Άρθρο της Αργυρής Κατωπόδη*

Πολλά ακούστηκαν τις τελευταίες ημέρες για τις ζώνες επικινδυνότητας. Μετά τις ανακοινώσεις του Υπουργού Τουρισμού Χάρη Θεοχάρη και του Υφυπουργού Μάνου Κόνσολα και μετά τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν σε πολλές τοπικές κοινωνίες, τελικά ήρθε μια κοινή δήλωση στην οποία αναφέρεται ότι ο ελληνικός τουρισμός «ξανά-ανοίγει» τις πύλες του, σταδιακά, με υγειονομική ασφάλεια και προσοχή, για να υποδεχθεί τους επισκέπτες στη χώρα μας.

Σχέδιο Restart Tourism

Στην κοινή δήλωσή τους οι επικεφαλής του Υπουργείου δεν κάνουν αναφορά σε υγειονομικές “ζώνες”, τονίζουν ότι ο ελληνικός τουρισμός ξανα-ανοίγει με τις ίδιες προϋποθέσεις σε όλη τη χώρα και υπογραμμίζουν ότι η υγειονομική ασφάλεια εδράζεται στους τέσσερις πυλώνες του σχεδίου “Restart Tourism” οι οποίοι είναι:

– η προσεκτική επιλογή των χωρών προέλευσης τουριστών με υγειονομικά κριτήρια,
– οι δειγματοληπτικοί έλεγχοι που θα επιτρέψουν τη συνεχή αξιολόγηση της κατάστασης από τους ειδικούς
– τα ανακοινωμένα υγειονομικά πρωτόκολλα που εξασφαλίζουν τη μείωση της διασποράς της νόσου
– η υγειονομική θωράκιση κάθε προορισμού, ώστε να μην εκτεθούν σε κίνδυνο ούτε οι μόνιμοι κάτοικοι, ούτε οι επισκέπτες, αφού κάθε προορισμός θα ενισχυθεί στο επιθυμητό επίπεδο σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας, την πολιτική προστασία, τον ΕΟΔΥ και κάθε συναρμόδια υπηρεσία.

Ο κάθε ξενοδόχος περιμένει από το Υπουργείο ακριβείς οδηγίες πως θα λειτουργήσουν πρακτικά οι διαδικασίες, τα περιβόητα “Πρωτόκολλα”.. Η ερώτηση είναι: “υπήρξε συνεργασία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος και του ΣΕΤΕ με την κυβέρνηση για την διαμόρφωση των υγειονομικών πρωτοκόλλων;”. Ακόμη παραπέρα, “είναι πραγματικά ευθύνη της Πολιτείας τα Πρωτόκολλα ή μόνο οι Οδηγίες και ευθύνη των επιχειρηματιών να κάνουν τις επιχειρήσεις τους συμβατές με τη νέα πραγματικότητα, όπως γίνεται σε άλλους κλάδους;”
Το θετικό είναι πως η κυβέρνηση έβαλε ως προτεραιότητα της την ασφάλεια των πολιτών, των επισκεπτών και της οικονομίας – καθώς όλα αυτά πάνε μαζί. Το δίλημμα «Άνθρωποι ή Οικονομία» δεν υπάρχει. Γι’ αυτό και διαχωρισμοί των Προορισμών μας δεν μπορούν να γίνουν.

Πώς θα μπορούσε άλλωστε να κάνει κατηγοριοποίηση σε ζώνες επικινδυνότητας και με ποια κριτήρια;

