Γράφει η Αγγέλικα Χέρρα*
Η εκπαίδευση των σκύλων δεν αποτελούσε ποτέ, ούτε αποτελεί επιστήμη. Τα τελευταία χρόνια όμως, όλο και συχνότερα διαβάζουμε έρευνες ψυχολόγων, ότι η εκπαίδευση που προκαλεί πόνο σε οποιοδήποτε συναισθανόμενο ον, είναι υπεύθυνη για σωματική και ψυχική ζημιά σε αυτόν τον οργανισμό.
Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο, πως η ορμόνη της κορτιζόλης εκκρίνεται κατά τη διάρκεια που ένας οργανισμός βιώνει φόβο, στρες ή απειλή.
Αντιθέτως, η λεγόμενη και “ορμόνη της ευχαρίστησης” η ντοπαμίνη, εκκρίνεται όταν βιώνουμε ευχάριστες εμπειρίες.
Ο ρόλος του λουριού κατά την βόλτα με τον σκύλο μας, δεν είναι άλλος παρά μόνο η ασφάλεια του κατοικίδιού μας, εκτός οικίας.
Το να τιμωρούμε τον σκύλο μας, μέσω του λουριού του (τραβώντας το διορθωτικά), ή έχοντας στο λαιμό του ένα τύπο κολλάρου-πνίχτη, δεν μαθαίνουμε στον σκύλο να περπατά μαζί μας ήρεμα.
Η τιμωρία καταλαγιάζει προσωρινώς την συμπεριφορά του ζώου, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν αλλάζει τα συναισθήματά του, ειδικά κατά την διάρκεια της τιμωρίας με παρουσία του κηδεμόνα του.
Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία φόβου (αρνητικής συσχέτισης) του σκύλου απέναντι στο άτομο ή οτιδήποτε άλλο είναι κοντά του την στιγμή της τιμωρίας.
Κατά τους ψυχολόγους, τιμωρία ορίζεται κάθε πόνος ή δυσφορία που οδηγεί το ζώο σε φόβο και αγωνία
Παράδειγμα, ο σκύλος μπορεί να σταματήσει για λίγο να τραβάει προκειμένου να αποφύγει τον πόνο. Αυτό όμως που υπονομεύεται είναι η σχέση σκύλου-κηδεμόνα ή σκύλου-εκπαιδευτή.
Η πολυπόθητη πειθαρχία που θα ήθελε ο κάθε κηδεμόνας μετατρέπεται δυστυχώς σε τιμωρία. Πειθαρχία όμως, σημαίνει να μπορώ να ελέγχω τη συμπεριφορά μου και τα συναισθήματά μου, όχι να τιμωρώ!
Η λειτουργία της μάθησης στον άνθρωπο, αλλά και στον σκύλο, σταματά με την έκκριση της κορτιζόλης.
Ο εχθρός της μάθησης λέγεται κορτιζόλη
Καιρός λοιπόν να δούμε πραγματικά πώς μαθαίνει ένας σκύλος να πηγαίνει ήρεμα βόλτα, όντας χαρούμενος δίπλα στο κηδεμόνα του;
Θεμιτά Εξαρτήματα
Θεμιτά Εξαρτήματα για βόλτα του σκύλου μας, χωρίς πρόκληση πόνου, φόβου, αιφνιδιασμού ή δυσφορίας και έλεγχο του σκύλου που τραβάει στο λουρί.
*Στηθόλουρα (harnesses) με κρίκο μπροστά, αλλά και δεύτερο κρίκο στη ράχη για επιπλέον ασφάλεια, αποτελεί την πρώτη επιλογή μου.
Επίσης, υπάρχει στηθόλουρο με 2 κρίκους στο στέρνο προσφέροντας μεγαλύτερη ισορροπία στο ζώο. Δηλαδή, εάν έχουμε εκ δεξιών μας τον σκύλο χρησιμοποιούμε τον αριστερό κρίκο (κοιτάζοντας τον σκύλο από μπροστά) και όταν ο σκύλος περπατά αριστερά μας, ενώνουμε το λουρί μας στο δεξί κρίκο κοιτάζοντας το στέρνο του σκύλου.
Ειδικά για μεγαλόσωμους σκύλους είναι ιδανική λύση.
