Συνέντευξη στον Κώστα Κατόπη
Ο εικαστικός Σπύρος Πανουργιάς, μιλά στο “ARTVIEWS” για το πάντρεμα της ζωγραφικής με τη… γραφιστική, τις επιρροές που καθορίζουν τη δουλειά του αλλά και το πώς βίωσε την περίοδο της καραντίνας. Για τη μετά-κορονοϊου εποχή στην τέχνη πιστεύει ότι “…μόλις ηρεμήσουν λίγο τα πράγματα θα έχουμε πολλές ευκαιρίες να γίνουμε και δημιουργικοί και καινοτόμοι, να κάνουμε βήματα προς νέες κατευθύνσεις. Ο καλλιτέχνης είναι ένα ον που επιθυμεί την ανανέωση, το πείραμα, την αρτιότητα”.
Αναφέρει τις προοπτικές που δημιουργούνται για τη νέα γενιά καλλιτεχνών και τις ευκαιρίες που τους δίνονται σχέση με τα παλαιότερα χρόνια, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι “η νέα γενιά είναι απίστευτα τυχερή. Aπεριόριστα, πάσης φύσης υλικά, απόλυτη ελευθερία έκφρασης είναι το νέο σκαλοπάτι που καλούμαστε να ανέβουμε οι καλλιτέχνες της γενιά μας”.
Τέλος, μιλά για τις πρωτοβουλίες και τη δημιουργία του ARTme festival ενώ προαναγγέλει τη συμμετοχή του στην ομαδική έκθεση “Ο Παρατηρητής” (σε επιμέλεια Νικολένας Καλαϊτζάκη), καθώς και σε μια ακόμα ομαδική, τον ερχόμενο Μάιο, στη Βαρκελώνη.
– Τι είναι αυτό που σας έκανε να ασχοληθείτε με τα εικαστικά; Μιλήστε μας για τα πρώιμα χρόνια της ενασχόλησής σας με τη ζωγραφική έως τη σημερινή σας εξέλιξη.
Στα χρόνια του γυμνασίου παρακολούθησα μαθήματα ζωγραφικής και κεραμικής στο εργαστήρι τέχνης του Δημήτρη Μυταρά και εκεί ήταν και η πρώτη ουσιαστική επαφή μου με την τέχνη. Ήταν μια καταλυτική εμπειρία για τον επαγγελματικό προσανατολισμό μου. Ακολούθησαν μαθήματα γραμμικού και ελεύθερου σχεδίου στο κέντρο τεχνών Πλάκα στην Αθήνα και οι σπουδές ως graphic designer στον ΑΚΤΟ.
Η γραφιστική, στη δεκαετία του 90, ήταν μια νέα ενασχόληση σε ένα πεδίο εικαστικής δράσης, που είχε μεν να κάνει με τη διαφήμιση, έδινε όμως πολλές ευκαιρίες σε ταλαντούχα άτομα να δημιουργήσουν νέες εικόνες με καινούργιες τεχνικές. Ακολούθησε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο computer graphic design. Ήταν επίκαιρο γιατί κάπου εκεί ξεκίνησε η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή στη γραφιστική. Βρισκόμαστε ακόμη στα 90’s. Η αγορά είχε κατακλεισθεί από εβδομαδιαία και μηνιαία έντυπα. Με την έναρξη του καταναλωτισμού οι γραφίστες ήμασταν πρωταγωνιστές σε ένα πεδίο υψηλών αισθητικών απαιτήσεων που έδενε άρρηκτα το εικαστικό με το διαφημιστικό.
Η ζωγραφική, όμως, με την κλασσική της μορφή δεν έπαψε ποτέ να είναι παρούσα στη ζωή μου. Εμπλούτιζε τις ιδέες μου, με βοηθούσε να κρατώ ζωντανό ένα ρομαντισμό και να προσπαθώ να έχω ακόμα πιο ψηλά τον εικαστικό πήχη των εργασιών που αναλάμβανα. Σιγά σιγά όμως άρχισε να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος. Ακολούθησε το μαγικό ταξίδι των εκθέσεων, οι διαγωνισμοί, οι συμμετοχές στο εξωτερικό, οι γνωριμίες με σημαντικούς ανθρώπους της τέχνης, οι ατελείωτες ώρες δουλειάς. Θεωρώ ότι είμαι στην αρχή αυτού του ταξιδιού.
– Οι επιρροές σας αγγίζουν τον ιμπρεσιονισμό, τον σουρεαλισμό με έντονα στοιχεία γραφιστικής αλλά και μορφές που θυμίζουν κόμικς… Έχει να κάνει με την τεχνική;
Ο καλλιτέχνης είναι οι επιρροές του. Είναι αναπόφευκτο! Αυτές οι επιρροές είναι που καθορίζουν και την τεχνική. Από τον πρωταρχικό θαυμασμό που έτρεφα στους κλασσικούς μεγάλους (Μιχαήλ Άγγελος, Καναλέττο, Ρέμπραντ, Γκόγια κλπ) υιοθέτησα την αγάπη μου για το σχέδιο και την αφηγηματική φύση των θεμάτων.
