Γράφει η Ζέτα Τζιώτη

Δυο καταξιωμένοι ζωγράφοι, διαφορετικής γενιάς που συνδέονται μεταξύ τους με σχέση αίματος μητέρας-γιού, η Μαρία Κτιστοπούλου και ο Αδριανός Σωτήρης, συνυπάρχουν σε μια κοινή έκθεση, αναδρομικού χαρακτήρα. Η έκθεση με τίτλο «Mater et filius: εικαστικοί διάλογοι. Μαρία Κτιστοπούλου & Αδριανός Σωτήρης», με επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Λουΐζας Καραπιδάκη, εγκαινιάστηκε την Πέμπτη 29 Ιουνίου στο Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Αλίμου και αποτελεί μια ενδιαφέρουσα εικαστική συνύπαρξη ανάμεσα στους δυο ζωγράφους.

Τα έργα της έκθεσης που έχει ήδη ανοίξει τις πύλες της στο κοινό, είναι τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να συνομιλούν μεταξύ τους και να αναδύουν τα κοινά στοιχεία στην αισθητική των δύο ζωγράφων.

Λίγο πριν τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης το Artviews μίλησε με τους δύο ζωγράφους γι αυτή την ενδιαφέρουσα συνύπαρξη, που πραγματοποιείται για πρώτη φορά.  

-Γιατί αποφασίσατε, μητέρα και γιός, να κάνετε κοινή έκθεση;  

Αδρ. Σωτ.: Ήταν μια ιδέα που κατά καιρούς μας περνούσε από το μυαλό. Η πρόταση ωστόσο να εκθέσουμε μαζί σε κοινή έκθεση με τη μητέρα μου, ήρθε από τον Δήμαρχο Αλίμου κύριο Ανδρέα Κονδύλη. Γι αυτό και τον ευχαριστούμε, διότι πρόκειται για εξαιρετική ιδέα.  

Μ.Κτ.: Αυτή την έκθεση αποφασίσαμε να την κάνουμε διότι είναι κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί τουλάχιστον στα ελληνικά δεδομένα. Αντίστοιχο παράδειγμα μητέρα-γιού ζωγράφων ήταν της Ελένης Αλταμούρα και του γιού της Ιωάννη Αλταμούρα. Στην εποχή τους όμως, 19ος αιώνας, ήταν πολύ δύσκολα τα πράγματα. Δεν θα μπορούσε να προκύψει μια τέτοια έκθεση, όταν οι γυναίκες, θύματα ενός κατεστημένου στην Ελλάδα, δεν είχαν το δικαίωμα, ούτε να σπουδάσουν, ούτε να ασκούν τη ζωγραφική ως επάγγελμα.

Γι αυτό και η Ελένη Αλταμούρα, αναγκάσθηκε να καταφύγει στη Φλωρεντία, μεταμφιεσμένη σε άνδρα για να μπορέσει να σπουδάσει ζωγραφική. Και επειδή εκείνη την εποχή, θέριζε η φυματίωση, πεθαίνει ο γιός της ζωγράφος Ιωάννης Αλταμούρας 26 ετών, το 1878. Οπότε δεν υπάρχουν πληροφορίες για ανάπτυξη εικαστικού διαλόγου μεταξύ μητέρας και γιού.  

-Τα έργα που παρουσιάζετε αλληλοσυμπληρώνονται πιστεύετε;  

Μ. Κτ.: Όταν διαπίστωσα ότι ο Αδριανός έχει ταλέντο στη ζωγραφική, στόχος μου ήταν να αναθρέψω αυτό το παιδί, σε ένα περιβάλλον που θα διαμορφώσει σταδιακά, την εικαστική του ταυτότητα. Δημιουργήθηκε μεταξύ μας μια πολυδιάστατη συμβιωτική σχέση στη ζωή και στην τέχνη. Διαμορφώθηκε ένας δυνατός δεσμός μεταξύ μας και ταυτόχρονα μια μυστική συμμαχία.

Στη σχολική του ηλικία των 13 ετών περίπου, του έδινα την ευκαιρία της συνδημιουργίας έργων μαζί μου στον ίδιο καμβά, όπως για παράδειγμα στο έργο Graffiti. Τα έργα μας μέσα από αυτήν την έκθεση φανερώνουν την καλλιτεχνική συνομιλία, τις αλληλεπιδράσεις, τις εικονογραφικές ανταλλαγές, τις διασταυρώσεις, τις συνάφειες, αλλά και τις διακριτές διαφορές στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.  

Αδρ. Σωτ.: Η έκθεση στοχεύει κυρίως στις αλληλεπιδράσεις είτε συνειδητές, είτε ασυνείδητες. Όταν η μητέρα μου ήταν φοιτήτρια και εγώ ήμουν εννέα με δεκατεσσάρων ετών θυμάμαι πως αυτό που εξέπεμπε η Σχολή Καλών Τεχνών ήταν ένας συνδυασμός από Arte Povera και έναν εξπρεσιονισμό με κυρίαρχη την δουλειά του Francis Bacon. Θυμάμαι παντού δασκάλους της Σχολής και φοιτητές να ‘’Μπεϊκονίζουνε’’ όπως λέμε οι ζωγράφοι μεταξύ μας. Επίσης ήταν πολύ έντονη η παρουσία της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα η οποία μίλαγε για μια σύγχρονη κλασσική ζωγραφική αναγεννησιακού χαρακτήρα άλλα με χαρακτηριστικά ποιητικά. Όλο αυτό έδρασε επάνω μου. 

-Τι κοινό πιστεύετε ότι έχει η ζωγραφική σας και τι διαφορετικό;  

Μ. Κτ.: Μετά τις σπουδές του ο Αδριανός στο καλλιτεχνικό του ξεκίνημα, εμπνεύσθηκε από έργα μου, όπως για παράδειγμα από το έργο «Καταναλωτισμός» δανείζεται στοιχεία όπως το βλέμμα, η μοναχικότητα, τα σκούρα χρώματα, η δραματικότητα. Όμως σαν ένα νέο καλλιτεχνικό κύτταρο, ο γιός ανδρώνεται, απογαλακτίζεται και διαμορφώνει τη δική του εικαστική ταυτότητα.  

Αδρ. Σωτ.: Αυτό είναι κάτι που στην έκθεση αυτή παρουσιάζουμε και θέλουμε να αναδειχθεί μέσα από τη θέαση των έργων και τη μεταξύ τους συνομιλία. Εδώ και χρόνια προσπαθούσα να πείσω την μητέρα μου να κάνει μια αναδρομική και να βάλει κάποια έργα τα οποία θεωρώ πολύ καλά και τα οποία δεν έχει εκθέσει ποτέ. Έργα σπουδαστικά μεν αλλά έργα πραγματικής εικαστικής αξίας. Όπως ο «Καταναλωτισμός», το «Αναφορά στον Μπέικον» και κάποια γυμνά με μοντέλο κατά την διάρκεια που φοιτούσε στην ΑΣΚΤ. Αυτή ήταν η ευκαιρία να την επιμεληθούμε μαζί την έκθεση και να αναδείξουμε αυτά τα έργα. 

-Πως έχει επηρεάσει ο ένας τον άλλον;  

Μ. Κτ.: Είμαστε δύο καλλιτέχνες, μάνα και γιός που ο ομφάλιος λώρος κόπηκε και ξαναδέθηκε επιβεβαιώνοντας έναν αέναο εικαστικό διάλογο, που διέπεται από κατανόηση, εμπιστοσύνη και σεβασμό για την καλλιτεχνική πορεία του άλλου. Η σχέση μας μετατράπηκε σε συνομιλία ενηλίκων ζωγράφων.  

Αδρ. Σωτ.: Η έκθεση είναι αναδρομικού τύπου και στοχεύει στην ζωγραφική εξέλιξή μας με περισσότερο βάρος στη δική μου δουλειά και αναπόφευκτη επιρροή της μητέρας μου ως ζωγράφος. Η εικαστική μου σχέση με τη μητέρα μου είναι λίγο της Δασκάλας και αρκετά μίας φίλης. Λίγο της δασκάλας γιατί μεγάλωσα με τις αρχές της ζωγραφικής που μού εμφύσησε όπως για παράδειγμα ποια είναι τα χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να έχει μία καλή ζωγραφική. Αρκετά μίας φίλης γιατί μοιάζει με αυτές τις σχέσεις που έχουμε με τους συμφοιτητές μας, με τους οποίους μπορούμε να μιλάμε για τη ζωγραφική, και για την τέχνη γενικότερα, να έχουμε τις ίδιες απόψεις και ιδέες και ταυτόχρονα να διαφέρουμε. 

Δημιουργήθηκε μεταξύ μας μια πολυδιάστατη συμβιωτική σχέση στη ζωή και στην τέχνη

-Πιστεύετε ότι στην Ελλάδα η αγορά τέχνης έχει βελτιωθεί; 

Μ.Κτ.: Στην Ελλάδα πιστεύω ότι η οικονομική κρίση και συνέχεια η πανδημία έχουν φέρει τα πάνω κάτω στον χώρο της αγοράς τέχνης. Πολλοί συλλέκτες σήμερα, δεν συζητούν για το περιεχόμενο του έργου τέχνης, αλλά για την υπογραφή και τιμή του έργου. Οι ρομαντικοί νεοσυλλέκτες της προηγούμενης εικοσαετίας εξαφανίζονται σιγά σιγά. Σήμερα οι γκαλερί δεν ζουν από τους συλλέκτες και όσοι έχουν απομείνει εκτονώνουν το πάθος τους στις λίγες και γνωστές δημοπρασίες που λαμβάνουν χώρα στον τόπο μας και στην Ευρώπη, γενικότερα.  

Αδρ. Σωτ.: Η αγορά Τέχνης δείχνει να είναι σε ένα πολύ καλό σημείο αυτή την στιγμή, αλλά  μπορώ να πω όπως έχω ξαναπεί στο παρελθόν ότι Τέχνη και Εμπόριο είναι η άλλη όψη δύο νομισμάτων που μοιάζουν. 

-Έχετε συνεργασίες με το εξωτερικό;  

Μ. Κτ.: Έχω συνεργαστεί με γκαλερί τέχνης στο Παρίσι, καθώς επίσης και στις Βρυξέλλες. Κάποιο διάστημα και με τους Bonhams στο Greek Sale του Λονδίνου.  

Αδρ: Σωτ.: Το 2010 τιμήθηκε με διάκριση το έργο μου “Instict” στην 4η Μπιεννάλε του Πεκίνου. Το 2012 κατόπιν διαγωνισμού συμμετείχα στην εικαστική Ολυμπιάδα του Λονδίνου, όπου το έργο μου τιμήθηκε με χρυσό μετάλλιο. Έργα μου βρίσκονται στο Εθνικό Μουσείο της Κίνας στο Πεκίνο.  

Ξενάγηση στην έκθεση από την ιστορικό τέχνης Λουίζα Καραπιδάκη  

Η ιστορικός τέχνης Λουίζα Καραπιδάκη, η οποία επιμελήθηκε την έκθεση «Mater et filius: εικαστικοί διάλογοι. Μαρία Κτιστοπούλου & Αδριανός Σωτήρης», στο Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Αλίμου, μας ξεναγεί στην έκθεση και μιλά στο Artviews για την εικαστική σχέση των δύο δημιουργών, της μάνας με το γιό, που η ζωγραφική αποτελεί μεταξύ τους έναν ακόμα ισχυρό δεσμό:  

