Απόστολος Γιαγιάννος: “Η τέχνη είναι αφέντρα με βούρδουλα” 

Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

H Sianti Gallery θέλοντας να τιμήσει τον καταξιωμένο καλλιτέχνη, Απόστολο Γιαγιάννο για τα 50 ενεργά και επιτυχημένα χρόνια της καριέρας του παρουσιάζει αναδρομική του έκθεση με τίτλο «Απόστολος Γιαγιάννος: 50 χρόνια Τέχνη».

Σε επιμέλεια της κόρης του, Μαρίας Γιαγιάννου, ο θεατής μπορεί να θαυμάσει δείγματα από δέκα εικαστικές ενότητες σε μια περιεκτική αναδρομή των είκοσι τελευταίων χρόνων της δουλειάς του.

Εμείς στο Artviews είχαμε την τύχη να συναντήσουμε τον αγαπημένο καλλιτέχνη στο ατελιέ του και να έχουμε μαζί του μια πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία.

-50 χρόνια στο χώρο. Τι είναι η Τέχνη για σας;

-Η τέχνη για μένα είναι η απόλυτη εξάρτηση, αγάπη, έρωτας, ανάγκη, πεπρωμένο. Σε ένα από τα χαϊκού μου με τίτλο «Για τον Καλλιτέχνη», σε μια από τις συλλογές στιχουργημάτων μου που κυκλοφόρησε τελευταία, γράφω, ολίγον σαρκαστικά:

Η τέχνη είναι / αφέντρα με βούρδουλα / «σαδομαζόχα».

-Μιλήστε μας για τους Δασκάλους σας, αυτούς που σας κατεύθυναν και σάς βοήθησαν να εξελιχτείτε σε αυτό που είστε σήμερα. 

-Ο δάσκαλός μου Ηλίας Δεκουλάκος ήταν ο κορυφαίος ζωγράφος που με ώθησε στην τέχνη. Ο αξεπέραστος χαράκτης Α. Τάσσος, αντίστοιχα, στη χαρακτική. Ο Δημήτρης Μυταράς ήταν επίσης σημαντικός μου δάσκαλος.

-Είχατε την ευκαιρία να συναναστραφείτε στενά δασκάλους όπως ο Τσαρούχης, ο Μόραλης και ο Τέτσης. Θα θέλατε να θυμηθείτε και να μοιραστείτε μαζί μας κάποια ανέκδοτα περιστατικά;

-Ο μέγας Τσαρούχης, σε μια έκθεση που έκανα τότε, στα τέλη της δεκαετίας του ’70 στον Ζυγό, με έντονο ύφος μού είχε πει: «είμαι θαυμαστής σου» και φυσικά αυτή η τιμή δεν ξεχνιέται.

Ο Τέτσης μια φορά με χτύπησε στον ώμο, λέγοντάς μου «μπράβο, σε θεωρώ συνεχιστή μας».

Ο Μόραλης ερχόταν πάντα στις εκθέσεις μου στο Titanium και αποχωρούσε με τη φράση «όλα καλά. Άξιος.»

-Ποιες άλλες σημαντικές προσωπικότητες έχετε συναντήσει κατά τη διάρκεια της καριέρας σας;

-Είχα την τύχη να συναντήσω και να είμαι φίλος με τους σπουδαίους συγγραφείς Νάσο Θεοφίλου και Γιώργο Ιωάννου, και τους ποιητές Γιάννη Ρίτσο, Μιχάλη Μπουρμπούλη.

Έτυχα ιδιαίτερης φιλίας με τον μέγιστο Νίκο Καρούζο, ενώ με τον αδελφικό μου φίλο Νάσο Θεοφίλου περνούσαμε αξέχαστες ημέρες στον Μόλυβο της Λέσβου και στην Αθήνα. Για ένα διάστημα μάλιστα του είχα παραχωρήσει το ατελιέ μου, όπου είχε ησυχία για να γράφει.

Φιλοτέχνησα και εικονογράφησα και κάποια βιβλία του. Με τον Γιάννη Ρίτσο ένα καλοκαίρι φτιάχναμε μαζί κεραμικά πιάτα στη Σάμο και τον βοηθούσα να τα διακοσμεί. Μερικά τα είχαμε συνυπογράψει πίνοντας ούζο και καπνίζοντας αδιάκοπα.

