Γράφει ο Γιώργος Δήμος

Η βωβή, γερμανική ταινία, «Άνθρωποι την Κυριακή» (Menschen am Sonntag), γυρίστηκε το καλοκαίρι του 1930, την περίοδο, δηλαδή, του μεσοπολέμου, στο Βερολίνο της Βαϊμάρης. Σκηνοθετημένη από τον Ρόμπερτ Σιόντμακ και τον Έντγκαρ Τζ. Ούλμερ και βασισμένη σε σενάριο του Μπίλι Γουάιλντερ (όλοι εκ των οποίων, κατά τη διάρκεια του πολέμου, μετανάστευσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες και έκαναν καριέρα στο Χόλιγουντ), η ταινία είναι ένα «ψευδοντοκιμαντέρ» στα χνάρια του Ρόμπερτ Φλάχερτι, που μας δείχνει μια τυπική Κυριακή στη ζωή των νέων κατοίκων του αστικού αυτού κέντρου και χρησιμοποιεί καθημερινούς ανθρώπους αντί για επαγγελματίες ηθοποιούς στους κεντρικούς ρόλους.

Αν και απλή στη σύλληψή της, η ταινία σηματοδότησε μια νέα εποχή στο ρεαλιστικό κινηματογράφο, ενώ η τελευταία καρτέλα με υπέρτιτλους, που γράφει πως οι άνθρωποι αυτοί αναπαριστούν καθημερινούς, αληθινούς Βερολινέζους, απέκτησε μια νέα, ειρωνική σημασία με την άνοδο του Ναζισμού.

Το «Άνθρωποι την Κυριακή», παρότι εστιάζει σε πέντε πρωταγωνιστές, αποτελεί και ένα συλλογικό πορτραίτο των Βερολινέζων της εποχής. Οι σκηνοθέτες αφήνουν συχνά κατά μέρος τις ιστορίες των κεντρικών χαρακτήρων για να εστιάσουν στον κόσμο στα μπαλκόνια των επιβλητικών κτηρίων του κέντρου της πόλης ή τη μπάντα του δήμου που διασκεδάζει τους ανθρώπους που απολαμβάνουν τον καφέ ή το γλυκό τους σε μια υπαίθρια καφετέρια, δίπλα στο ποτάμι. Είτε βλέπουμε το αστικό τοπίο, κοντά στο σταθμό Bahnhof Zoo, είτε βλέπουμε το δάσος στο Wannsee, γύρω από τη λίμνη, η φωτογραφία της ταινίας είναι εντυπωσιακή και το έμπειρο μάτι μπορεί να διακρίνει τις ομοιότητες μεταξύ αυτού του πρώτου δείγματος δουλειάς του βοηθού διευθυντή φωτογραφίας, Φρεντ Τσίνεμαν, και αργότερες δουλειές του μεγάλου σκηνοθέτη.

Μία από τις πιο χαρακτηριστικές σκηνές που δείχνουν την προσήλωση του Σιόντμακ και του Ούλμερ στο είδος του «ντοκιμαντέρ» είναι εκείνη όπου ένας πλανόδιος φωτογράφος προσπαθεί να πείσει τους επισκέπτες της λίμνης να στηθούν για να τους βγάλει ένα πορτραίτο και έτσι βλέπουμε vignettes δεκάδων καθημερινών ανθρώπων, διαφόρων ηλικιών, είτε να κατασταλάζουν σε φωτογραφίες, είτε να ζωντανεύουν από αυτές και να συνεχίζουν να χαίρονται την κυριακάτικη εκδρομή τους.

Οι πέντε κεντρικοί χαρακτήρες είναι ο Erwin Splettstößer, ένας ταξιτζής, ο οποίος εμφανίστηκε και σε δύο ακόμα ταινίες του Σιόντμακ και τραγικά πέθανε το 1931, όταν τον συνέτριψε το ίδιο του το ταξί, η Brigitte Borchert, μια πωλήτρια σε μαγαζί με δίσκους μουσικής, η οποία έζησε μέχρι τον Αύγουστο του 2011, όταν ήταν πια 100 ετών, ο Wolfgang von Waltershausen, ένας πωλητής σε κάβα με κρασιά, γόνος πλούσιας οικογένειας Βαυαρών, η Christl Ehlers, μια κομπάρσος που το 1933 εγκατέλειψε τη Γερμανία και μετακόμισε με τη μητέρα της στις Ηνωμένες Πολιτείες και η Annie Schreyer, ένα μοντέλο για τη ζωή του οποίου δεν έχουν διασωθεί άλλες πληροφορίες. Αυτοί, λοιπόν, οι πέντε «Άνθρωποι της Κυριακής» συνάπτουν σχέσεις μεταξύ τους, είτε παροδικές, όπως αυτή του Wolfgang με την Christl και την κολλητή της φίλη, Brigitte, είτε πιο μόνιμες, όπως εκείνη μεταξύ του Erwin και της Annie. Ενώ η πλοκή περιστρέφεται γύρω από την τριφηλή πλευρά της ζωής στην πόλη και πανηγυρίζει τη «χαρά της ζωής», σε κάποιες σύντομες σκηνές βλέπουμε και την ανησυχητική άνοδο του μιλιταρισμού ή την προσήλωση του γηραιότερου πληθυσμού σε αναχρονιστικούς θεσμούς, όπως είναι εκείνος της βασιλείας.

Το «Άνθρωποι την Κυριακή» είναι στην ουσία του ένα ρεπορτάζ, αλλά για μάλλον διαφορετικούς λόγους από εκείνους που φαντάζονταν αρχικά οι δημιουργοί του. Εκτός από ένα ακριβές πορτραίτο της ζωής κατά τη δεκαετία του 1920 στο Βερολίνο, η ταινία είναι και μία από τις τελευταίες απεικονίσεις της αργότερης «belle époque», πριν αυτή γίνει οριστικά παρελθόν μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ συγχρόνως είναι και μια ανεκτίμητη καταγραφή της εκπληκτικής αρχιτεκτονικής του κεντροευρωπαϊκού αυτού κοσμήματος που καταστράφηκε, λίγο μετά, από τους βομβαρδισμούς  και τις λεηλασίες.

Οι συντελεστές του έργου συνέχισαν, μέσα στις επόμενες δεκαετίες, να μας χαρίζουν αριστουργήματα της 7^ης Τέχνης, όπως το «Οι δολοφόνοι» (1946), τον «Πύργο του Μυστηρίου» (1934) και την «Παράκαμψη» (1945), το «Χαμένο Σαββατοκύριακο» (1945), τη «Λεωφόρο της Δύσης» (1950), τα «Επτά Χρόνια Φαγούρα» (1955) και το «Μερικοί το Προτιμούν Καυτό» (1959), αλλά και το «Τρένο θα Σφυρίξει Τρεις Φορές» (1952) και το «Όσο Υπάρχουν Άνθρωποι» (1953).

Δείτε το trailer της ταινίας στο YouTube: