The Art | Artists’ Diaries

Γράφει η Λιάνα Ζωζά

Η τέχνη, όπως ομόφωνα δέχονται οι άνθρωποί της, είναι αυτή που πλήττεται πρώτη και ανακάμπτει τελευταία σε περιόδους κρίσης. Πόσο μάλλον μέσα από μία μεγάλη κοινωνική και οικονομική κρίση που αναμένεται, μετά από μία παγκόσμια πανδημία με άγνωστη ημερομηνία λήξης.

Χώροι τέχνης, όπως τα μουσεία, οι πινακοθήκες και οι γκαλερί, αναγκάστηκαν να αναστείλουν τη λειτουργία τους. Η αγορά της τέχνης έχει “παγώσει” και περιμένει με αγωνία τις εξελίξεις.

Μέχρι στιγμής, ο τρόπος με τον οποίο συνεχίζεται η επικοινωνία των εκθέσεων, αλλά και της τέχνης γενικότερα, είναι κυρίως μέσα από το internet και τις εφαρμογές του. Είναι μάλιστα, αξιοθαύμαστος ο αριθμός των επισκεπτών στις σελίδες των μεγάλων μουσείων που προσφέρουν εντυπωσιακές virtual περιηγήσεις στις αίθουσες τους, αλλά και σε θεατρικές παραστάσεις και μουσικά δρώμενα που προσφέρονται απλόχερα, μέσα από το διαδίκτυο, αυτό τον καιρό της κοινωνικής αποστασιοποίησης.

Τι γίνεται, όμως με τους υπόλοιπους χώρους τέχνης και πως θα συνεχίσουν να λειτουργούν, μιας και ένα μεγάλο μέρος της επιτυχημένης λειτουργίας τους βασίζεται στην προσωπική επαφή με το κοινό τους;

Υπάρχουν στοιχεία που προκύπτουν από πρόσφατες μελέτες που σίγουρα δεν προμηνύουν ένα ευοίωνο μέλλον, σε παγκόσμιο μάλιστα επίπεδο, αλλά και προβλέψεις για το “κλείσιμο” πολλών, ιδίως των μικρότερων, χώρων τέχνης, που δεν θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν, όλα αυτά που έπονται.

Στην ενότητα “The Art | Artists Diaries” θα παρουσιάζονται συνεντεύξεις από Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες, γκαλερίστες, επιμελητές και γενικότερα ανθρώπων που κινούνται στο χώρο της τέχνης και θα λειτουργούν σχολιαστικά, μέσα από τις ίδιες ερωτήσεις και ανάλογα με τις εξελίξεις, στην όλη ιδιαιτερότητα της κατάστασης που αφορά την τέχνη.

-Η τέχνη στα χρόνια της πανδημίας. Με ποιο τρόπο επηρεάζεται η τέχνη;

-Η τέχνη, σε καιρούς δύσκολους, στο παρελθόν, έχει αποδείξει ότι αντιστρόφως ανάλογα με τα προβλήματα και τις κακουχίες που υφίσταται, μπορεί να παράξει σπουδαίο έργο. Σημαντικά έργα γεννήθηκαν από βασανιστικές περιστάσεις, τόσο σε σχέση με την εποχή τους, όσο και από δυστυχείς καλλιτέχνες.

Οπότε, η τέχνη αυτή καθεαυτή, δεν πιστεύω να έχει να φοβηθεί κάτι. Οι πραγματικοί καλλιτέχνες θα συνεχίσουν το έργο τους, το οποίο μπορεί να αποβεί και κερδισμένο. Τώρα, η εμπορική πλευρά της τέχνης, σίγουρα θα επηρεασθεί αρνητικά, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με την ποιότητα της τέχνης.

-Τέχνη, καλλιτέχνες και χώροι τέχνης. Ποια θα είναι η επόμενη ημέρα;

-Η επόμενη μέρα, θα έχει επηρεασθεί ανάλογα με το πως ο κάθε καλλιτέχνης – όπως, γενικά και ο κάθε άνθρωπος – άφησε να τον επηρεάσει το συγκεκριμένο πρόβλημα και κατά πόσο, εκμεταλλευόμενος το, βγήκε την επόμενη ημέρα πιο σοφός και πιο ώριμος.

Πολύ φοβάμαι, πάντως πως η επόμενη ημέρα, εκτός από την οικονομική κρίση που θα φέρει και μοιραία θα έχει αντίκτυπο και στο εμπορικό κομμάτι της τέχνης, δεν θα αλλάξει και πολύ τα πράγματα όσον αφορά την ποιότητα. Οι άνθρωποι, στην πλειοψηφία τους έχουν, για καλό ή για κακό, την ικανότητα να ξεχνούν εύκολα.

-Η αγορά της τέχνης θα επηρεασθεί; Πόσο και πως;

-Η αγορά της τέχνης φυσικά και θα επηρεασθεί και μάλιστα μετά από αυτή τη μακρόχρονη οικονομική κρίση που περάσαμε. Πολύ φοβάμαι ότι αυτό θα είναι το τελικό χτύπημα, μιας και δεν είναι μόνο η έλλειψη της οικονομικής άνεσης που αποτρέπει τον φιλότεχνο από την απόκτηση ενός έργου τέχνης.

Το χειρότερο είναι πως αυτές οι αλλεπάλληλες κρίσεις, που δεν είναι μόνο οικονομικές, αλλά και κοινωνικές, έχουν με πολλούς και περίπλοκους τρόπους μπερδέψει, τόσο τους φιλότεχνους όσο και τους καλλιτέχνες δημιουργώντας μια αρρωστημένη αντιμετώπιση της πάσχουσας τέχνης, γενικά.

-Τέχνη και τεχνολογία. Ποιος θα είναι ο ρόλος της τεχνολογίας στην επικοινωνία, αλλά και στην αγορά της τέχνης;

-Η θεοποιημένη τεχνολογία στην εποχή μας, σίγουρα δεν μπορεί παρά να παίξει τον κύριο ρόλο σε σχέση και με την τέχνη, τόσο όσον αφορά το ίδιο το έργο τέχνης, αλλά και τον τρόπο με το οποίο πια το έργο αυτό θα εμπορευματοποιείται. Και πράγματι, ήδη όλο αυτέ έχει αρχίσει να συμβαίνει και συνεχώς η σχέση με την τεχνολογία, θα μεγαλώνει.

Ελπίζω, αυτή η σχέση να μην έχει άσχημα αποτελέσματα για την μία από αυτές – μοιραία για την τέχνη – μπροστά στην παντοδυναμία της τεχνολογίας, μέχρι η τεχνολογία, να καταπιεί κυριολεκτικά την τέχνη που αιώνες τώρα παρηγορεί, στηρίζει, ταξιδεύει και δίνει νόημα, με την παράξενη υπόστασή της, σε αυτό το άλλο παράξενο είδος, τον άνθρωπο, που είναι το μόνο από τα υπόλοιπα έμψυχα όντα που μπορεί να την παράξει, αλλά και να την αντιληφθεί.

Η τέχνη, πάντα προϋποθέτει την κοινωνική επαφή

-Τέχνη, κοινωνική απόσταση. Πως μπορεί να λειτουργήσει η τέχνη με κανόνες κοινωνικής απόστασης;

-Η τέχνη, πάντα προϋποθέτει την κοινωνική επαφή, άλλες τέχνες πιο πολύ, άλλες λιγότερο. Σε αυτή την περίπτωση που η κοινωνική επαφή διακόπτεται, πράγματι η τεχνολογία βοηθά με την εικονική της πραγματικότητα. Μπορεί όμως η εικόνα να αντικαταστήσει το πραγματικό; Γι’αυτούς που έχουν γνωρίσει το πραγματικό, όχι. Για όσους όμως και είναι πια η πλειοψηφία, ζουν μέσω μιας κάμερας που αναπαράγει την πραγματικότητα, ίσως και ναι και ας είναι λειψή.

– Ποιο γνωστό έργο σύγχρονης τέχνης θα επιλέγατε για να περιγράψετε την υπάρχουσα κατάσταση και γιατί;

-Πολλά έργα θα περιέγραφαν, με τον τρόπο τους, αυτή την άσχημη κατάσταση και πράγματι τα  έργα του Hopper, όπως πολλοί άλλωστε είπαν, με την έντονη υπαρξιακή, ασφυκτική και κλειστοφοβική μοναξιά που εκπέμπουν, είναι λες και δημιουργήθηκαν για να περιγράψουν αυτό που βιώνουμε.

Εμένα πάντως, ένα άλλο έργο πιο αλληγορικό και ηθελημένα ρομαντικό μου έρχεται στο μυαλό. Είναι το “Νησί των νεκρών” του Arnold Böklin, όπου η μοναχική φιγούρα που οδεύει προς το μικρό νησί – φυλακή είναι πια κάτι μεταξύ ζωντανού και νεκρού… τραγικά μόνη!

