Την Οικία Άγγελου & Λητώς Κατακουζηνού επέλεξε ο εικαστικός Αλέκος Κυραρίνης και η ιστορικός τέχνης, Λουΐζα Καραπιδάκη, για να παρουσιάσουν την νέα δουλειά του καλλιτέχνη με τίτλο «Υπέρ ευχής». Η επιλογή του χώρου ήταν ιδιαίτερα εύστοχη καθώς ο μύθος του χώρου είναι συνυφασμένος με την ενδοσκόπηση και την εξερεύνηση του άγνωστου εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου και την εσωτερικότητα των έργων του Κυραρίνη.
Γράφει η Ζέτα Τζιώτη
Έκθεση «στην Οικία ενός ανθρώπου, ο οποίος ήξερε να νικά τους δαίμονες της ψυχής» όπως δήλωσε και ο William Faukner μετά από μια ολονύχτια συζήτηση που είχε με τον Άγγελο Κατακουζηνό, μας ανέφερε η Σοφία Ε. Πελοποννησίου-Βασιλάκου, επιμελήτρια της Οικίας Κατακουζηνού.
Ο Άγγελος και η Λητώ Κατακουζηνού ανήκαν στην πνευματική ελίτ της εποχής τους, τη λεγόμενη γενιά του ‘30, και λειτουργούσαν ταυτόχρονα ως πρεσβευτές του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό και ως εισηγητές των διεθνών τάσεων στην ελληνική πραγματικότητα. Ο Κατακουζινός ψυχίατρος – νευρολόγος, παράλληλα με την ακαδημαϊκή του δραστηριότητα ανέπτυξε αξιόλογη πολιτιστική δράση, καθοριστική για την πολιτιστική πορεία της χώρας μας.
Το διαμέρισμά τους στη λεωφόρο Αμαλίας που πια λειτουργεί ως μουσείο και χώρος διακεκριμένων πολιτιστικών εκδηλώσεων ήταν ένα από τα σημαντικότερα φιλολογικά σαλόνια της γενιάς του 30. Ποιητές, συγγραφείς, καλλιτέχνες και επιστήμονες που σημάδεψαν τη σύγχρονη Ελλάδα αλλά και πολλοί επιφανείς Ευρωπαίοι και Αμερικανοί ήταν φίλοι τους και τους επισκέπτονταν συχνά για να απολαύσουν την ατμόσφαιρα, τη θέα και την παρέα.
Τα έργα του Κυραρίνη θα εκτεθούν ανάμεσα στα έργα τέχνης, σχεδόν όλα δώρα από φίλους της οικογένειας Κατακουζινού, όπως ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γεώργιος Γουναρόπουλος, ο Σπύρος Βασιλείου, η Θάλεια Φλωρά-Καραβία, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Marc Chagall και δεκάδες άλλοι.
Μιλήσαμε με τον εικαστικό και την ιστορικό τέχνης για την έκθεση-σταθμό στην πορεία του καλλιτέχνη.
Μεταξύ άλλων η Λουίζα Καραπιδάκη ανέφερε: “Η συνύπαρξη των αντικρουόμενων επιθυμιών στον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου προξενεί μια συνεχή πάλη μεταξύ του καλού και του κακού. Οι αόρατες αλλά αισθητές διαδικασίες μετάβασης από το καταστροφικό στο δημιουργικό, από την ταραχή στην ειρήνη, επηρεάζουν την ιδιοσυγκρασία του κάθε ανθρώπου και του χαρίζουν ή του στερούν προσωπική ισορροπία. Αυτή την ανείπωτη αμφιθυμία και την αέναη αναμέτρηση εικονογραφεί μ’ έναν τελείως ιδιαίτερο τρόπο ο Αλέκος Κυραρίνης.
Οι άυλες απειλές αποκτούν σάρκα και οστά και εμφανίζονται ως θελκτικά τέρατα, ενώ ο υπερασπιστής του καλού εικονογραφείται ανθρωπόμορφος, σχεδόν αγιοποιημένος και θριαμβευτής από τον αγώνα του. Ο καλλιτέχνης σημειώνει χαρακτηριστικά : «Με ενδιαφέρει το «στίγμα» μίας τέχνης, η οποία κάτω από την αναφορά στην αιώνια παράδοση της μάχης του καλού με το κακό, (στην Ανατολική παράδοση το καλό θριαμβεύει -ο Άγιος Γεώργιος νικά τον δράκο) να υπενθυμίζει την ανάγκη που έχουμε σήμερα να αυτοπροσδιοριστούμε, και να αυτοπροσδιοριστούμε όχι με εθνικιστικές κορώνες, αλλά να δούμε προσεκτικά πως στο καντήλι μας μέσα δεν έπαψε ποτέ να «κάθεται το νεράκι και να ανεβαίνει το λαδάκι».