Θα έστελνε λάθος μηνύματα και σίγουρα δεν θα γινόταν έτσι η επανεκκίνηση του τουρισμού. Όπως είπε και ο Υφυπουργός Τουρισμού «τη μόνη κατηγοριοποίηση που θα μπορούσαν να κάνουν το Υπουργείο Υγείας και ο ΕΟΔΥΥ περιορίζεται στην καταγραφή των δυνατοτήτων των δομών υγείας για τη διαχείριση και αντιμετώπιση κρουσμάτων Covid-19, σε κάθε περιφέρεια, αλλά και σε κάθε νησί που αποτελεί τουριστικό προορισμό και με βάση αυτή την καταγραφή να διαμορφωθούν τα επιχειρησιακά σχέδια, αλλά και να ενισχυθούν οι δομές υγείας».
Για να γίνει η επανεκκίνηση του τουρισμού χρειάζεται προσπάθεια από όλους μας. Προσπάθεια για να προστατέψουμε την υγεία όλων μας, πολιτών, επισκεπτών και εργαζομένων. Γι αυτό και τα υγειονομικά πρωτόκολλα που δημιουργούνται θα πρέπει να τηρηθούν αυστηρά, αφού πρώτα βέβαια ενημερωθούν όλες οι επιχειρήσεις αλλά και οι επισκέπτες. Το σημαντικό βέβαια σε αυτό το σημείο είναι η ενίσχυση με προσωπικό και εξοπλισμό των δομών δημόσιας υγείας στα νησιά που προετοιμάζονται να υποδεχθούν κάποιους επισκέπτες. Αλλά η έννοια μας είναι πρώτα στις τοπικές κοινωνίες, δηλαδή οι Προορισμοί μας.
Λύσεις υπάρχουν; Οι ερευνητές λένε “Ναι”
Η πρόκληση που η Ελλάδα καλείται να διαχειριστεί είναι ίσως τεράστια, με βάση τις ιδιαιτερότητές της : πολλοί ξεχωριστοί προορισμοί, κυρίως νησιωτικοί, μια παγκόσμια πρωτόγνωρη πανδημία, και μια χώρα με πολύ υψηλή θέση στην παγκόσμια τουριστική κίνηση αλλά δομές δημόσιας διοίκησης που δεν είναι καθόλου σύγχρονες.
Λύσεις εύκολες δεν υπάρχουν. Είμαστε όμως περήφανοι, ίσως και τυχεροί που η Ελλάδα, ως κοινωνία, αντιδρά. Υγιείς δυνάμεις, επιστημονικές ομάδες με διεθνή πρωτοπορία, ερευνούν μεθοδολογίες που θα βοηθήσουν τη χώρα να αντιμετωπίσει τις δύσκολες προκλήσεις.
Το πιο αξιοσημείωτο ίσως παράδειγμα είναι το έργο FLATOD-19, από μια ερευνητική ομάδα που, από την αρχή της πανδημίας, “οραματίστηκε” να καλύψει ένα κενό σχεδιασμού, για να βοηθήσει την Ελλάδα να δώσει πρακτικές λύσεις, σε πολύπλοκα προβλήματα στη Διαχείριση Προορισμών στην εποχή των επιδημιών. Η προσπάθειά αυτή με δεδομένο ότι είναι ερευνητική άρα και καινοτόμα, ΔΕΝ διεκδικεί δάφνες πληρότητας ή τελειότητας. Όμως αξίζει να εντοπίσουμε κάποια σημεία των ευρημάτων της που ενδιαφέρουν όλους μας.

Στην εποχή των επιδημιών, οι προορισμοί (τουριστικοί και μη) πρέπει να προβληματιστούν για την πιθανότητα να μην έχουν ποτέ μηδενικό αριθμό κρουσμάτων – και άρα να υπάρχει συνεχώς ο κίνδυνος αναζωπυρώσεων. Στο επίπεδο του Τουριστικού Προορισμού ειδικά, προκύπτει ένα πλέγμα παραμέτρων που επιβάλλουν ένας Προορισμός να μπορεί να αυτοδιαχειρίζεται σε περιβάλλον COVID-19 (ή άλλης επιδημίας), αλλά και να αντιδρά γρήγορα στις εξελίξεις – αν θέλει να επιβιώσει στον τουριστικό χάρτη .
Στην Ελλάδα (Προορισμός με πολλά νησιά ως επιμέρους “προορισμοί”), υπάρχει το ειδικό δίλημμα ποιοι προορισμοί μπορούν να “ανοίγουν”, πότε και – κυρίως – ΠΩΣ. Οι προορισμοί που θέλουν να “ανοίγουν”, εκτός από το εθνικό και νομικό πλαίσιο, πρέπει ΚΑΙ να μπορούν:
α) να έχουν σχέδιο διαχείρισης υποδομών, επισκεπτών ΚΑΙ τοπικής κοινότητας, ώστε να αντιμετωπίζουν με ευελιξία περιστατικά και κρίσεις – ακόμα και να “ανοιγοκλείνουν”.
β) να επικοινωνούν την διαχειριστική τους επάρκεια σε πιθανούς επισκέπτες/τουρίστες και την τοπική κοινωνία.

