Απόστολος Γιαγιάνος : «Η δουλειά μου, των 60 ετών, είναι μια «κυκλοτερή», ένας κύκλος τον οποίο όταν αποφασίζω τον σπάω και βάζω καινούργια άποψη» 

Συνέντευξη στη Δρ.Μαράη Γεωργούση 

Ο καταξιωμένος εικαστικός Απόστολος Γιαγιάννος υποδέχτηκε την Δρ Μαράη Γεωργούση, Ιστορικό Τέχνης, π. Διδάσκουσα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο στο ατελιέ του. Χώρος υπέροχος, αυθεντικός και ζωντανός, που η ιστορία και η τέχνη συμπορεύονται αρμονικά.

Για το έργο του καλλιτέχνη Απόστολου Γιαγιάννου, η  Δρ Ιστορίας της Τέχνης, Μαράη  Γεωργούση αναφέρει

«Ο Απόστολος Γιαγιάννος σ’ εκείνα τα έργα του με τα εντονότερα συμβολικά στοιχεία, θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο, ενώ πραγματεύεται με ειρωνική διάθεση ζητήματα, όπως ο έρωτας, η θλίψη, η χαρά, η νοσταλγία, η μοναξιά, τα χρήματα, η αλλοτρίωση της ίδιας της ανθρώπινης υπόστασης. Οι βιωματικές εμπειρίες σε συνδυασμό με τις εξωγενείς προσλαμβάνουσες του ευαισθητοποιημένου καλλιτέχνη, μεταπλάθονται δημιουργικά. Ο βαθύτερος προβληματισμός του δοσμένος με σκωπτική διάθεση, καθώς και η έμμεση κριτική που ασκεί μέσω κάποιων έργων, συνυπάρχουν τόσο στα ζωγραφικά του έργα, στις κατασκευές, όσο και στα γλυπτά. Σε κάποια ζωγραφικά του έργα μέσω των εικόνων και των συμβολισμών που χρησιμοποιεί, συνθέτει σκηνικά ειδομένα με χιούμορ, σαν μικρές κινηματογραφικές ιστορίες.

Η ενδεχόμενη μυστηριώδης πρόβλεψη (σύμφωνα με μαρτυρία του καλλιτέχνη) αλλά και η αποτύπωση τραγικών γεγονότων στα έργα του πολύ πριν συμβούν, προκύπτουν από την συναισθηματική θέρμη και την ειλικρινή πνευματική ανησυχία του ίδιου. Η δυνατότητα να οριστούν με σαφήνεια αντικειμενικές συστοιχίες μεταξύ αισθημάτων και πραγμάτων, διαθέσεων και συνθηκών, έστω και αν ορίζονται κάποιες φορές συνειρμικά, επιτυγχάνει έναν τέτοιο οπτικό ερεθισμό που κυριαρχεί και έντεχνα υποβάλλει μια εσωτερική κατάσταση. Συχνά η αδιαλλαξία της εσωτερικής ανάγκης έκφρασης, ματαιώνει την όποια συμβατική θέαση των έργων.

Στα περισσότερο παραστατικά του έργα αγαπά να αποτυπώνει θαλασσινά τοπία και να μελετά την φύση, τα χρώματα, τα σχήματα της φόρμας των λουλουδιών, των ζώων. Η γραμμή και το χρώμα βρίσκονται στην υπηρεσία ενός ικανού τεχνικά καλλιτέχνη συνεχώς τροφοδοτούμενα από την ευαισθησία και το συναίσθημα που  εκφράζει. Σε αυτή την θεματική καλλιτεχνική του δημιουργία συχνά περιστρέφεται σ’ ένα σύμπαν  τοπίων, αποτυπώνοντας τις μεταμορφώσεις τους.

Πηγή έμπνευσης διαφορετικής θεματικής των έργων του, αποτελεί  μεταξύ άλλων η λογοτεχνία και η ποίηση. Η σύνδεση διαφορετικών τεχνικών, υφών, θεματικών, χρωμάτων αλλά και υλικών τον βοηθούν να εκφραστεί καλύτερα την εκάστοτε χρονική περίοδο. Μάλιστα πειραματίζεται, εναλλάσσει τεχνικές αρνούμενος να ακολουθήσει ένα συγκεκριμένο ύφος, μια σταθερή μανιέρα.