Πρόκειται για μια έκθεση αφιερωμένη στην ενδοσκόπηση και την εξερεύνηση του άγνωστου εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου. Παρουσιάζεται δε σ ’ έναν ιδιαίτερο διττής σημασίας χώρο, παλαιότερα ιατρείο, αφιερωμένο στην ίαση της ψυχής, και τώρα μουσείο, αφοσιωμένο στην ανάτασης της ψυχής μέσα από την τέχνη, την υψηλή αισθητική και την εκπαίδευση.
Τα έργα της έκθεσης μπορούν, κατά κάποιο τρόπο, να εκληφθούν και ως η συνέχεια και η έκφραση μιας πολυετούς προσπάθειας «υπό την φιλολογική – ακροθιγώς θεολογική σκέπη» σύμφωνα με τον καλλιτέχνη. Ήδη από τις πρώτες του ατομικές εκθέσεις μεταξύ 2007 και 2010 στην Γκαλερί Έκφραση, παρά τις εντελώς διαφορετικές στυλιστικές εκφάνσεις, διακρίνονται σχετικές εννοιολογικές αναφορές. Στη συνέχεια, στην έκθεση «Άνω» στην Πινακοθήκη Βογιατζόγλου, Νέα Ιωνία (2013) ο Κυραρίνης εξέθεσε ένα μέρος έργων του, ως προάγγελο όλου αυτού του νοηματικού προσδιορισμού.
Η θεματική του αποκρυσταλλώνεται σε μερικές ακόμα από τις επόμενες εκθέσεις του: «Καρδία Νήφουσα» στην Γκαλερί Citronne, Πόρος (2013), «Παθοκτονία» στην Γκαλερί «Τheorema» (2015) Βρυξέλλες, «Φως-Ζωή» στην Ελληνοαμερικανική Ένωση, Αθήνα (2016) και «Άγγελος και Δράκος», οργάνωση της Γκαλερί Alma στην οικία Φιλίππου Πιέρρου, Τριαντάρο Τήνου (2018).
Οι σαφείς πια θεματικές αναφορές, αν και με διαφορετική και συνεχώς εξελισσόμενη εικονογραφική και τεχνοτροπική μανιέρα, είναι όλο και πιο εμφατικές. Στην πρόσφατη δουλειά του, την παρούσα ενότητα «Υπέρ Ευχής», η εικονογραφική απεικόνιση στρέφεται περισσότερο στην εσωτερική νηνεμία. Η ένταση έχει καταλαγιάσει, οι αντιθέσεις, οι αντιπαραθέσεις και όλου του είδους οι αντιπαλότητες εμφανίζονται συμφιλιωμένες και παντού υπερτερεί έντονα ένα πνεύμα συνύπαρξης.
Οι συνθέσεις του στιβαρές και αφηγηματικές, επίπονα παλίμψηστα και συστηματικά δουλεμένες περιέχουν όλα τα βασικά χαρακτηριστικά της καθιερωμένης πια εικαστικής του ταυτότητας. Από τη μια πλευρά, έχει ενσωματώσει εικονογραφικά στοιχεία των παραδοσιακών αποτροπαϊκών, ευχετηριακών και αφιερωματικών πρακτικών πάνω σε μια πλασματικά εγχάρακτη επιφάνεια και από την άλλη δημιουργεί μια βυζαντινίζουσα υφή με την αυστηρότητα των χρωμάτων και την ιδιαίτερη ζωγραφική αντιμετώπιση στην αναπαράσταση της κεντρικής μετωπικής εικόνας.
Συνολικά όμως, ο Κυραρίνης πλαστουργεί πάνω στην εικονογραφημένη επιφάνεια με μια ιδιάζουσα διαχείριση και μ’ ένα απόλυτα σύγχρονο και προσωπικό εικονογραφικό λεξιλόγιο: «Σε αυτά τα έργα θα συναντήσει κανείς τους όρους και την απόφαση να καταγίνομαι διαρκώς γύρω απ’ το ζήτημα μίας τέχνης φιλόθεης, αλλά και ελληνικής».
-Αλέκο, πώς βλέπετε την εξέλιξη της δουλειάς σας στο πέρασμα των χρόνων;
Νωρίς διαπίστωσα ότι πρέπει να εργαστώ με διάθεση να δημιουργήσω ένα κέντρο. Να κάνω έργα συγκέντρωσης και όχι ταπεραμέντου. Αυτό θα μου έδινε αργότερα τη δυνατότητα να διεκδικήσω μια ουσία και ένα βάθος που σίγουρα τα έργα μου δεν θα είχαν εάν στόχευα εξαρχής μόνο στην έκφραση μου.
Άλλωστε όταν η δουλειά σου έχει ένα κέντρο μπορείς να απομακρυνθείς, διερευνώντας και λίγο μακριά από αυτό. Τα τελευταία χρόνια η ζωγραφική μου έχει «καταλαγιάσει» σε μία τυπολογία, η οποία με οπλίζει με τη δυνατότητα γνώσης της έκτασης και του χαρακτήρα των δυνατοτήτων μου.