Το αποτέλεσμα είναι πλήρης έλεγχος του σκύλου μας και μια ευχάριστη βόλτα για όλους.
Πάντα ξεκινάμε την εκπαίδευση βόλτας με μακρύ λουρί σε εσωτερικό ή άλλο ασφαλή χώρο, χωρίς εξωτερικά ερεθίσματα για τον σκύλο μας.
Στέκομαι δίπλα στον σκύλο με το λουρί χαλαρό να σχηματίζει ένα ανάποδο μπαστούνι J, τα χέρια μου εφάπτονται στον κορμό μου για αποφυγή τραυματισμού σε τυχόν απότομη κίνηση του σκύλου και το λουρί κρατιέται μεταξύ αντίχειρα και παλάμης, όχι γύρω από καρπό του χεριού.
Επιβραβεύω τον σκύλο με τακτική συχνότητα, για όσο μένει δίπλα μου και ξεκινώντας βηματισμό(μπροστά-πίσω, αριστερά-δεξιά), τον επιβραβεύω καθώς με ακολουθεί.
Εάν ο σκύλος με τραβήξει σταματώ αμέσως (χωρίς να ασκήσω αντίθετη πίεση στο λουρί) και περιμένω να γυρίσει πίσω να με κοιτάξει.
Επιβραβεύω την οπτική επαφή και με ενθουσιασμό τον ξανακαλώ να συνεχίσουμε τη πορεία μας.
*Λουρί περασμένο στη μέση του κηδεμόνα (waist lead) είναι μία καλή επιλογή για άτομα που προτιμούν να έχουν ελεύθερα τα χέρια τους, για άτομα που αθλούνται τρέχοντας, διαθέτουν μεγάλο σωματότυπο αναλογικά με τον σκύλο τους, ή αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα με τα χέρια τους. Εννοείται, ότι θα πρέπει να έχει προηγηθεί εκπαίδευση με λουρί, σύμφωνα με την παραπάνω τεχνική, πριν βγούμε στο δρόμο βόλτα.
*Λουρί γύρω από την κεφαλή του σκύλου, χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που θέλουμε να έχουμε έλεγχο της κάθε κίνησης του ζώου και ο κηδεμόνας είναι σχετικά μικρόσωμος για να κρατήσει ένα μεγάλο σκύλο, πιθανώς αντιδραστικό σε ερεθίσματα κατά τον περίπατό του.
Αυτό το εξάρτημα, θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο άνετο στο κεφάλι του σκύλου μας, ώστε να έχει επιτυχία.
Για αυτό το λόγο, απαιτείται προετοιμασία – εκπαίδευση στην εφαρμογή του λουριού αυτού, παρόμοια με εκείνη που κάνουμε για το φίμωτρο.
Δηλαδή, σταδιακή γνωριμία και εξοικείωση του σκύλου με το νέο εξάρτημα, συνδυαστικά με κάποια ευχάριστη συνέπεια για τον σκύλο.
Παράδειγμα, φέρνουμε το λουρί κοντά στον σκύλο, τον αφήνουμε να το μυρίσει να το επεξεργαστεί και σε κάθε νέα του προσπάθεια τον ανταμείβουμε με λιχουδιά ή μια λεκτική επιβράβευση. Μπορούμε επίσης να αρωματίσουμε το λουρί με κάτι νόστιμο π.χ τυρί κρέμα, φυστικοβούτυρο και ο σκύλος να δημιουργήσει πολύ εύκολα θετική σύνδεση με το συγκεκριμένο εξάρτημα.
Μη θεμιτά εξαρτήματα
Μη θεμιτά εξαρτήματα κατά την βόλτα του σκύλου μας, ενδέχεται να προκαλούν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό πόνο, φόβο, δυσφορία, αλλά και μακροχρόνια προβλήματα υγείας και συμπεριφοράς, όπως στον θυρεοειδή αδένα, στο λαιμό και τα μάτια του σκύλου, αύξηση επιθετικής συμπεριφοράς, σταδιακή προσαρμογή στην αυξανόμενη ένταση της τιμωρίας, με αποτέλεσμα την τελική απάθεια του σκύλου στην οποιαδήποτε τιμωρητική παρέμβαση (learned helplessness)
Κανένας καλούμενος “θετικός” εκπαιδευτής με αίσθημα ηθικής και γνώση των γνωσιακών δεξιοτήτων ενός σκύλου, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιεί και να προτείνει τα παρακάτω εξαρτήματα στους κηδεμόνες σκύλων.