Η αλληλουχία όλων αυτών, αλλά και η πεποίθησή του πως όλα τα χρηστικά αντικείμενα (εσώρουχα, μαγιό, ρολόγια, κουτάκια αναψυκτικών…) μπορούν να αποτελούν τμήμα υψηλού σχεδιασμού αλλά και καλλιτεχνικής δημιουργίας, ομορφαίνοντας την ζωή μας και εν τέλει συνθέτουν αρκετές από τις αυτόνομες απεικονίσεις του».

-Θα θέλαμε να μας αναφέρετε κάποιες επιρροές, που εσείς θεωρείτε πως σας άφησαν κάποιο αποτύπωμα. Ενδεχομένως να ήταν μια από αυτές ο Τάσος που ήταν μαθητής του Κεφαλληνού αλλά και δάσκαλος δικός σας στη χαρακτική;

-Δάσκαλοί μου ήταν καταρχάς ο Ηλίας ο Δεκουλάκος που χρημάτισε καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Αργότερα έφυγα εγώ από τη Σχολή Καλών Τεχνών στο δεύτερο έτος επειδή δεν ήθελα να συνεχίσω άλλο και πήγα με τον Ηλία Δεκουλάκο. Εκείνος έγινε μετά καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών και στο τέλος με παίρνει τηλέφωνο και μου λέει, πήρα το παράδειγμα σου. Μπράβο! Έφυγα και εγώ από τη Σχολή Καλών Τεχνών. Πάρα πολύ καλός ζωγράφος, ο οποίος μου έλεγε πάντοτε, πρόσεξε γιατί εγώ έχω κάνει μόνο 5 ατομικές εκθέσεις, εσύ πρέπει να κάνεις εκατονταπλάσιες και τελικά τα κατάφερα.

Ο Τάσος ήταν εκείνος που με χαρακτήριζε colorista. Καμιά φορά κάτι εκεί συσπουδαστές κοροϊδεύανε γιατί δεν ξέρανε τι θα πει colour. Ο Τσαρούχης ήταν φίλος μου. Την τελευταία φορά, που έχει έρθει στο σπίτι μου, στο ατελιέ μου, μου δήλωσε ότι είναι θαυμαστής μου! Εντάξει, του λέω… το πιστεύω δάσκαλε. Ο Τέτσης, ο Μόραλης έρχονταν σε όλες μου τις εκθέσεις στην Ελλάδα.

-Σε όλη αυτή την πλούσια, Διεθνή Εικαστική σας διαδρομή γνωρίσατε πολύ κόσμο, ήρθατε σε επικοινωνία με διάσημους φιλότεχνους;   

-Ο Πίτερ Ο’ Τουλ ήτανε παρών στην παρουσίαση μου στο Λονδίνο και ακριβώς επειδή είχα προσκληθεί από το: International Counsil for Birds Preservation, ενώ ο ίδιος παρακολουθούσε ο βοηθός του πήρε ένα έργο. Μάλιστα είχα κάνει δώρο ένα σταυρό στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και κατά την περίοδο του covid ο Οικουμενικός Πατριάρχης φορούσε μάσκα με το έργο μου.

-Υπήρξαν κάποιες αξιοσημείωτες στιγμές που ζήσατε κατά την διάρκεια των εκθέσεών σας;

-Ναι, σαφώς και υπήρξαν. Μετά την παρουσίαση της έκθεσής μου, παρουσία του Bill Oddie και ενώ ο βοηθός του μίλησε στα αγγλικά, λέει τώρα να μιλήσει και ο ζωγράφος. Απαντώ στον Γκαλερίστα μου, στην Kay Gallery στο Χάμστεντ του Λονδίνου, που ήταν Κύπριος (εκεί έκτοτε έκανα άλλες τρείς εκθέσεις) θα σας πω μια φράση και θα τη μεταφράσεις στα αγγλικά.

Τίς δ’ οἶδεν εἰ τὸ ζῆν μέν ἐστι κατθανεῖν, τὸ κατθανεῖν δὲ ζῆν κάτω νομίζεται

Λέει, αυτό που σας είπε σημαίνει, να ζει κανείς ή να μη ζει.