Με τον Νίκο Καρούζο ήμασταν φίλοι ως το τέλος της ζωής του, με ταξίδια στο Ναύπλιο και στη Βυτίνα. Εκεί, σε μια στιγμή ευφορίας, έγραψε τους στίχους: «γεια και χαρά σας ωρέ πολύωρα κι ανώδυνα δάση με Δρυάδες και ξέπλεκες ομορφάδες».

Για τη βράβευσή του από τον Δήμο Ναυπλίου, απαίτησε από την επιτροπή να αλλάξει τη μορφή του μεταλλίου και μου ζήτησε να σχεδιάσω ένα νέο απεικονίζοντας το Παλαμήδι. Έτσι έγινε, και νομίζω ότι υπάρχει ακόμα το μετάλλιο αυτό, που απονεμήθηκε εκ μέρους του Δήμου Ναυπλίου.

Την εποχή που είχε ανοίξει η συζήτηση ότι ο Καρούζος θα μπορούσε να πάρει το Νόμπελ Λογοτεχνίας, του λέω «καλά… εσύ που αδιαφορείς για τα χρήματα, αν το έπαιρνες, τα λεφτά τι θα τα έκανες;» Και μου απάντησε «θα αγόραζα ένα αερόστατο και θα έφευγα με τον άνεμο». Σκληρός, αμείλικτος, απρόβλεπτος, τραχύς, ερειστικός, αλλά αληθινός φίλος μου και μέγας ποιητής. Εδώ θα προσθέσω ότι, παρ’ όλα αυτά, κάποιες φορές, κοντέψαμε να έρθουμε στα χέρια. Ύστερα πηγαίναμε ήρεμοι για τα ουζάκια μας.

-Στις εκθέσεις σας στο εξωτερικό έχετε συναντήσει σημαντικούς ανθρώπους, καλλιτέχνες και μη. Ποιους ξεχωρίσατε;

-Γνώρισα σημαντικούς ανθρώπους, καλλιτέχνες και μη, στις εκθέσεις μου στο εξωτερικό.

Για παράδειγμα τον Πήτερ Ο Τουλ στο Λονδίνο, τον Αζναβούρ στη Λιέγη (αγόρασε μάλιστα κι ένα έργο μου). Ο Αντόνιο Μπαντέρας, χωρίς προσωπική επαφή, αγόρασε κι εκείνος ένα έργο μου στη Μάλαγα.

Στη Γρανάδα, μια κυρία Ana (με ένα ν) αγόρασε τρία έργα μου εν ώρα απουσίας μου και μου άφησε σαν δώρο ένα ρολόι, με μια κάρτα που έγραφε «esto regalo es para medir el tiempo hasta el próximo encuentro» («αυτό το δώρο είναι για να μετράς τον χρόνο μέχρι την επόμενη συνάντηση»)!

Στις Βρυξέλλες, σε μια έκθεσή μου, ένας παππούς πρότεινε με επιμονή στο δεκάχρονο εγγονάκι του να διαλέξει ένα μικρό έργο μου. Όταν εγώ προθυμοποιήθηκα να του το χαρίσω, εκείνος μου είπε εμφατικά «όχι, θα το πάρει με το χαρτζιλίκι του». Τελικά, έτσι έγινε.

Κι ακόμα ένα περιστατικό: Φεύγοντας για τη Λυών, για μια έκθεσή μου, βλέπω από το αεροπλάνο που αφίχθηκε εκείνη τη στιγμή στο Ελληνικό, να κατεβάζουν το φέρετρο της Μελίνας Μερκούρη. Μετά από τρεις μέρες, ήταν τα εγκαίνια της έκθεσής μου. Το βράδυ των εγκαινίων, 10:30 περίπου, κουρασμένος από την ξενάγηση στο κοινό, κάθισα σε μία καρέκλα στο φουαγιέ της γκαλερί. Ξαφνικά, βλέπω μπροστά μου μια σειρά ανθρώπων σε ουρά.

Άρχισαν ένας-ένας να με συλλυπούνται για τον θάνατο της Μελίνας – ανατρίχιασα.

Τέλος, ένα Πάσχα σε έκθεσή μου στην Κύπρο, με θέμα τον Σταυρό, προλόγισε την έναρξη ο επίσκοπος της Μονής Κύκκου, διαβάζοντας φράσεις του Αριστοτέλη. Τελειώνοντας, λέει «εγώ θα πάρω από τους εφτά σταυρούς της Μεγάλης Εβδομάδας αυτόν του Μεγάλου Σαββάτου». Και απευθυνόμενος στο κοινό, προσθέτει στα κυπριακά: «εσείς πιάστε τους υπόλοιπους».

Ίσως πρέπει να γράψω ολόκληρο βιβλίο, που να αναφέρεται σε πολλές τέτοιες εμπειρίες. Θα δούμε!

-Τέχνη την δεκαετία του ’70. Πολύ νέος τότε, τι θυμάστε από εκείνη την εποχή;

-Την εποχή εκείνη, λόγω της δικτατορίας, μετά τη στράτευσή μου, ασχολήθηκα επαγγελματικά με τις γραφικές τέχνες, ιδρύοντας με τον αδελφό μου το Εργαστήριο Εφαρμοσμένων Τεχνών Μορφή.

Η δουλειά πήγαινε πολύ καλά, όμως για τις αμιγείς καλές τέχνες και τη ζωγραφική, λόγω του πολιτικού κλίματος επικρατούσαν απαγορευτικές συνθήκες ως προς την ελεύθερη έκφραση.

Μετά την πτώση της Χούντας έκανα την πρώτη μου έκθεση, το 1974, με έργα που κρατούσα στο σπίτι. Έτσι, άρχισε η καριέρα μου στην ζωγραφική.

-Χρυσές εποχές της Τέχνης 1995-2000. Πώς ήταν τότε το «χρηματιστήριο της Τέχνης»; Θυμάστε κάποια αξιοσημείωτα περιστατικά;

-Θυμάμαι το ξέφρενο άνοιγμα των γκαλερί στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και γενικά στην Ελλάδα. Στιγμιότυπα αξέχαστα, πλήθος κόσμου στις αίθουσες των εκθέσεων.

Οι νέοι συλλέκτες πλημμύριζαν τις γκαλερί. Από την ώρα της ανάρτησης των έργων κιόλας επέμεναν να διαλέξουν τι θα αποκτήσουν. Τότε, επικρατούσε η περίφημη έκφραση «Ιλαρά», δηλαδή τα περισσότερα έργα είχαν δίπλα τους τη γνωστή κόκκινη βούλα που σήμαινε «πουλήθηκε». Τα σπίτια σιγά-σιγά έπαψαν να είναι λευκές φυλακές.

«Θεός ή φύση / φταίνε και οι δυο / γιατί είναι ίσοι»

-Στα περισσότερα ζωγραφικά έργα αυτής της παρουσίασης σας στην Sianti Gallery χρησιμοποιείτε συμβολισμούς που συνθέτουν εικόνες σαν μικρές κινηματογραφικές ιστορίες. Ποια έργα από αυτά ξεχωρίζετε και γιατί;

-Με αυτά τα έργα περιγράφω την κινητικότητα της κοινωνίας που ζήσαμε τότε. Πότε σαρκάζω την υπερκατανάλωση, πότε υπερτονίζω την έναρξη της κλιματικής αλλαγής, πότε επικροτώ και πότε επιφυλάσσομαι για την εξέλιξη της τεχνολογίας. Τέλος, συχνά αγωνιώ για το μέλλον των νέων γενεών. Η σειρά Ε.Δ.Ε.Μ. στην οποία υποθέτω ότι αναφέρεστε είναι όντως χαρακτηριστική μου περίοδος σε σχέση με τους παραπάνω προβληματισμούς.

-Ζωγραφική και ποίηση. Γράφετε βιβλία, γράφετε έμμετρη ποίηση. Στην έκθεση αυτή θαυμάζουμε ένα εξαιρετικό έργο σας, στο οποίο κύριο πρόσωπο είναι ο Καβάφης. Τι ρόλο έχει η  ποίηση στη ζωή και το έργο ενός ζωγράφου;

-Είμαι οπαδός και ενεργός παράγων της «ετερότεχνης» δημιουργίας. Αυτό συμβαίνει με πολλούς καλλιτέχνες, Έλληνες και ξένους. Τις στιγμές του καταλαγιάσματος, μετά από μια κοπιαστική εργασία μπροστά στο καβαλέτο, γράφω (κυρίως για μία ή δύο μεταμεσονύκτιες ώρες) ώστε να ενισχύσω και δια του λόγου τις ιδέες που με ωθούν να υλοποιήσω τα έργα της ζωγραφικής μου.

Όπως και το πορτραίτο του Καβάφη από τη σειρά Εικοστός Αιών. Ο παγκόσμιος Καβάφης, κορυφαίος ανά τον πλανήτη, δεν ευτύχησε να τιμηθεί με το Νόμπελ. Μεγάλο λάθος, σχεδόν έγκλημα – το κακό δικό τους – ας πρόσεχαν.

-Είχατε εικονογραφήσει την ποιητική συλλογή του Νίκου Καρούζου. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τον φίλο σας Νίκο Καρούζο; 

-Μια ανοιξιάτικη μέρα, στις αρχές τη δεκαετίας του ’80, βρεθήκαμε στο πάρκο της Νέας Φιλαδέλφειας με τον Νίκο Καρούζο για έναν καφέ.

Εκεί, κάποια στιγμή πλάι στους κύκνους, ο Νίκος άρχισε να γράφει στίχους πάνω στις χαρτοπετσέτες. Εγώ, μάζεψα τις χαρτοπετσέτες και φεύγοντας τού ζήτησα να δώσει έναν τίτλο για το σύνολο των χειρογράφων. Μου απαντά εν ριπή: «Μονολεκτικοί και Ολιγόλεκτα». Αυτόματα αποφάσισε να εκδώσουμε το βιβλίο και μου ζήτησε να κοσμήσω την έκδοση με έργα μου. Έτσι και έγινε. Ήταν άνοιξη εκείνο το πρωινό και γράφτηκε επιτόπου το μικρότερο, μεγάλο ποίημα του Καρούζου: «Έαρ». Εκείνη την εποχή γράφει σε κείμενό του για τη δουλειά μου με τίτλο «Μετέχουμε στην ύπαρξη», την υπέροχη φράση «η θεΐκιά ιταμότητα της τέχνης ουδετερώνει τα αντιτιθέμενα».

-Εμπνέεστε πολύ από τη φύση, τόσο ποιητικά όσο και εικαστικά. Πώς την προσεγγίζετε και τι είναι η φύση για σας; 

-Θα σας απαντήσω με ένα δικό μου χαϊκού: «Θεός ή φύση / φταίνε και οι δυο / γιατί είναι ίσοι».

-Την έκθεσή σας αυτή επιμελείται η κόρη σας, Μαρία. Πώς αισθάνεστε που συμπορεύεστε;

-Αισθανόμαστε υπερηφάνεια, εγώ και η μητέρα της για τη Μαρία, η οποία διαπρέπει στη συγγραφή πεζογραφίας, δοκιμίων, θεατρικών έργων και παιδικών βιβλίων. Επίσης έχει επιμεληθεί και παρουσιάσεις και εκθέσεις διαφόρων καλλιτεχνών, λόγω και των σπουδών της στον τομέα της επικοινωνίας και της πολιτιστικής διαχείρισης.

-Διαπιστώνετε ότι το ελληνικό κοινό στις μέρες μας είναι φιλότεχνο; 

-Σ’ αυτή την έκθεση «50 χρόνια τέχνη» εισπράττω δεκάδες εγκώμια από πολλούς νέους θεατές και πολλά ευχαριστώ. Οι νέοι σήμερα είναι πιο μορφωμένοι και διψούν για τέχνη. Όπως διψούν και οι μεγαλύτεροι. Το φιλότεχνο κοινό πληθύνεται.

-Πώς βλέπετε την αγορά της Τέχνης στις μέρες που διανύουμε; 

-Η αγορά της τέχνης στις μέρες μας παρουσιάζει δυσκολίες – ο κόσμος έχει μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Το μέλλον θα δείξει.

Όλοι έχουμε πάντα υπ’ όψιν τη μοίρα του μέγιστου Βαν Γκογκ, που όσο ζούσε πούλησε μόνο δύο έργα του για ένα κομμάτι ψωμί και σήμερα τα έργα του αξίζουν δεκάδες εκατομμύρια το καθένα.

-Ποια τα επόμενά σας σχέδια;

-Τα επόμενα σχέδιά μου: ζωγραφική, ζωγραφική, ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ!!! Ως το τέλος. Και πιστή εκτέλεση της διαταγής της κόρης μου: «Να πάρεις ζακέτα!». Αυτά!

Who is Who

Ο Απόστολος Γιαγιάννος γεννήθηκε το 1945 στην Τρίπολη. Το 1960 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Το 1965-67 σπούδασε γραφικές τέχνες στο A.T.I. με δασκάλους τους A. Tάσσο, H. Δεκουλάκο, Δ. Mυταρά και το 1971-73 σπούδασε στο εργαστήριο ζωγραφικής του Η. Δεκουλάκου. Το 1968 ίδρυσε και διηύθυνε το εργαστήριο Εφαρμοσμένων Τεχνών Mορφή. Το 1974 εγκατέλειψε τις Εφαρμοσμένες Τέχνες και αφοσιώθηκε στη ζωγραφική.

Έχει πραγματοποιήσει 88 ατομικές εκθέσεις σε Ελλάδα, Γαλλία, Βέλγιο, Αγγλία, Iσπανία, Ιταλία, Κύπρο. Έχει λάβει μέρος σε περισσότερες από 500 ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα, Κύπρο, ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Αγγλία, Γαλλία, Βέλγιο, Ιταλία, Ολλανδία, Γερμανία, Ελβετία, Iσπανία, Ισλανδία, Βουλγαρία. Έργα του έχουν κοσμήσει εξώφυλλα βιβλίων Ελλήνων συγγραφέων και πρωτοσέλιδα περιοδικών. Ασχολήθηκε με τη λαογραφία και τα εικαστικά του θεάτρου σκιών (Ο Κόσμος του Καραγκιόζη Ι & ΙΙ, συλλεκτικοί τόμοι Φιγούρες και Σκηνικά, εκδόσεις Ερμής, 1975 -1976, ανατύπωση Φιγούρες: εκδόσεις 24 γράμματα, 2021).

Έχει εκδοθεί το μυθιστόρημά του Γκουντ Μπάι Φορέβερ (Κάκτος 2003) και από τις εκδόσεις 24 γράμματα οι συλλογές σατιρικών ποιημάτων: Δακρύγελα (2018), Άκρον Άωτον (χαϊκού, 2019), Έρως (2019), Ένθεν και Ένθεν (2020), Εμβοές στη Σιωπή (χαϊκού, 2022). Έργα του βρίσκονται: στην Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδος, στο Μουσείο Αιγαίου, στο Μουσείο Bορρέ, στο Μουσείο Φρυσίρα, στο Υπουργείο Πολιτισμού, στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, σε Πρεσβείες της Ελλάδας στην Ευρώπη, σε δημόσια και ιδιωτικά μουσεία, σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έργα του έχουν καταχωριστεί στους καταλόγους των οίκων “Sotheby’s” και “Christie’s”. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Info έκθεσης

Διάρκεια έκθεσης
Πέμπτη 28 Μαρτίου έως Σάββατο 27 Απριλίου 2024

Ωράριο λειτουργίας
Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 10.00 – 20.00
Τετάρτη 10.00 – 15.00
Σάββατο 10.00 – 16.00

Sianti Gallery 
Βασ. Αλεξάνδρου 2 & Νηρηίδων 18, τ.κ 11634 (Περιοχή Χϊλτον)
Πίσω από την Εθνική Πινακοθήκη
Μετρό Ευαγγελισμός
210 7245432
info@siantigallery.com