Γράφει η Μαργαρίτα Καρδαχάκη – Ιστορικός Τέχνης
Επιμέλεια συνέντευξης: Ζέτα Τζιώτη
Πριν από μερικές ημέρες οι πόρτες της Γκαλερί Σκουφά άνοιξαν στην καρδιά του Κολωνακίου για να υποδεχτούν μια ιστορική έκθεση με πρωταγωνιστές τους Γιάννη Γαΐτη και τη σύζυγό του, Γαβριέλλα Σίμωσι. Όχι πολύ καιρό πριν, συγκεκριμένα το καλοκαίρι που πέρασε, ιδρύθηκε το Μουσείο Γαΐτη – Σίμωσι, στον αγαπημένο τους τόπο, στο νησί της Ίου. Συμπληρώνοντας 100 χρόνια από την γέννηση του Γαΐτη και σε συνεργασία με την κόρη του Λορέττα Γαΐτη, μια επιλογή έργων από το ατελιέ του καλλιτέχνη μεταφέρθηκαν με μουσειακές προδιαγραφές στους τοίχους της Γκαλερί Σκουφά. Τα έργα αυτά παρουσιάζονται για πρώτη φορά, καθώς παρέμεναν για τουλάχιστον 40 χρόνια στο ατελιέ του.
Ο Γιάννης Γαΐτης είναι από τους σημαντικότερους Έλληνες καλλιτέχνες και πρωτοπόρους του μεταπολεμικού μοντερνισμού. Υποστηρικτής των νέων Ευρωπαϊκών ρευμάτων της εποχής, με το προσωπικό του καλλιτεχνικό ιδίωμα έχει στιγματίσει την Ελληνική τέχνη. Κύριο γνώρισμα της καλλιτεχνικής του παραγωγής αποτελούν τα «απρόσωπα ανθρωπάκια» του, που μέχρι και σήμερα είναι σύμβολο της μαζικοποίησης του ανθρώπου, θέτοντας κύρια ερωτήματα για τα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Στην έκθεση περιλαμβάνονται πρώιμα έργα της περιόδου 1947/48, όπως μια συλλογή από σχέδια σε χαρτί. Επίσης παρουσιάζονται λάδια σε μουσαμά, καθώς και κατασκευές, λάβαρα, παιχνίδια και κεραμικές προτομές.
Με την Γαβριέλλα Σίμωσι γνωρίστηκαν το 1945 στην Σχολή Καλών Τεχνών και έπειτα ακολούθησαν κοινή πορεία στο Παρίσι. Στην έκθεση παρουσιάζονται μια σειρά έργων φωτογραφικού κολλάζ πρωτότυπης έκδοσης της Σίμωσι, καθώς και μια σειρά γλυπτών έργων της.
Η κόρη του Γιάννη Γαΐτη και της Γαβριέλλας Σίμωσι, Λορέττα Γαΐτη, μας παραχώρησε συνέντευξη με αφορμή την τρέχουσα έκθεση στην Γκαλερί Σκουφά.
– Είναι πολύ ενδιαφέρον να γνωρίζει κανείς ότι τα έργα αυτά προέρχονται από το ατελιέ του Γαΐτη και δεν έχουν ξαναπαρουσιαστεί. Τι σας ώθησε στο να τα παρουσιάσετε για πρώτη φορά 40 χρόνια μετά τον θάνατό του στην Γκαλερί Σκουφά;
– Μετά την ολοκλήρωση της συλλογής του Μουσείου Γαΐτη – Σίμωσι στην Ίο, αποφάσισα ότι είναι αναγκαίο να γίνει μια έκθεση σε γκαλερί, ώστε ο κόσμος να έχει πρόσβαση στα έργα. Λόγω της επιφάνειας και του χώρου μιας γκαλερί δεν γινόταν να κάνουμε μια πλήρη αναδρομική έκθεση, επομένως διαλέξαμε αντιπροσωπευτικά έργα από διάφορες καλλιτεχνικές περιόδους του. Ωστόσο, έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στις κατασκευές, για τις οποίες θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελούν μια αναδρομή στο πως εξελίχθηκε το ανθρωπάκι με το πέρασμα του χρόνου. Ξεκινώντας από τις χειροποίητες κατασκευές του 1969 που σχεδιάζονταν στο χέρι, μεταβαίνει σταδιακά στα τυπωμένα ανθρωπάκια τις περιόδου του 1980, με σκοπό να τυποποιήσει ολοκληρωτικά το ανθρωπάκι. Κάναμε μια επιλογή από κατασκευές με ανθρωπάκια σε ανφάς, προφίλ, γυρισμένα πλάτη, καθιστά και όρθια, ώστε να καλυφθεί όλο το φάσμα. Πέρα από αυτά, για πρώτη φορά παρουσιάζονται οι κεραμικές προτομές που ήταν τα τελευταία έργα που δημιούργησε πριν πεθάνει, τα παιχνίδια με ανθρωπάκια και τα υφασμάτινα λάβαρα που μπορεί κανείς να δει μόνο στο Μουσείο της Ίου και στην Γκαλερί Σκουφά. Έκπληξη αποτελεί το μεγάλο χρυσό έργο διαστάσεων 2×2 μέτρων που συνδυάζει ζωγραφική με ανάγλυφα ανθρωπάκια και είναι το μοναδικό χρυσό έργο που έκανε. Τέλος τα 15 φωτογραφικά κολλάζ πρωτότυπης έκδοσης της Σίμωσι που παρουσιάζονται, υπάρχουν μονάχα στο Μουσείο.