Το οποίο έγινε μερικούς αιώνες πριν ο Μέγας Σαίξπηρ το πει.

Μετρούσαν οι Άγγλοι 1 – 2 – 3 – …14. Λέω όχι 14 αλλά 21 αιώνες πριν λεχθεί αυτό… Πριν! Περιττό να σου πω ότι πουλήθηκαν όλα τα έργα σε αυτή την έκθεση. Τρομερό!

Όπως μια άλλη φορά στην Κύπρο, που ήρθε ο Επίσκοπος Κύκκου και μίλησε για τη δουλειά και την έκθεση, ήταν Μεγάλη Εβδομάδα, 10 σταυροί υπήρχαν, εκείνος μίλησε για τον Αριστοτέλη και μέσω του Αριστοτέλη μας έβαλε το ζήτημα του σταυρού. Τότε λέει, εγώ θα πάρω της Μεγάλης Παρασκευής. Εσείς πιάστε τα υπόλοιπα.. Τελικά τα έπιασαν όλα.

-Μπορείτε να θυμηθείτε κάποιες συγκινητικές ιστορίες που σας έχουν μείνει εγχάρακτες στον νου;

-Είχα κάνει, έκθεση στη Λιέγη. Εκεί λοιπόν φεύγοντας με το αεροπλάνο, κατέβαζαν το φέρετρο της Μελίνας, όταν ήμουν στο αεροδρόμιο. Πάω την άλλη ημέρα είχα τα εγκαίνια. Κάθομαι λοιπόν κουρασμένος εκεί και βλέπω μια ουρά μπροστά μου 15 άτομα. Ήθελαν να με συγχαρούν και να με συλλυπηθούν για τη Μελίνα Μερκούρη. Σκέφτομαι, μπράβο της Μελίνας.

Ήρθε μια Σπανιόλα και παίρνει 3 έργα μου από τη Γρανάδα, ενώ έλειπα εγώ από την έκθεση εκείνη την στιγμή και αφήνει ένα ρολόι. Αυτό το ρολόι για να  μετράς το χρόνο και εις το επανιδείν. Άκου να δεις ενθουσιασμό.

Ακόμα ένα περιστατικό, έρχεται ένας παππούς στο Βέλγιο μ’ ένα παιδάκι επτά χρονών περίπου και λέει διάλεξε αυτό που θέλεις να πάρεις, το εκπαίδευε να γίνει συλλέκτης. Λέω θα το πληρώσετε εσείς; Όχι, λέει, από το χαρτζιλίκι του. Θα δώσει όλα τα λεφτά του χαρτζιλικιού του και θα πάρει αυτό το έργο που θέλει. Τα διάλεξε και το πήρε. Στη ζωή πάντα θα υπάρχει κόσμος να σε αγαπά. Άλλοι σε αγαπούν, άλλοι σε μισούν και σε ζηλεύουν.

-Είχατε εικονογραφήσει την ποιητική συλλογή του Νίκου Καρούζου, ως ένας  πολυσχιδής καλλιτέχνης καταλαβαίνω πως ενδιαφέρεστε για όλες τις μορφές  τέχνης γενικότερα.

-Ήταν φίλος μου ο Νίκος Καρούζος. Μεγάλος ποιητής. Είχαμε στο κήπο της Νέας Φιλαδέλφειας λιμνούλες με πάπιες και πίναμε τον καφέ μας, για να πω την αλήθεια το ουζάκι μας. Λοιπόν, εκεί πάνω σε κάτι χαρτοπετσέτες γράφει …  μονολεκτισμοί και ολιγόλεκτα. Έχω εδώ το βιβλίο να σας το δείξω. (Μονολεκτισμοί και Ολιγόλεκτα, Με ζωγραφική του Απόστολου Γιαγιάννου, Καρούζος Νίκος, εκδόσεις 24 γράμματα).

Έχω κάνει και το πορτρέτο του Νίκου Καρούζου, αλλά δυστυχώς το έκανα μετά θάνατον.