Κολλάρο πνίχτης-αλυσίδα (choke collar)
Ηλεκτρικό κολλάρο (shock collar, e-collar)
Έρευνες έδειξαν ότι η χρήση των 2 παραπάνω εξαρτημάτων, ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα στην τραχεία του σκύλου, στη σπονδυλική στήλη, αλλά και δερματικές αλλοιώσεις γύρω από το λαιμό του.
Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, ο λαιμός του σκύλου κάτω από το τρίχωμά του είναι πολύ λεπτότερος από του ανθρώπου. Η αντίληψη ότι ο σκύλος έχει ανθεκτικό λαιμό είναι εσφαλμένη.
Σχοινί ή άλλο είδος λουρί-οδηγός, περασμένο στο λαιμό του σκύλου ως θηλιά (slip lead). Το λουρί ως θηλιά χρησιμοποιείται κάποιες φορές σε καταστάσεις ανάγκης και περισυλλογής αδέσποτου ή τραυματισμένου ζώου ή σε καταφύγια. Είναι επίφοβο, εάν ξεφύγει ο σκύλος και μπερδευτεί το λουρί, συνεπάγεται ακόμη και θάνατο λόγω πνιγμού. Το slip lead δεν έχει διαφορά από ένα κλασσικό σχοινί απαγχονισμού.
Λουρί με Αυξομειούμενο μήκος
Παρόλο που το συγκεκριμένο λουρί δεν επιφέρει κάποια δυσφορία στον σκύλο, δεν αποτελεί ασφαλή επιλογή, ειδικά για πιο δυνατά ζώα. Ενδέχεται ο μηχανισμός να αποκοπεί με αποτέλεσμα τραυματισμό στο χέρι του κηδεμόνα, αλλά και στα άκρα του σκύλου.
Επίσης, είναι ακατάλληλο για πολυσύχναστα μέρη με κόσμο, με κίνδυνο να πιαστεί ο ιμάντας γύρω από κάποιο μέλος του σώματος μας ή και του σκύλου.
Σε πολύ μικρόσωμα ζώα, υπάρχει ακόμη ο κίνδυνος ακρωτηριασμού.
Καλό θα ήταν εάν σας εξυπηρετεί, να το χρησιμοποιείτε μόνο σε ανοιχτούς υπαίθριους χώρους.
Σύμφωνα λοιπόν με τις επιστημονικές μελέτες, τις έρευνες των βιολόγων, ψυχολόγων και της εφαρμοσμένης επιστήμης στη συμπεριφορά των ζώων, είμαστε πλέον σε θέση να γνωρίζουμε, ότι υπάρχουν άλλοι, νέοι τρόποι, μη βίαιοι, βασισμένοι στην επιστήμη, για να δείξουμε σε ένα σκύλο πως θα θέλαμε να συμπεριφέρεται κατά τη διάρκεια της βόλτας του, αλλά και γενικότερα στη συμβίωσή του μαζί μας.
Έτσι, αντί να καταφεύγουμε στις παραδοσιακές απαρχαιωμένες τεχνικές εκφοβισμού, κακοποίησης και τιμωρίας ενός συναισθανόμενου ζώου, θα ήταν πολύ πιο ανθρώπινο και ηθικό να ενημερώνουν οι εκπαιδευτές τους κηδεμόνες κατοικίδιων, για τις γνωσιακές δεξιότητες ενός σκύλου και πως να τις αξιοποιήσουν προκειμένου να συμβιώσουν αρμονικά και ευτυχισμένα μαζί.
Η σχέση με τον σκύλο μας, αξίζει και πρέπει να είναι μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, σεβασμού, αγάπης, υπομονής και συνεχούς μάθησης και εξέλιξης.
Σας εύχομαι πολλές και δημιουργικές βόλτες με τον πιστό φίλο σας!
*Η Αγγέλικα Χέρρα είναι dogbonds positive reinforcement training, Πτυχιούχος Εκπαιδεύτρια Σκύλων (VSA-CDT, DoggoneSafe-Bite Safety Educator) & Εθελόντρια σε Φιλοζωικούς οργανισμούς