Τα σημαντικά έργα τρέφονται πολλές φορές από τις προβληματικές καταστάσεις και τη δυστυχία τόσο του συνόλου

-Η ιστορία, μέχρι σήμερα, έχει δείξει πως η τέχνη επιβιώνει ακόμη και κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες και μάλιστα προσφέροντας σημαντικά έργα. Θα συμβεί το ίδιο και τώρα;

-Όπως απάντησα και στην πρώτη ερώτηση, θα έλεγα πως τα σημαντικά έργα τρέφονται πολλές φορές από τις προβληματικές καταστάσεις και τη δυστυχία τόσο του συνόλου, αν ο καλλιτέχνης είναι σε θέση να αφουγκραστεί και να κατανοήσει τη συγκεκριμένη στιγμή, όσο και από την προσωπική δυστυχία-προβληματικότητα του ίδιου του καλλιτέχνη.

Πάλι φυσικά, αν ο καλλιτέχνης έχει τη δύναμη και την ικανότητα, να μην αφήσει το πρόβλημα να τον μπλοκάρει και παίρνοντας την απαραίτητη απόσταση να το μετουσιώσει σε τέχνη! Σίγουρα, πρέπει να περιμένουμε σημαντικά έργα στην τέχνη από αυτή την εποχή, τα οποία φυσικά δεν θα είναι μια αμήχανη εικονογράφηση της, αλλά μια πιο αλληγορική εικόνα του βιώματος.

Who Is Who

Ο Ανδρέας Νικολάου γεννήθηκε στην Κύπρο το 1966. Σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Τέχνης του Μονάχου με υποτροφία Εράσμους και στην Α.Σ.Κ.Τ. με υποτροφία του Ι.Κ.Υ. και δάσκαλο τον Π.Τέτση. Αποφοίτησε με Άριστα το 1992.

Έχει πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα 40 ατομικές εκθέσεις σε Μουσεία και Γκαλερί στην Ελλάδα, την Κύπρο, τη Γερμανία, την Αγγλία, την Ολλανδία, Ιταλία και Ελβετία.

Έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις μεταξύ των οποίων: Εθνική Πινακοθήκη – Αθήνα, Σχολή Καλών Τεχνών – Αθήνα, Biennale – Τορίνο – Ελσίνκι – Βαρκελώνη, Vals – Μάαστριχτ, Pan – Amsterdam, Realisme ’05 – Άμστερνταμ, Art  Karlsruhe ’05, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Ρώμης παρουσίασε το 2003 αναδρομική έκθεση της δουλειάς του και το Μουσείο Πιερίδη της Κύπρου παρουσίασε το 2005 την έκθεση με θέμα “Το πορτραίτο του Μινώταυρου”.

Το 2007 του απονεμήθηκε το βραβείο των Δέκα, Γραμμάτων και Τεχνών. To 2015, η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και το Saint George’s University of London, παρουσίασαν τη διατομική έκθεση των Ανδρέα Νικολάου και Θεόδωρου Μανωλίδη με τον τίτλο “Myth and Meaning”.

Έργα του βρίσκονται σε Μουσεία, δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Για τn δουλειά του έχουν γράψει ιστορικοί τέχνης, κριτικοί τέχνης και ακαδημαϊκοί, μεταξύ των οποίων:

• Έφη Ανδρεάδn, Κριτικός Τέχνης, Μέγαρο Μουσικής, Αθήνα
• Ελένη Δέπου, Κριτικός Τέχνης, Αθήνα
• Egidio Maria Eleuteri, Ιστορικός Τέχνης, Ρώμη
• Rhea Higgins, Κριτικός Τέχνnς, Sunday Times Magazine, Λονδίνο
• Χάρης Καμnουρίδnς, Κριτικός Τέχνnς, Αθήνα και μέλος της Academia Europaea
• Μαρίνα Κανακάκn, Ιστορικός Tέχνnς, Αθήνα
• Andrew Lambirth, Συγγραφέας, curator, σύμβουλος έκδοσης του Royal Academy Magazine, Λονδίνο
• Γιάννης Μπόλης, Ιστορικός Τέχνης
• Μαρία Κ. Παφίτn, Ιστορικός Τέχνης, Courtauld Institute of Art, Christie’s, Λονδίνο
• Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, Κριτικός Τέχνης, Αθήνα
• Massimiliano Sardina, Ιστορικός Τέχνης, Ρώμn
• Τερέζα Λανίτη Σπανού, Πρακτική και Θεωρία της Τέχνης του Τμήματος Design και Multimedia του Πανεπιστημίου Λευκωσίας
• Αθnνά Σχινά, Ιστορικός Τέχνης, Αθήνα
• Giuliano Serafini, Ιστορικός Τέχνης, Ρώμη
• Δρ. Γιώργος Συρίμnς, Yale, University, New Heaven, CT