-Έχετε εμπλουτίσει με χαρακτικά σας έργα εκτός της ποιητικής συλλογής του Ν. Καρούζου και κάποια μουσική συλλογή, της τραγουδίστριας Γιοβάννας αν θυμάμαι καλά;

-Έχω κάνει το ελαφρό ελληνικό τραγούδι, με την Γιοβάννα, επίσης βοήθησα τον Γιάννη Ρίτσο όταν ήμασταν στη Σάμο. Λοιπόν, εκεί στη Σάμο του λέω σας παρακαλώ Δάσκαλε για το Νίκο  Καρούζο τι γνώμη έχετε; Από τους νεότερους, ο καλύτερος μου λέει…

Εκεί γνωριστήκαμε, πήγαμε λοιπόν σ’ έναν κεραμοποιό και φτιάχναμε πιάτα. Τα πιάτα αυτά, του έλεγα εγώ πώς θα τα κάνουμε και τι θα κάνουμε ακριβώς …  Οι καλλιτέχνες είναι του ετερότεχνου… ο Τσαρούχης έγραφε ποιήματα, ο Ελύτης έκανε κολλάζ, ο Εγγονόπουλος έκανε σπουδαία ποίηση και ζωγραφική. Ο Καρούζος από το θυμό του έκανε τις μονοτυπίες. Δηλαδή τι έκανε, μου ζήταγε ένα χρώμα το ζωγράφισε το γύριζε, το πάταγε κάτω … και  έβγαζε μονοτυπίες.

Δηλαδή, όλοι έχουν τη μανία, του ετερότεχνου. Κατάλαβες; Και εγώ την έχω αυτή τη μανία, γράφω βιβλία, γράφω έμμετρη ποίηση, δηλαδή δεν σταματάω με τίποτα…

η αμφιβολία είναι τροφός της τέχνης

-Θα μας διαβάσετε ένα ωραίο, χαρακτηριστικό ποίημά σας; Αυτό για το καβαλέτο;

-Βεβαίως ναι. Εδώ το έγραψα. Συγκεκριμένα για… το καβαλέτο.

Τι να κάνω, τι να πω; Το καβαλέτο μου το αγαπώ.

Μα αυτές τις μέρες, μα αυτές τις μέρες με αγχώνει, φαντάζει έτοιμη αγχόνη.

Πώς η μορφή του αποτόμως μοιάζει μοντέρνα λαιμητόμος;

Ξύλινη μοιάζει η γκιλοτίνα, εδώ στο Μαρούσι, στην Αθήνα.

Τι άραγε να μου συμβαίνει; Μη το μυαλό μου πια φυραίνει;

Βάζω μπροστά λευκό τελάρο, διστάζω απόφαση να πάρω.

Αυτή η παλέτα περιμένει με χρώματα πλημμυρισμένη.

Να αρχίσω κόκκινο ή γκρίζο; Πάλι διστάζω, πάλι βρίζω.

Θα φτιάξω έργο τελευταίο και ας προκύψει το μοιραίο.

Μα άμα χαράξω υπογραφή θα πει πως έφτασα κορυφή.

Μακάρι να μην αποτύχει, να μη γελούν για με και οι τοίχοι.

Το καβαλέτο στα σκουπίδια, πάει κατευθείαν στα τσακίδια.

Αστεία λέω, γελώ, δεν κλαίω.

Το καβαλέτο μου, αλήθεια λέω, 60 χρόνια πιστός βοηθός μου, δεν φταίει αυτό, μα ο θυμός μου.

-Θα θέλατε να μας διαβάσετε ένα σύντομο αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρον κείμενό σας, πού μαρτυρά την τοποθέτησή σας «ως προς το γίγνεσθαι της τέχνης και της ζωής»;

