνείδησή του τού επιτρέπει να κάνει το καλύτερο που μπορεί, όποια και αν είναι η επίδραση στην πορεία της ιστορίας.

– Οπότε μπορούμε να πούμε ότι αυτό αποτελεί μια εξέλιξη της δουλειάς σου που αφορά στο πορτρέτο;

– Σαν εργασία για την εξέλιξη του πορτρέτου δούλεψα σε μοναδικά χαρακτηριστικά αγωνίας. Την αγωνία της άγνωστης εικόνας. Αυτό που έμοιαζε στημένο σα παράσταση είχε ακέραια παρουσία. Απαιτεί καθαρή παρατήρηση ο φόβος. Αυτό εξανθρωπίζει. Το πορτρέτο της Ελληνικής Αστυνομίας έγινε με το τεκμήριο της αθωότητας. Το έργο ανήκει στην τριλογία WEE (Work Education Evolution), τα άλλα δύο θέματα είναι ο ΟΑΕΔ (2007) και το ΕΜΠ (2014). Το έργο της Αστυνομίας παρουσιάστηκε στην ΑΒ3 το 2011.

– Υπάρχει κάποιο είδος φωτογραφίας που δεν σε ενδιαφέρει καθόλου;

– Όχι κάποιο είδος αλλά έκφραση. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου η ψευδής ευαισθησία.

 – Πώς σκέφτεσαι να εξελίξεις τη φωτογραφική σου εικόνα;

– Έχει αυτόνομη εξέλιξη, χρειάζεται μόνο καθαρή πρόθεση και αφοσίωση εργασίας.