Η μεθοδολογία FLATOD-19 για τους προορισμούς: σημασία έχει η οργάνωση

Η έρευνα στην οποία αναφέρομαι, καλύπτει αυτές τις προκλήσεις και στρατηγικές αναγκαιότητες, με σημαντικότερη ότι ένας τουριστικός προορισμός ορίζεται από υψηλό ποσοστό “εναλλαγής” πληθυσμού : κάθε εβδομάδα, ένας προορισμός “εμπλουτίζεται” με επισκέπτες απροσδιόριστης επιδημιολογικής “καθαρότητας”, σε αριθμό που αντιστοιχεί σε τουλάχιστον 10-100% (ή και παραπάνω) του μόνιμου πληθυσμού του, δημιουργώντας υψηλό κίνδυνο ανεξέλεγκτων εξάρσεων.
Σε αυτό το περιβάλλον, όπως δήλωσε και ο Έλληνας επικεφαλής κος Τσιόδρας, η ιχνηλάτηση κρουσμάτων, ειδικά μεταξύ τουριστών είναι ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ δύσκολη. Έτσι, στους Τουριστικούς Προορισμούς είναι τελικά σχετικά μικρής πρακτικής αξίας η ύπαρξη μόνο ικανών υποδομών υγείας, καθώς είναι πολύ εύκολο μια έξαρση να υπερκαλύψει τα πάντα. Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο θα ήταν λάθος να θεωρούμε κάποια νησιά ως “επικίνδυνα”, αλλά είναι συγχρόνως και υπερβολικός εφησυχασμός να θεωρούμε άλλα νησιά ως «ακίνδυνα»
Αντίθετα, λένε οι Έλληνες ερευνητές, εξαιρετικά σημαντικός είναι ο προληπτικός έλεγχος της πιθανής διάδοσης των όποιων κρουσμάτων και, ακόμη σημαντικότερη, είναι η ταχύτατη ιχνηλάτηση τόσο σε ξενοδοχεία όσο και στον προορισμό συνολικά – καθώς εκτός του υγειονομικού μέρους, τα έμμεσα κόστη για παρατεταμένη ασάφεια αντίδρασης είναι πολύ μεγάλα (εκτροπές πτήσεων, παράταση διαμονών, καραντίνες κλπ).
Η πολύ καινοτόμα μεθοδολογία FLATOD-19, αποτέλεσμα της συνεργασίας 12 Ελλήνων από τέσσερις χώρες και με επτά ειδικότητες, εστιάζει τόσο στον προσχεδιασμένο περιορισμό των κρουσμάτων όσο και την ΠΟΛΥ γρήγορη “τουριστική” ιχνηλάτησή τους μέσα από 3 άξονες:

Α) Κατανομή προορισμών ανάλογα με την αποδοτικότητα “ανοίγματος” και τα χαρακτηριστικά επισκεπτών (πχ προέλευση) και πάντα μετά από ένα σύντομο οικονομοτεχνικό “audit σκοπού” – το οποίο προηγείται
Β) Διαχείριση επισκεπτών με ομαδοποίησή τους σε “νησίδες”/groups σε επίπεδο Προορισμού αλλά και ξενοδοχείων, με διαχείριση τοπικών ζωνών και time-slots – από τη στιγμή της κράτησης ως την αναχώρηση.
Γ) Διαμόρφωση συνεργατικού σχήματος Ηγεσίας για την εφαρμογή του project σε όποιο τοπικό επίπεδο απαιτείται

Αυτό που τελικά φαίνεται να δείχνει η Επιστήμη, είναι ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια για παρεξηγήσεις και διαχωρισμούς, εστιάζοντας σε μια λάθος λέξη ή μια παροχή λιγότερη ή περισσότερη. Στην εποχή των επιδημιών ή όλοι μαζί θα νικήσουμε ή όλοι μαζί θα χάσουμε. Τώρα περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε ό,τι πάντα: Ηγεσία, συσπείρωση γύρω από αυτήν και σφιχτή οργάνωση – τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο – ώστε να είναι όλοι οι προορισμοί μας “κατάλληλοι” για – ανέμελες – διακοπές.

*Η κυρία Κατωπόδη είναι Οργανωτική Συντονίστρια στον Τομέα Τουρισμού ΝΔ