– Με ποιο έργο ή καλλιτεχνική περίοδο θα λέγατε ότι είστε περισσότερο συναισθηματικά δεμένη και σας αγγίζει περισσότερο;
– Γνωρίζοντας σε βάθος όλο του το εικαστικό έργο, διακρίνω το “ανθρωπάκι” διότι τον χαρακτηρίζει απόλυτα. Αυτό που με ενδιαφέρει όμως πραγματικά, είναι όλος ο κόσμος να γνωρίσει και τις προηγούμενες περιόδους του. Στην γκαλερί παρουσιάζεται μόνο μια πρώιμη περίοδος (μια παρουσίαση με 2 λάδια σε καμβά και σχέδια με μελάνι) ενώ υπάρχουν ακόμα γύρω στις 10 με 15 διαφορετικές περίοδοι. Για τον λόγο αυτόν και στο Μουσείο Γαΐτη – Σίμωσι ήθελα να εντάξω έργα από όλες του τις περιόδους, ώστε ο κόσμος να τον γνωρίσει καλύτερα και να καταλάβει τον τρόπο με τον οποίο γεννιέται και εξελίσσεται το ανθρωπάκι.
– Γιατί το μουσείο του Γιάννη Γαΐτη και της Γαβριέλλας Σίμωσι ιδρύθηκε φέτος, το καλοκαίρι του 2024, και όχι νωρίτερα;
– Οι διαδικασίες για την ίδρυση του Μουσείου στην Ίο ξεκίνησαν πριν από 27 ολόκληρα χρόνια! Ανέλαβα προσωπικά τα αρχιτεκτονικά σχέδια για το Μουσείο, καθώς και τη διαχείριση της συλλογής και των έργων που έχω προσφέρει σαν παρακαταθήκη στο κράτος για 50 χρόνια. Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε, με τη βοήθεια του τωρινού Δημάρχου Γκίκα Γκίκα, κατορθώσαμε να υλοποιήσουμε τα πλάνα μας και πλέον το Μουσείο να λειτουργεί κανονικά για το κοινό.
Το έργο του Γιάννη και της Γαβριέλλας μαζί δίνει υπόσταση και συνοψίζει όλες τις πλευρές ενός ολοκληρωμένου ανθρώπου
– Πως αισθάνεστε με το γεγονός ότι είστε κόρη ενός σπουδαίου καλλιτέχνη; Σε ποια ηλικία καταλάβατε τη σημαντικότητα του έργου του πατέρα σας;
-Νομίζω ότι σταδιακά το συνειδητοποίησα, διότι για αρκετά χρόνια δεν έμενα μαζί του. Μετά την Χούντα το 1974 ο πατέρας μου έφυγε από την Γαλλία και επέστρεψε μόνιμα πλέον στην Ελλάδα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ένα συμβάν, οπού αφού πήρα το πτυχίο μου στην Αρχιτεκτονική έπρεπε να περάσω κάποιες αντίστοιχες εξετάσεις στην Ελλάδα. Μπήκα λοιπόν σε μια κατάμεστη αίθουσα, της Επιτροπής Αρχιτεκτόνων και Πολεοδόμων, όπου όταν απάντησα στην ερώτησή τους για το ποιά είναι η σχέση μου με τον Γιάννη, όλα τα μάτια γυάλισαν και όλοι άρχισαν να χαμογελάνε. Τότε συνειδητοποίησα το πόσο γνωστός και αγαπητός είναι.
– Πως θα χαρακτηρίζατε τον Γιάννη Γαΐτη σαν άνθρωπο;
-Ήταν ένας πολύ απλός και προσιτός άνθρωπος. Συμπεριφερόταν με τον ίδιο όμορφο τρόπο σε κάθε άνθρωπο που θα συναντούσε, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης. Ο πατέρας μου ήταν ο ίδιος για όλους – δεν είχε προκαταλήψεις ή στεγνούς κώδικες. Ήταν ένας άνθρωπος ζωντανός και τρυφερός, με ηθικές αξίες.
– Και η μητέρα και ο πατέρας σας ήταν σπουδαίοι καλλιτέχνες. Πιστεύετε ότι ο ένας έχει επηρεάσει ή εμπνεύσει τη δουλειά του άλλου με το πέρασμα των χρόνων;
-Δεν θα μπορούσα να πω ότι υπάρχει επιρροή μεταξύ τους. Αυτό όμως που είναι προφανές, και ιδιαίτερα στην τρέχουσα έκθεση στην Γκαλερί Σκουφά, είναι ότι υπάρχει διάλογος μεταξύ των έργων. Μιλάνε τα έργα μεταξύ τους και υπάρχει κάτι που τα ενώνει βαθιά. Για παράδειγμα, το γλυπτό “Ερμής” της μητέρας μου συνδέεται άμεσα με το πολλαπλό που προβάλει ο Γιάννης. Ο άνθρωπος δηλαδή που διαρκώς πολλαπλασιάζεται. Η Γαβριέλλα αντιμετωπίζει με μεγάλο συναισθηματισμό τα έργα και ενσαρκώνει την ευαισθησία, τη χαρά, τη λύπη – όλα τα συναισθήματα δηλαδή που διακατέχουν τον άνθρωπο. Από την άλλη πλευρά ο Γιάννης θέτει πολύ βαθιά ερωτήματα και προβληματισμούς για την σχέση του ανθρώπου με την πολιτική, με την πόλη, την κοινωνία, τη φύση, το παιδί… Το έργο του Γιάννη και της Γαβριέλλας μαζί δίνει υπόσταση και συνοψίζει όλες τις πλευρές ενός ολοκληρωμένου ανθρώπου.
– Ποια είναι η πραγματική κληρονομιά που έχει κάνει το έργο του αθάνατο;
-Το έργο του είναι διαρκώς επίκαιρο διότι αντιπροσωπεύει απόλυτα τον άνθρωπο και την κοινωνία. Ενσαρκώνει τη σημερινή κατάσταση, όπου ο ένας είναι πίσω, δίπλα ή μπροστά από τον άλλον. Την κοινωνία όπου όλοι ντυνόμαστε με τον ίδιο πανομοιότυπο τρόπο. Πλέον ανήκουμε σε μια κοινωνία όπου όλοι είναι στα κινητά τους. Θυμάμαι έντονα τον Γιάννη να μου λέει ότι έκανε τα ανθρωπάκια για παρέα, διότι είναι και ένας σύντροφος, είναι εμείς – ο εαυτός μας. Μοιάζουμε όλοι, χωρίς να μοιάζουμε. Το ανθρωπάκι είναι ένας φίλος, όχι ένας εχθρός. Όσα ανθρωπάκια και να έκανε ποτέ κανένα δεν θα ήταν ακριβώς το ίδιο.
– Στον σταθμό Λαρίσης του Αττικού μετρό, έχει προστεθεί ένα έργο -μεταξοτυπία του πατέρα σας, καθώς και μια σειρά με κόκκινες καρέκλες “ανθρωπάκια” από τα χρηστικά αντικείμενα που είχε δημιουργήσει. Άνθρωποι περνάνε και κάθονται καθημερινά σε αυτά. Ποσό σημαντικό θεωρείτε το γεγονός ότι το ευρύ κοινό έχει άμεση επαφή με τα έργα αυτά;
-Έκανα την επιλογή αυτών των έργων για την στάση του μετρό, διότι είναι πολύ ενδιαφέρον τα ανθρωπάκια να είναι μέσα στους ανθρώπους και να μπλέκονται με το πλήθος, σαν να βρίσκονται στο πραγματικό τους περιβάλλον. Είναι ακριβώς αυτό που ήθελε να αναδείξει ο Γιάννης μέσα από το έργο του. Δίνει την αίσθηση ότι τα “ανθρωπάκια” ζωντανεύουν και περιπλέκονται με την πραγματικότητα. Ο ίδιος είχε ασχοληθεί ιδιαίτερα με έργα όπου το ανθρωπάκι κάθεται στο λεωφορείο ή περιμένει στην στάση του μετρό.
– Τα νέα παιδιά γνωρίζουν και είναι εξοικειωμένα με τη δουλειά του πατέρα σας;
-Η τοποθέτηση των έργων του πατέρα μου στον σταθμό Λαρίσης σίγουρα είναι ένας τρόπος για τα νέα παιδιά να έρθουν σε επαφή με το έργο του και να αναρωτηθούν ποιος τα έχει φτιάξει και γιατί. Παράλληλα, η ίδρυση του Μουσείου αποτελεί μεγάλο έναυσμα για να γνωρίσουν εις βάθος το έργο του και να παραμείνει σαν στοιχείο Εθνικής κληρονομιάς. Εάν δεν φροντίζεις το έργο ενός καλλιτέχνη, είναι σαν να πεθαίνει για δεύτερη φορά. Το Μουσείο είναι ένας τόπος ώστε να παραμένουν ζωντανά.
Info Έκθεσης
Γιάννης Γαΐτης – Γαβριέλλα Σίμωσι
14 Νοέ 2024 – 14 Δεκ 2024
Gallery Skoufa
Σκουφά 4
Κολωνάκι, 106 73, Αθήνα
