Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος*
Oι γλυπτικές συνθέσεις με πέτρες και ξύλα είναι μια θεματική ενότητα που στηρίζεται στην ιδέα του έτοιμου αντικειμένου, το οποίο μέσω της καλλιτεχνικής βούλησης γίνεται έργο τέχνης. Εδώ όμως συμβαίνει κάτι πολύ ενδιαφέρον: Αν προσέξουμε τις έτοιμες φόρμες που έχω περισυλλέξει από παραλίες, ερείπια κτιρίων, από τη θάλασσα, από τα βουνά, έχουν όλες ποικίλα σχήματα, τυχαίες σχηματικές διαμορφώσεις που δημιουργούν συνειρμούς.
Η φαντασία μας αναγνωρίζει σε αυτές ποικίλες μορφές, όπως ζώα, πουλιά, φυτά, πρόσωπα, μάσκες, καρδιές. Όλα δημιουργήματα της φύσης. Εδώ ακριβώς μπαίνει η έννοια της φυσικής δημιουργίας, της φύσης ως καλλιτεχνικής δημιουργού και ως πολύτιμης δασκάλας των καλλιτεχνών.
Στην πραγματικότητα τα υλικά που ανακαλύπτω είναι έτοιμα αντικείμενα, όχι βιομηχανικά, όχι κατασκευασμένα από κάποιο χέρι, αλλά από την ίδια τη φύση. Γι’ αυτό θεωρώ ότι ο καλύτερος τίτλος που ταιριάζει για αυτά τα έργα είναι αχειροποίητες συνθέσεις. Εκείνο που έκανα ήταν να αναζητήσω πάλι στη φύση τα κατάλληλα υλικά για να αποτελέσουν την βάση κάθε γλυπτού, ώστε να δέσουν αρμονικά οι βάσεις στήριξής τους με την κύρια σύνθεση και να αναδείξουν τις φυσικές φόρμες. Την μεγάλη σειρά των έργων αυτών πραγματοποίησα με την τεχνική συνεργασία του συνεργάτη μου από το 2011, σχεδιαστή και γλύπτη Ντάνυ Μαρτζώκα, που με την εμπειρία του έδωσε ικανές δομικές λύσεις στήριξης και ανάδειξης στον περιβάλλοντα χώρο.
Πόσο η φύση επηρεάζει τους καλλιτέχνες φαίνεται περίτρανα στο έργο ορισμένων σημαντικών καλλιτεχνών που αξιοποιώντας την επισήμανση του ιδιοφυούς Λεονάρντο Ντα Βίντσι για τα εικαστικά σχήματα που ανακαλύπτει κάποιος στο περιβάλλον, ανέδειξαν ασήμαντα υλικά σε έργα τέχνης. Είναι πολλές οι αναφορές στις αναζητήσεις και στις μελέτες των φυσικών σχημάτων και όγκων του Ζώρζ Μπράκ, του Ανρί Ματίς, του Πωλ Σεζάν και άλλων κορυφαίων εκπροσώπων της μοντέρνας τέχνης.
Είναι εμφανές ότι η γλυπτική του Γεράσιμου Σκλάβου καθώς και τα σχήματα-σχέδια του πάνω στην άμμο από τη δράση των κυμάτων ήταν συνυφασμένα με την εικόνα των βράχων, των διαβρωμένων από τη θάλασσα στις παραλίες της Κεφαλονιάς που ανατράφηκε. Μια λίθινη “αχειροποίητη” σύνθεση μου θυμίζει ένα έντεχνο έργο του, την «Νίκη». Μια άλλη στο σχήμα ενός ψωμιού, θυμίζει το διάσημο αυγοειδές πορτρέτο της «Δεσποινίδας Πόγκανυ», έργο του Ρουμανικής καταγωγής κορυφαίου γλύπτη της νεωτερικότητας, Κονσταντίν Μπρανκούζι.
Ενώ άλλα έργα με γεωμετρική υφή και χαράξεις από μύκητες στην επιφάνεια τους θυμίζουν γλυπτικά έργα σύγχρονων καλλιτεχνών, όπως είναι οι γλυπτικές κατασκευές από σμιλεμένα ξύλα του Ελληνοαμερικανού Γιώργου Λεκάκη, τα χυτά μπρούτζινα βράχια της Λευκάδας του Θεόδωρου Στάμου, οι μεταλλικές συνθέσεις του Αχιλλέα Απέργη, τα βιομορφικά μικρογλυπτά του Γιώργου Καλακαλά κ.α. Παράλληλα μια σειρά με ξύλινες φόρμες βαμμένες με πολύχρωμα παστόζα λάδια προεκτείνουν λυρικά τις αισθητικές μεταποιήσεις.
