Συνέντευξη στην Ζέτα Τζιώτη και την Μαργαρίτα Καρδαχάκη
Μετά την πρόσφατη ολοκλήρωση της έκθεσής της Αφροδίτης Λίτη με τίτλο “Το Ονειρικό και το Όνειρο: Οι Επικονιαστές της Ζωής” στην CITRONNE Gallery στο Κολωνάκι, είχαμε την ευκαιρία να συναντήσουμε την καταξιωμένη εικαστικό και να μιλήσουμε μαζί της. Στην έκθεση αυτή, η καλλιτέχνιδα εξερεύνησε τον κόσμο του ονείρου, τον αντίκτυπό του στη ζωή μας και τον τρόπο με τον οποίο τον ενσωματώνει στο έργο της.
Τα όνειρα για εκείνη αποτελούν τους «επικονιαστές της ζωής», καθώς μέσα από αυτά μεταφέρονται επιθυμίες, φόβοι, ελπίδες, αλλά και η αίσθηση της γαλήνης και της ευτυχίας. Τα έργα της επιδιώκουν να αποκαλύψουν τις “κρυφές” πτυχές του ανθρώπινου ψυχισμού, εκείνες που εκφράζονται πέρα από τα όρια της λογικής και των κοινωνικών συμβάσεων.
Η Αφροδίτη Λίτη είναι μια καλλιτέχνιδα που με την προσωπικότητά και τη δουλειά της, έχει αφήσει έντονο αποτύπωμα στον κόσμο της γλυπτικής. Στη συνέντευξή μας, μοιράστηκε τις προσωπικές της σκέψεις για τη διαδικασία της δημιουργίας, τη σχέση της με το όνειρο και το πώς η τέχνη της αναβιώνει τις χαμένες στιγμές από το παρελθόν, εκείνες που παραμένουν αποτυπωμένες στην ψυχή και στη μνήμη της. Στην καλλιτεχνική της πορεία, τα όνειρα λειτουργούν ως ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα, επιτρέποντας στον θεατή να ζήσει τις ίδιες συναισθηματικές εμπειρίες που η ίδια πέρασε.
Με βαθιά πίστη στην τέχνη, ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας, την θεωρεί σημαντική για την ψυχική ανάπτυξη του ανθρώπου. Συνδέει τη δουλειά της με την προσωπική της ζωή και τον γάμο της με τον καταξιωμένο Γιώργο Λάππα, έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες γλύπτες της σύγχρονης εποχής.
Μέσα από την τέχνη της, η καλλιτέχνιδα προσπαθεί να καταγράψει τον εσωτερικό της κόσμο, τις αντιφάσεις και τις αρμονίες του, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει την αξία του φωτός και του υποσυνείδητου στην καλλιτεχνική διαδικασία. Στις γλυπτικές εγκαταστάσεις της, αναπαράγει εικόνες που προέρχονται από τον κόσμο του υποσυνείδητου και της μνήμης. Η δουλειά της μάς προσκαλεί να εξερευνήσουμε τις πτυχές του υποσυνείδητου και να ανακαλύψουμε τη δύναμη του ονείρου ως πηγή έμπνευσης και ζωής.
Ο εικαστικός κόσμος της καλλιτέχνιδος διαπνέεται από πάθος για την τέχνη και βαθιά συναισθηματική σύνδεση με τον άνθρωπο και το έργο του. Στην τέχνη της, επιδιώκει να καταγράψει όχι μόνο το υλικό αλλά και το εσωτερικό φως που αναδύεται από το ίδιο το έργο, δημιουργώντας έργα που μιλούν απευθείας στην ψυχή του θεατή.
– Κυρία Λίτη, τι σημασία έχει για εσάς η γλυπτική;
-Η γλυπτική για μένα είναι μια μορφή απομυθοποίησης. Ο όγκος και το σχήμα ενός έργου δεν είναι μόνο υλικός, αλλά ανακλά το δικό του κόσμο. Όταν δημιουργώ, επιδιώκω να έρθω σε πραγματική συνομιλία με τον θεατή, να τον φέρω σε ένα επίπεδο κατανόησης και αλληλεπίδρασης με το έργο.
Κάθε έργο κουβαλά την αλήθεια και την ενέργεια της διαδικασίας του, και η γλυπτική είναι για μένα το μέσο για να εκφράσω την αισιοδοξία μου, που πάντα αποτυπώνεται στην τέχνη μου. Δεν κουράζομαι κατά τη διάρκεια της δημιουργίας· αντίθετα, νιώθω χαρά και αυτή η χαρά εκφράζεται μέσα από το έργο.
– Είναι μέρος της καθημερινότητάς σας η καλλιτεχνική παραγωγή;
-Η γλυπτική είναι για μένα ό,τι η αναπνοή για τον άνθρωπο. Δεν νομίζω ότι μπορεί να σταματήσει ποτέ αυτό το πάθος. Η τέχνη είναι ο τρόπος που εκφράζω τον εαυτό μου και τη χαρά που αντλώ από την ζωή, ακόμη και μέσα από τις δυσκολίες. Κάθε δυσκολία με ωθεί να εργαστώ ακόμα πιο σκληρά και να δημιουργώ περισσότερο.
– Ποια είναι η σχέση του γλυπτού με το φως;
-Πολλές φορές τα έργα μου, αν και αφώτιστα, είναι γεμάτα λάμψη. Αυτή η αντίφαση με εντυπωσιάζει. Παρά τη σκοτεινιά του χώρου, τα γλυπτά που δημιουργώ ακτινοβολούν, χάρη στην εσωτερική τους ενέργεια. Εστιάζω στην αξία του ελάχιστου, στη δύναμη του εσωτερικού φωτός, το οποίο φέρει μια αίσθηση πολυτιμότητας, σαν τα όνειρα του ανθρώπου που δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτά. Έτσι, η τέχνη μου συνδυάζει το υποσυνείδητο και το χειροπιαστό.
– Από πού αντλείτε την έμπνευσή σας;
-Η έμπνευση για μένα προέρχεται από τα αρχέτυπα, τα σύμβολα και το υποσυνείδητο. Προσπαθώ να αποτυπώσω εικόνες και αισθήσεις που έχω βιώσει, όπως τη μυρωδιά των ροδάκινων ή τον ήχο των πουλιών. Αυτές οι εμπειρίες, οι οποίες συχνά είναι προσωπικές, μεταμορφώνονται σε έργα τέχνης που μιλούν για την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.
η τέχνη μου συνδυάζει το υποσυνείδητο και το χειροπιαστό
– Πώς ήταν η σχέση σας με τον σύζυγό σας, τον Γιώργο Λάππα;
-Η γνωριμία μας ήταν μια τρομερή σύμπτωση, γιατί και οι δύο δεν ήμασταν ιδιαίτερα κοινωνικοί. Η σχέση μας είχε μια βαθιά σύνδεση, τόσο συναισθηματική όσο και καλλιτεχνική. Μοιραζόμασταν την αγάπη για την τέχνη, κάναμε περιπάτους μαζί, επισκεπτόμασταν αρχαιολογικούς χώρους και ανασκαφές. Ήταν μια σχέση που μας ενδυνάμωσε και μας έκανε να χαρούμε για την πορεία μας, ως καλλιτέχνες και ως άνθρωποι.
– Αντλούσατε έμπνευση ο ένας από τον άλλον;
-Αναμφίβολα. Τα πρώτα χρόνια της σχέσης μας, ταξιδεύαμε μαζί, επισκεπτόμασταν εκθέσεις και μουσεία, γεγονός που μας ενέπνευσε και τους δύο. Η καλλιτεχνική μας πορεία ήταν μια κοινή προσπάθεια να ανακαλύψουμε νέες προοπτικές και να απελευθερωθούμε από την ακαδημαϊκή αγκύλωση. Η σχέση μας, γεμάτη από καλλιτεχνική ανταλλαγή, ήταν μια κινητήριος δύναμη για τη δουλειά μας.
– Σαν γυναίκα καλλιτέχνης, σας καθήλωσε η ευθύνη της οικογένειας;
-Η οικογένεια ήταν για μένα μια μεγάλη ευθύνη, αλλά δεν με εμπόδισε να συνεχίσω το έργο μου. Στήριξα τον Γιώργο γιατί ήθελα να είναι ευτυχισμένος, κάτι που ήταν και η συνέχεια του εαυτού μου. Ωστόσο, η τέχνη ήταν πάντα το κέντρο του κόσμου μου. Εργάστηκα ως γλύπτρια και καθηγήτρια Καλών Τεχνών, αφιερώνοντας πάνω από 40 χρόνια στην τέχνη, πάντα με την υποστήριξη της οικογένειάς μου.
Για μένα, η τέχνη ήταν και παραμένει το πιο σημαντικό κομμάτι της ζωής μου.
Who is who
Η Αφροδίτη Λίτη σπούδασε γλυπτική, ψηφιδωτό και νωπογραφία στη Σχολή Καλών Τεχνών την περίοδο 1972-1978, κοντά στον Γιάννη Παππά, τον Κώστα Κολέφα και τον Κωνσταντίνο Ξυνόπουλο. Το 1978 παρακολούθησε μαθήματα στο Universita degli Studi του Μιλάνου και, με υποτροφία του Ι.Κ.Υ., την περίοδο 1983-1986 έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.
Η εκθεσιακή της δραστηριότητα περιλαμβάνει ατομικές παρουσιάσεις και συμμετοχές σε ομαδικές και διεθνείς διοργανώσεις, όπως οι «Μνήμες-Αναπλάσεις-Αναζητήσεις» το 1985, η Πανελλήνια του 1987, η Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας το 1991, η έκθεση «SPIRA I» στη Μαδρίτη και το Διεθνές Συμπόσιο Γλυπτικής στη Θάσο το 1992, «Το Δέντρο» στην Πινακοθήκη Αβέρωφ στο Μέτσοβο το 1994, «Περί Φύσεως, Μιμήσεως και Τέχνης» και «Natura Mater Artis» στην Αθήνα το 1996, «Το κουτί της Πανδώρας» στο Antiken Museum στη Βασιλεία κ.ά.
Αντλώντας από τη αρχή την έμπνευσή της από τη φύση, η Αφροδίτη Λίτη μετασχηματίζει την πραγματικότητα σε υπερμεγέθεις παραστατικές εικόνες του φυσικού κόσμου, που αναπτύσσονται στο έδαφος ή αιωρούνται, και δημιουργεί μια ποιητική, ονειρική ατμόσφαιρα με φύλλα, καρπούς, λουλούδια, σκαθάρια, σαύρες, κλαδιά και δέντρα με πουλιά ή φυσικά στιγμιότυπα. Όταν όμως τα πουλιά είναι καθισμένα σε δέντρα και κλαδιά γυμνά και ο πυρήνας των καρπών φλέγεται, η ονειρική ατμόσφαιρα μετατρέπεται σε διαμαρτυρία ενάντια στην καταστροφική επέμβαση του ανθρώπου. Μέταλλα, καθρέφτες, ψηφίδες, μάρμαρο, πέτρα, γύψος είναι τα μέσα με τα οποία μεταπλάθει τις εικόνες του φυσικού κόσμου, αξιοποιώντας τις σπουδές της στη γλυπτική και το ψηφιδωτό, τις οποίες εμπλουτίζει συχνά με τις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία και ιδιαίτερα ο φωτισμός με νέον.