«Η ιδέα να πραγματοποιηθεί μια κοινή έκθεση της Μαρίας Κτιστοπούλου και του γιου της Αδριανού Σωτήρη ήταν μια πρόκληση για να αναδειχθεί η αλληλεπίδραση στο έργο των δύο καλλιτεχνών, αλλά και η εντελώς διαφορετική καλλιτεχνική τους ταυτότητα. Η έκθεση «Mater et filius: εικαστικοί διάλογοι» δεν είναι η παράλληλη παρουσίαση δύο δημιουργών, αλλά μια διαχρονική αναφορά στο έργο και των δύο, που προβάλλει την καλλιτεχνική συνομιλία, τις εικονογραφικές ανταλλαγές, την αμοιβαία έμπνευση, την ώσμωση, τις διασταυρώσεις, τις συνάφειες, τις συγκλίσεις αλλά και τις διακριτές διαφορές στην καλλιτεχνική τους εξέλιξη.»  

-Τι σας αποκάλυψε η προετοιμασία της έκθεσης;  

Η προετοιμασία αυτής της έκθεσης ήταν και για τους τρεις μας ένα τεράστιο ταξίδι στα μυστικά μονοπάτια της τέχνης. Μαζί με τη Μαρία και τον Αδριανό περιηγηθήκαμε νοητά στις τεχνοτροπίες, στις τεχνικές, στα άπειρα χρώματα και στις ετερόκλητες εικονογραφικές προκλήσεις. Ξεκινήσαμε με ατέρμονες συζητήσεις, για την τέχνη, τους μεγάλους δασκάλους, τους συμφοιτητές, για Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες, για μουσεία, πινακοθήκες και ταξίδια.

Ύστερα μου αφηγήθηκαν ιστορίες από την κοινή καλλιτεχνική τους ζωή, εξιστόρησαν τις αναμνήσεις τους και περιέγραψαν την πορεία τους: τη μύηση, τη μαθητεία, τις ιδέες, τις ανταλλαγές απόψεων, τις εμπνεύσεις, τους επηρεασμούς και τις αναμεταξύ τους κριτικές. Τις συνομιλίες τους, με τις πολλές μικρές και μεγάλες ιστορίες και τις καταθέσεις ψυχής για τα καλλιτεχνικά δάνεια και αντιδάνεια του ενός προς τον άλλο και τη διαμόρφωση του προσωπικού τους καλλιτεχνικού ιδιώματος, ακολούθησε η επιλογή των έργων.

Ο καθένας διάλεξε τις δημιουργίες του και τις συσχέτισε κατά τη δική του άποψη με τα έργα του άλλου ώστε να εκτεθούν μαζί. Οι επιλογές της Μαρίας και του Αδριανού ήταν σχεδόν ταυτόσημες και οι δύο καλλιτέχνες κατέληξαν από κοινού στην τελική επιλογή των έργων, τόσο αυτών που φανερώνουν τον εικαστικό τους διάλογο όσο και αυτών που προβάλλουν την προσωπική τους έκφραση.  

-Πως τοποθετήσατε τα έργα της έκθεσης; Υπάρχουν ενότητες;   

Το αφήγημα «Mater et filius: εικαστικοί διάλογοι» ξεκινά με την κοινή δημιουργία Graffiti, της Μαρία Κτιστοπούλου και του Αδριανού Σωτήρη. Πρόκειται για ένα φοιτητικό έργο της μητέρας, του 1990, που ολοκλήρωσε ο δεκατριάχρονος τότε Αδριανός με τις gothic εικονογραφικές προτιμήσεις της προεφηβείας… 

Έπειτα αντιπαρατίθενται δύο έργα, με πολλά κοινά γνωρίσματα στον τρόπο της έκφρασης, στο ύφος, στο πλάσιμο, στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα, η «Λευκή σελίδα» της Κτιστοπούλου και το «Γυμνό με καθρέπτη» του Αδριανού. Για τον Αδριανό άνοιξαν άλλοι δρόμοι με τη φοίτησή του στη ΑΣΚΤ και του δόθηκε μια άλλη πνοή, που τον οδήγησε στα δικά του μονοπάτια και στην προσωπική του σημασιολογική τέχνη. Η Κτιστοπούλου από την άλλη, με τις συνεχείς αναζητήσεις στην καλλιτεχνική έκφραση, εξέλιξε την εικονιστική της τέχνη, ακολουθώντας μια ιδιότυπη παραστατικότητα δικής της αισθητικής. 