Ανακαλύπτοντας κινήματα σαν τον ιμπρεσιονισμό, με την ανάσα που έδωσε στον καλλιτέχνη να δημιουργεί χωρίς να είναι αυτοσκοπός η τελειότητα και την ελευθερία του σουρεαλισμού που λειτούργησε εικαστικά σαν γέφυρα ανάμεσα σε παράξενους, διαφορετικούς κόσμους, ξεκίνησα να δημιουργώ εικόνες που αφηγούνται μικρές παράδοξες στιγμές.
“Ο καλλιτέχνης είναι οι επιρροές του. ΕΙναι αναπόφευκτο! Αυτές οι επιρροές είναι που καθορίζουν και την τεχνική”
Το γραφιστικό στοιχείο είναι αναπόφευκτα παρόν λόγω σπουδών αλλά και της σχεδιαστικής ισορροπίας που προσφέρει. Μην ξεχνάμε πως η γραφιστική είναι η τέχνη της άμεσης, λιτής πολλές φορές, απογυμνωμένης απόδοσης με στόχο την επιρροή στον θεατή.
Τα κόμικς έρχονται σαν ένα φυσικό επακόλουθο για μένα. Μεγάλωσα μέσα στις ιστορίες τους, ζήλευα το ταλέντο των δημιουργών τους και ήθελα να γίνω ένας από αυτούς. Marvel, Bαβελ, Bilal, Moebius και δεκάδες αλλά ονόματα ήταν μια καθημερινή ρουτίνα από την εφηβεία και μετά. Τα κόμικς διηγούνται μια ιστορία, εξερευνούν αυτονόμους κόσμους αλλά έχουν αρχή μέση και τέλος. Αυτό προσπαθώ να δίνω και εγώ με την ζωγραφική μου. Εικόνες από κόσμους οικείους αλλά ταυτόχρονα με μια πρόσκληση εξερεύνησης.
– Έντονα χρώματα και πολλά επίπεδα φωτός-σκιάς. Πώς εξυπηρετούν τη δημιουργικότητα και το τελικό αποτέλεσμα;
Με ιντριγκάρει αυτή η λεπτοφυής λειτουργία της φύσης: φως-σκιά. Προσπαθώ να την αποδώσω όσο πιο πλούσια μπορώ στα έργα μου. Το ίδιο συμβαίνει και με τα έντονα χρώματα και το contrast. Η λάμψη τους έχει σκοπό να μαγνητίσει το βλέμμα και να προσελκύσει τον θεατή να αφιερώσει λίγο χρόνο παραπάνω στο έργο.
– Ο κορονοΐός… βοήθησε να ξεκαθαρίσει το τοπίο στην ελληνική τέχνη;
Ο κορονοΐός ήρθε σαν λαίλαπα να αλλάξει δραματικά τις συνήθειες της ζωής μας. Θα φανεί καλύτερα σε 1-2 χρόνια αν ήταν μια πυρκαγιά που καταστρέφει ένα μέρος του δάσους αλλά από την άλλη δίνει χώρο στην ανανέωση του τοπίου. Πιστεύω πως μόλις ηρεμήσουν λίγο τα πράγματα θα έχουμε πολλές ευκαιρίες να γίνουμε και δημιουργικοί και καινοτόμοι, να κάνουμε βήματα προς νέες κατευθύνσεις. Ο καλλιτέχνης είναι ένα ον που επιθυμεί την ανανέωση, το πείραμα, την αρτιότητα.
Οι Έλληνες καλλιτέχνες πώς αντιμετώπισαν την καραντίνα; Εμπνεύστηκαν πραγματικά ή παγιδεύτηκαν σε περίοδο απραξίας;
Η καραντίνα ήταν μια περίεργη κατάσταση. Όλη αυτή η «ακινησία» δεν λειτουργούσε πάντα ευεργετικά. Προσωπικά, οι εναλλαγές ηρεμίας και στρες ήταν συνεχόμενες. Ευτυχώς η τέχνη λειτούργησε και ως εργασιοθεραπεία και ως ψυχολογική λύτρωση. Δούλευα πολλές ώρες καθημερινά.
“Ο καλλιτέχνης είναι ένα ον που επιθυμεί την ανανΕωση, το πείραμα, την αρτιότητα”
– Πώς πιστεύετε ότι επηρέασε ο κορονοΐός την ελληνική αγορά τέχνης και την τέχνη σε παγκόσμιο επίπεδο;
Από την στιγμή που αποφασίστηκε το παγκόσμιο και πρωτοφανές φαινόμενο του lockdown ήταν ξεκάθαρο ότι τίποτα δεν θα ήταν το ίδιο. Ειδικά στην Ελλάδα, είναι λογικό να έχουμε αρνητικό πρόσημο γιατί προηγήθηκε μια 10ετης οικονομική κρίση που ήδη είχε πληγώσει βαθιά το καλλιτεχνικό δυναμικό της χώρας. Είναι αναγκαίο να βρεθούν λύσεις για την προστασία των εργαζομένων στον πολιτιστικό και δημιουργικό κλάδο.
Υπάρχει πλέον και το ζήτημα της ψηφιοποίησης και η ανάγκη να ξεκινήσουμε από τη χρήση τεχνολογιών και εργαλείων που είναι ήδη γνωστά αλλά χρησιμοποιούνται ελάχιστα. Σύμφωνα με έρευνες το 50% των μουσείων δεν έχει κοινωνικό προφίλ ή ιστότοπο με πχ ηλεκτρονικό εισιτήριο. Υπάρχει τεχνολογικό κενό στην τέχνη και στη χώρα μας.
Βρισκόμαστε στη μέση μιας έντονης κρίσης. Το 1/3 των γκαλερί είναι πιθανό να κλείσει, ενώ οι γίγαντες του κλάδου, όπως οι οίκοι δημοπρασιών και οι εκθέσεις, δεν θα μπορούν να προσεγγίσουν τον κύκλο εργασιών των προηγούμενων ετών. Το Instagram, ένα «περιττό κανάλι» για πολλές εταιρίες του κλάδου, θα αποκτήσει πλέον αξία. Γιατί κάπως πρέπει να διαδοθεί το παρεχόμενο τους, κάπως πρέπει να γίνουν οι πωλήσεις. Στο youtube παρατηρήθηκε ρεκόρ διαδικτυακής κίνησης σε θέματα τέχνης στη διάρκεια της καραντίνας. Οπότε, ψηφιοποίηση προ των πυλών…
Πολλοί σύγχρονοι κριτικοί τέχνης πιστεύουν πως η τέχνη πρέπει να εγκαταλείψει τη χρυσή της απομόνωση και ο καλλιτέχνης να γίνει άνθρωπος του πλήθους. Είναι μια νέα, αναγεννημένη ιδέα, η ιδέα ενός έργου τέχνης που ο θεατής θα το παρατηρεί ψηφιακά και στην ερμηνεία του θα συμμετέχουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι.
Άλλοι, όμως, πιστεύουν ότι πρέπει να φέρουμε την τέχνη πίσω στη γκαλερί, στο δρόμο, σε επαφή με ανθρώπους. Τίποτα πιο ενδιαφέρον από τη προσέγγιση σε ένα δωμάτιο τέχνης.
Προσωπικά, πιστεύω ότι ένα έργο ζωγραφικής ή μια performance μουσικής/θεάτρου πρέπει να βιώνεται σε πραγματικό χρόνο και μέγεθος για να αποκαλύψει τη μαγεία του.
– Η νέα γενιά των Ελλήνων καλλιτεχνών πιστεύετε ότι βαδίζει στα χνάρια των προκατόχων της ή έχει δημιουργήσει μια νέα πορεία και ταυτότητα;
Νομοτελειακά προχωράμε προς τα μπροστά. Και η ελληνική τέχνη δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Οι βάσεις μας είναι οι άνθρωποι της τέχνης που μας έφτασαν ως εδώ. Η νέα γενιά είναι απίστευτα τυχερή. Aπεριόριστα, πάσης φύσης υλικά, απόλυτη ελευθερία έκφρασης είναι το νέο σκαλοπάτι που καλούμαστε να ανέβουμε οι καλλιτέχνες της γενιά μας. Δεν έχω φόβο για την ταυτότητα της ελληνικής τέχνης. Έχω μπροστά μου μόνο τις δυσκολίες που δημιουργεί στον καλλιτέχνη η χώρα μας, η Ελλάδα. Είναι η χώρα που τα όνειρα συχνά μένουν απραγματοποίητα. Όμως η ελληνική τέχνη ήταν εδώ από την μεγαλειώδη αρxαιότητα και θα συνεχίσει να υπάρχει και στο μέλλον. Χαίρομαι πραγματικά που μου δίνεται η δυνατότητα να είμαι μέρος αυτής της στιγμής.