-Το σύμβολο […] με την έννοια του συμβάλλω, υπάρχει και αποτελεί τη βασική επιδίωξη σε κάθε προσπάθεια που αφορά τη ζωγραφική. Το σχέδιο, το χρώμα, η φόρμα. Η υπέρβαση της αλληγορίας του συμβόλου, η περιπέτεια για το μοναδικό. Εν τέλει η ζωγραφική που δέχεται αμέτρητες ερμηνείες προκύπτει πάντα από τον αμιγή υποκειμενισμό του καλλιτέχνη και απευθύνεται στον υποκειμενισμό του υπερόπτη θεατή – δέκτη – κοινό. Εντούτοις, το μοναδικό ακράδαντο βέβαιο η ύπαρξη της αμφιβολίας. Το μοναδικό αδιάσειστο σίγουρο, η αμφιβολία είναι τροφός της τέχνης. Για να ακούσεις τη μουσική των χρωμάτων, χρειάζεσαι απαραιτήτως ωτοασπίδες. Για να προβείς σε διάλογο, πρέπει να έχεις το στόμα σου θεόκλειστο. Με το έργο τέχνης βέβαια να προβείς σε διάλογο. Η ζωγραφική ένα διαρκές ζητούμενο μερικών εκατοντάδων αιώνων. Μια πράξη εφαρμογή με άπειρα πρόσωπα, η βουβή πλευρά του δημιουργού, η τέχνη που ζητά ορθάνοιχτα υγρά μάτια να την καταβροχθίσουν. Αναλώσιμες στο πίσω μέρος του αμφιβληστροειδούς, εκεί που γίνονται σήμα με προορισμό τον εγκέφαλο. Τα έργα που εικονίζονται εδώ είναι έργα ενός καταχραστή ιδεών και επιθυμιών, ο οποίος μετανοεί συχνά, ενώ την ίδια στιγμή είναι έτοιμος να διαπράξει νέα μεγαλύτερα ατοπήματα. Εγώ δηλαδή. Η κοινωνία της επιθυμίας είναι τεράστια, παγκόσμια, δαιδαλώδης. Εκεί μέσα συνεχίζει αυτός να παίζει το παιχνίδι του σκύλου και της γάτας με τους εντεταλμένους σωφρονιστές του. Τεχνοκριτικούς και τέτοια, ξέρεις. Από αφέλεια ή ενός είδους ανεξήγητη ιδεοληψία πιστεύει ότι στο παιχνίδι αυτό θα έχει το ρόλο του σκύλου. Έτσι νομίζει ότι θα βγαίνει εσαεί νικητής. 

Υστερόγραφο.

Τις νύχτες ξαπλώστε τον Ηνίοχο σ’ ένα αίθριο, γυρίστε τα έργα του Βανγκόγκ στη θέα του ουρανού, αν θέλετε να εκπέμψετε αξιόπιστα σήματα της ύπαρξή μας στο σύμπαν.

-Τέλος, θέλετε να μας μιλήσετε για το πως αντιλαμβάνεστε εσείς προσωπικά  την έννοια της διαχρονικότητας ;

-Εκτός, από το γεγονός ότι τα βάζω με τον εαυτό μου, τα βάζω με τους άλλους, τα βάζω με την ιστορία, με ενδιαφέρει το παρελθόν, ζω στο παρόν και είμαι σίγουρος, τουλάχιστον εγώ και μερικοί, όσοι νομίζουμε, όσοι το πιστεύουμε, ότι στο μέλλον θα έχουμε προβλέψει κάποια στιγμή αυτά τα έργα που βλέπουμε, θα έχουμε προβλέψει και κάποιες στιγμές μέλλοντος.

Κοίταξε, η περίοδος του ’80 – ’90, κυρίως τη δεκαετία του ’90 υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον να πάψουν τα σπίτια να είναι λευκές φυλακές. Ήθελαν κάτι να τους γεμίζει την ψυχή, ένα αίσθημα, μια θαλπωρή, μια σκέψη, κάτι… μια συντροφιά.

Έτσι ήταν τότε η τέχνη. Λοιπόν, η δουλειά η δικιά μου που είναι 60 ετών, είναι μια «κυκλοτερή», ένας κύκλος τον οποίο όταν αποφασίζω τον σπάω και βάζω καινούργια άποψη. Μετά συνεχίζω, γυρίζω στο παρελθόν, στην παρελθούσα δουλειά μου και μετά σκέφτομαι και προχωράω. Δηλαδή ξεκινάω από το apstre (αφηρημένο), μέχρι το απολύτως συγκεκριμένο. Από το σαρκαστικό μέχρι το δραματικό. Τα πάντα. Τα τοπία μου; (Από εδώ από εκεί, ότι θες). Δεν στέκομαι στο ίδιο θέμα ποτέ.