Στη συνέχεια παρουσιάζονται αντιπαραθέσεις έργων και των δύο καλλιτεχνών σε θεματικές ενότητες: οι πρώτες αποδόσεις της ανθρώπινης μορφής με έργα των φοιτητικών τους χρόνων, οι αλληλεπιδράσεις και διαφοροποιήσεις στις «Νεκρές φύσεις», οι ανθρώπινες απεικονίσεις, τα οντολογικά, τα έργα με ένθετα έτοιμα ετερόκλητα αντικείμενα, τα γεωμετρικά, οι προσωπογραφίες και εικονογραφίες της φύσης. 

Στις δύο τελευταίες ενότητες, Spectaculum naturae και Anthropocentricae, γίνεται μια θεματική αναφορά στα απεικάσματα της φύσης της Κτιστοπούλου και στα ανθρωποκεντρικά έργα του Αδριανού, όπου και διαφαίνεται με σαφήνεια το καλλιτεχνικό ιδίωμα του καθενός.

-Τι σχέση υπάρχει μεταξύ μάνας και γιού καλλιτεχνών;  

Η επισκόπηση των θεματικών ενοτήτων με τις εικαστικές τους διατυπώσεις να συνδιαλέγονται καθιστά εμφανές ότι το καλλιτεχνικό ξεκίνημα του Αδριανού έχει δεχτεί επιρροές από την καλλιτέχνιδα μητέρα, παρά την, εν τέλει, εντελώς διαφοροποιημένη τεχνοτροπική και εννοιολογική προσέγγιση των δύο στην τέχνη. Η Μαρία εισήγαγε ως Alma mater, «ανατροφοδοτούσα μητέρα», τον Αδριανό στον απέραντο και μαγικό κόσμο της τέχνης, αφού διαπίστωσε από πολύ νωρίς το ταλέντο του.  

Η Κτιστοπούλου, καταξιωμένη πια και αφοσιωμένη από πολύ μικρή ηλικία στη ζωγραφική, θέλησε να μεταλαμπαδεύσει τη χαρά της δημιουργίας και τις γνώσεις της στον γιο της, γιατί όπως λέει: «Ζωγραφίζω γιατί το έχω ανάγκη, γιατί αισθάνομαι ελαφρύτερη, πετάω, απαγκιστρώνομαι από τις συμβάσεις της καθημερινότητας. Η τέχνη είναι το ψυχικό και πνευματικό μου αναλγητικό». Και συμπληρώνει: «Ο καλλιτέχνης πρέπει να δουλεύει με πάθος. Το πάθος μεταδίδεται στο έργο και μαζί με αυτό η ειλικρίνεια του καλλιτέχνη… Είμαι υπέρ μιας ζωγραφικής που μεταπλάθει, όσο γίνεται περισσότερο, τη ζωή και ταυτόχρονα μεταδίδει γνήσια αισθήματα.  

Info:

«Mater et filius: εικαστικοί διάλογοι -Μαρία Κτιστοπούλου & Αδριανός Σωτήρης. Επιμέλεια: Λουΐζα Καραπιδάκη. Πολιτιστικό Κέντρο Αλίμου: Λ. Ιωνίας 96, Άλιμος.

Εγκαίνια: Πέμπτη 29 Ιουνίου, ώρα 20.00 Διάρκεια Έκθεσης 15 Ιουνίου – 15 Ιουλίου 2023 

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα με Παρασκευή, 10:00-20:30 

Σάββατο και Κυριακή, 10:00 π.μ.-14:00 μ.μ. & 18:30-20:30  μ.μ. 

Είσοδος ελεύθερη: Η εκδήλωση θα μεταδοθεί ζωντανά μέσω live:

streaminghttps://www.facebook.com/DimotikoSimvoulioAlimou