– Εκπροσωπήσατε την Ελλάδα το 2017 στην XI Biennale της Φλωρεντίας. Νέος προσανατολισμός και πρόκληση οι εκθέσεις στο εξωτερικό;
Κάθε καλλιτέχνης επιθυμεί να δείχνει τη δουλειά του σε παγκοσμίου φήμης διοργανώσεις όπως η Βiennale της Φλωρεντίας. Ήταν μια εμπειρία καταπληκτική αλλά και καταλυτική για τα επόμενα βήματα. Ήρθα σε επαφή με gallery του εξωτερικού και πήρα μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις σε πόλεις της Ευρώπης αλλά και των ΗΠΑ. Είναι πολύ μεγάλη η πρόκληση να εκθέτεις μαζί με καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Καλλιτέχνες που ζουν σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες από τις δικές σου. Με αρκετούς από αυτούς κρατώ διαδικτυακή επικοινωνία μέχρι σήμερα.
– Είστε εμπνευστής και διοργανωτής του ARTme festival, του Δήμου Χαλκίδας. Μιλήστε μας για την πρωτοβουλία αυτή.
Το ARTme festival υπήρχε στη σκέψη μου αρκετά χρόνια πριν τη δημιουργία του. Η ιδέα ήταν να δημιουργηθεί ένα πολυθέαμα τέχνης, μια interactive εικαστική πλατφόρμα, χωρίς τα στατικά χαρακτηριστικά μιας έκθεσης ζωγραφικής, γλυπτικής κλπ. Να συνυπάρχουν εκφράσεις της τέχνης και εναλλασσόμενα δρώμενα που να κρατούν τον επισκέπτη σε εγρήγορση.
Μέχρι σήμερα έχουν τρέξει τρεις εκδόσεις του festival και έχουμε παρουσιάσει ζωγραφική, φωτογραφία, βίντεο, κόσμημα υψηλής αισθητικής και τεχνικής, κεραμικά, μικρογλυπτική, παρουσιάσεις και επιδείξεις κατασκευαστών μουσικών οργάνων και φυσικά πολλή ζωντανή μουσική με περισσότερα από 50 σχήματα από όλες τις μουσικές σκηνές. Εδώ πρέπει να προσθέσω ότι η διοργάνωση δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την βοήθεια του Χρηστού Πικριδά, φίλου και συνδιοργανωτή του festival. Ο Χρήστος είναι μουσικός-κιθαρίστας, με ένα τεράστιο βιογραφικό συνεργασιών και ηχογραφήσεων και είναι αυτός που οργάνωσε και επιμελήθηκε όλες τις λεπτομέρειες των συναυλιών που έλαβαν χώρα σε κάθε έκδοση.
Η επισκεψιμότητα ήταν συνεχής και ενθουσιώδης -περίπου 25.000 άτομα συνολικά και στις τρεις εκδόσεις- με επισκέπτες απ΄ όλη την Ελλάδα αλλά και πάρα πολλούς ξένους τουρίστες που έτυχε να βρίσκονται στην πόλη της περίοδο των festivals. Επίσης δεχτήκαμε επισκέψεις από σχολεία της πόλης και μας δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιάσουμε τις τέχνες στα παιδιά και να μιλήσουμε μαζί τους.
Η 4η έκδοση ήταν υπό σχεδιασμό τη στιγμή που η πανδημία χτύπησε την πόρτα μας οπότε όλα τα σχέδια προς το παρόν έχουν σταματήσει.
“Αποδείχτηκε πως η ζωή μας στηρίζεται σε συστήματα εύθραυστα. Πιστεύω, Οτι για να επαναφέρουμε την ομορφιά και την ποίηση στη ζωΗ του καθενός μας, μετά από μια τόσο δύσκολη περίοδο, η τέχνη είναι θεμελιώδης παράγοντας”
– Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Πρώτα εύχομαι να ξεπεράσουμε, το συντομότερο δυνατό, τον σκόπελο της πανδημίας και να αποκτήσουμε μια καλύτερη και πιο χαλαρή καθημερινότητα. Συνεχίζω να δουλεύω πάνω σε νέα έργα, συμμετέχω σε εκθέσεις, διαγωνισμούς και εκδόσεις εικαστικών εντύπων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τον Οκτώβριο συμμετέχω στην ομαδική έκθεση «Ο Παρατηρητής» – επιμέλεια της curator/ιστορικού τέχνης Νικολένας Καλαϊτζάκη, στην gallery ARTEVISIONE στην Αθήνα. Τον Μάιο του 2021 έργα μου θα παρουσιαστούν σε ομαδική έκθεση στη Βαρκελώνη. Οραματίζομαι ένα μέλλον με συνεχή, αστείρευτη δημιουργικότητα και καλλιτεχνική καταξίωση.
Αποδείχτηκε πως η ζωή μας στηρίζεται σε συστήματα εύθραυστα. Πιστεύω, ότι για να επαναφέρουμε την ομορφιά και την ποίηση στη ζωή του καθενός μας, μετά από μια τόσο δύσκολη περίοδο, η τέχνη είναι θεμελιώδης παράγοντας.