-Μιλήστε μας για την τελευταία σας έκθεση που παρουσιάσατε φέτος το καλοκαίρι στον τόπο καταγωγής σας, στον Τριάνταρο, της Τήνου.
Όταν επανέρχεσαι στην πατρίδα των παιδικών σου χρόνων, καλό είναι να έχεις τον οπλισμό, ώστε τα έργα σου να εξηγούν ποιος είσαι, τί μεσολάβησε από τότε που έφυγες και τέλος και σημαντικότερο, τί από τον τόπο σου φέρεις μαζί σου. Διαφορετικά η ματιά του κόσμου μπορεί να γίνει πολύ αδιάκριτη. Νομίζω ότι φάνηκα επαρκής.
-Τι θα παρουσιάσετε στην έκθεση στο μεγαλοπρεπές Ίδρυμα Κατακουζηνού; Ο τίτλος της έκθεσης «Υπέρ ευχής», είναι τίτλος που παραπέμπει εκ νέου σε σαφή θεολογική βάση. Σκοπεύετε να ασχοληθείτε και με άλλα θέματα και συμβολισμούς στο μέλλον;
-Στην έκθεση αυτή, θα παρουσιαστούν δώδεκα μικρά έργα. Στα έργα αυτά παριστάνω μία κεντρική μετωπική φιγούρα , η οποία προσεύχεται ενώ περιστοιχίζεται από δράκους, δέντρα, παγώνια και άλλα πρωτοχριστιανικά σύμβολα. Τα έργα αυτά είναι αφιερωματικά και αποβλέπουν στο αντάλλαγμα της ευχής από τον Θεό και τους Αγίους μας.
Όπως ακριβώς και ο προσευχόμενος «κινείται» προς τον Θεό , έτσι και εγώ , ταυτίζομαι και δέομαι. Στο μέλλον θα επιμείνω σε αυτά τα οποία θεωρώ ότι υποστηρίζουν εκ θεμελίων, την διαυγέστερη αφετηρία της εργασίας μου. Δηλαδή τη σύνοψη των προθέσεων μου σε έναν ελαφρώς θεολογικό σκοπό και μία Θεολογική βάση.
-Ο χώρος είναι εξαιρετικός. Πώς αισθάνεσαι που τα έργα σας θα εκτίθενται ανάμεσα στα έργα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα, του Γουναρόπουλου, του Βασιλείου, της Φλωρά-Καραβία, του Τσαρούχη του Marc Chagall και δεκάδες άλλων;
-‘Όπως είναι εύκολο να φανταστεί ο καθένας, είναι για εμένα ξεχωριστή τιμή. Δεν θέλω να φανεί υπερβολικό, αλλά ο καλλιτέχνης νομίζω ότι καλό είναι να αναζητά τέτοιες ευκαιρίες , ούτως ώστε μέσα από τη σύγκριση με το παλαιότερο και αναγνωρισμένο, να διαπιστώνει την ωφέλεια της δικής του εργασίας αλλά και αυτό που στη ζωή και στην τέχνη θα ονόμαζα «διαρκές».
-Δραστηριοποιείστε αρκετά και στο εξωτερικό. Πιστεύετε στη εξωστρέφεια της ελληνικής τέχνης; Πώς πρέπει να κινηθεί ένας Έλληνας καλλιτέχνης;
-Είναι πολύ δύσκολο ένας Έλληνας καλλιτέχνης να σταδιοδρομήσει στο εξωτερικό, εκτός εάν ζει εκεί και με πολύ υπομονή επιμείνει. Νομίζω πάντως ότι καλό είναι η τέχνη του να έχει κάποια στοιχεία εντοπιότητας και καταγωγής. Αυτά σίγουρα θα είναι περισσότερο αφομοιωμένα και θα αναδύουν πρωτογενή αρώματα. Βοηθά πάντα τον «βηματισμό» σου, όταν γνωρίζεις από πού έρχεσαι κι ας μην ξέρεις που πηγαίνεις.
-Μελλοντικά σχέδια
Θέλω να διδάσκομαι τη ζωγραφική μου.
info Έκθεσης
ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΓΕΛΟΥ ΚΑΙ ΛΗΤΩΣ ΚΑΤΑΚΟΥΖΗΝΟΥ
Οδός Βασ. Αμαλίας 4 – Πλατεία Συντάγματος (5ος όροφος)
Εγκαίνια την Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 2019
Ώρα: 19.00
Ώρες λειτουργίας: Παρασκευή 16, 23,30 Νοεμβρίου & 7 Δεκεμβρίου 14:30 – 17:00
Σάββατο 1 Δεκεμβρίου 19:00 – 21:00
Σάββατο 17, 24 Νοεμβρίου & 8 Δεκεμβρίου 12:30- 15:30
Τρίτη 4 & 11 Δεκεμβρίου 18:00 -20:00
Κυριακή 18 & 25 Νοεμβρίου 12:00 -14:30
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα axianews φύλλο 10/11/2018