Η αφηρημένη τέχνη κατά γενική διαπίστωση παραμέρισε εικονιστικά τη φύση και τα είδη της νατουραλιστικής τοπιογραφίας, που σχετίζονταν με την σχεδόν φωτογραφική αναπαράσταση της. Τα πράγματα άλλαξαν ριζικά μετά την φοιτητική εξέγερση ενάντια στο εκπαιδευτικό και κοινωνικό κατεστημένο τον Μάη του 1968 στη Γαλλία, από τον οποίο εκπορεύεται εν μέρει και το διεθνές οικολογικό κίνημα, αλλά και το παγκόσμιο κίνημα των χίππυς “παιδιών των λουλουδιών”, που άνθισε αναρχικά στις Η.Π.Α. και που πυροδότησε την ένθερμη τάση-πρόσταγμα για επιστροφή στην φύση. Αυτή η αναβαπτισμένη επιστροφή ως πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης έδωσε σημαντικούς και θαυμάσιους καρπούς.
Έτσι στις μέρες μας, εκτός από την μεταμοντέρνα αναβίωση της φωτογραφικού τύπου τοπιογραφίας, συνήθως με αντιγραφικές εκδοχές και αδύναμες τεχνικές απόδοσης, εμφανίστηκαν και άλλες, νέες καλλιτεχνικές τάσεις που συνδέονται δυναμικά με τη φύση και την εναλλακτική εικαστική απόδοσή της. Σημαντική και ενδιαφέρουσα πολλαπλά είναι η Land Ar / Τέχνη της γης, η διαμόρφωση περιβαλλόντων, και όλες οι ποικίλες εικαστικές επεμβάσεις σε γήινα τοπία και τόπους. Οι τάσεις αυτές κορυφώθηκαν με τα έργα σημαντικών καλλιτεχνών, όπως ο Ρουμάνικης καταγωγής, διεθνής εικαστικός δημιουργός Κρίστο / Christo (1935-2020), ιδιαίτερα γνωστός για τις τεράστιες υφασμάτινες «περιτυλίξεις» χώρων, κτιρίων, εκτάσεων και μνημείων ανά τον κόσμο.
Στην εικαστική πορεία μου, μετά τις ζωγραφικές ανατομικές Σωματογραφικές συνθέσεις εξπρεσιονιστικού χαρακτήρα και τα γραμματογραφικά έργα μου, κατέφυγα σε πιο φυσιοκρατικό ύφος. Χαρακτηριστικό είναι το σύνολο των ζωγραφικών “Νεφελογραφιών”, τα επιζωγραφισμένα αλίκτυπα ξύλα και τα ready mades, σαν αποτέλεσμα της διαρκούς ερευνητικής μου διάθεσης και της αισθητικής μελέτης των φυσικών στοιχείων και των πιθανών πλαστικών τους μεταμορφώσεων.
Η ιστορικός τέχνης, καθ. Δώρα θ. Μαρκάτου ανέφερε στην πρώτη παρουσίαση των λιθοκολλάζ: Ο καλλιτέχνης με την επέμβασή του λειτουργεί αντίθετα προς τη διαδικασία αποσύνθεσης που θα επέφερε ο χρόνος και δίνει στα σπαράγματα μια νέα ταυτότητα.
Ο καθηγητής Στέλιος Λυδάκης επισημαίνει στο βιβλίο του «Η Νεοελληνική Γλυπτική, Ιστορία-Τυπολογία», Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα: ο Κώστας Ευαγγελάτος ενδιαφέρεται για τις πρωτογενείς μορφές ή τα απλά αντικείμενα φυσικά ή κατασκευασμένα, που όμως εμπλουτίζει με graffiti και χρώμα, προσδίδοντας τους ζωγραφική χροιά. Έτσι συνδυάζει τα ready made με την προσωπική παρεμβολή και εικαστική αξιοποίηση, δημιουργώντας έναν ενδιάμεσο τύπο, στο πλαίσιο των μοντέρνων εκφραστικών δυνατοτήτων.
Χαρακτηριστικά έργα αυτών των ενοτήτων της δουλειάς μου με τη συνδυαστική κατασκευή λίθινων γλυπτών καθώς και ξύλινων ή άλλων υλικών έτοιμων από την φύση, σε διάφορες κλίμακες μεγέθους, εκτίθενται μόνιμα στον κήπο της Σύγχρονης Πινακοθήκης Villa Ροδόπη στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς.
Η ομαδική παράταξη των έργων στα οποία η πατίνα του χρόνου και των εξωτερικών συνθηκών προσάπτει επίσης θετικές αισθητικές εκλάμψεις, επιτείνει την ιδιότυπη αυθεντικότητα τους και δημιουργεί ένα περιβάλλον συγγενές με τις σιωπηλές λίθινες εγκαταστάσεις σε κήπους της Ιαπωνίας (stone gardens). Τους κήπους αυτοσυγκέντρωσης και διαλογισμού που τα φυτά σε διάλογο, με τρεχούμενα νερά και διαμορφωμένα πετρώματα σε ωθούν σε μυστική περισυλλογή ζωτικής αξίας.
*O Κώστας Ευαγγελάτος είναι Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της τέχνης.
