The Art | Artists’ Diaries

Γράφει η Λιάνα Ζωζά

Η τέχνη, όπως ομόφωνα δέχονται οι άνθρωποί της, είναι αυτή που πλήττεται πρώτη και ανακάμπτει τελευταία σε περιόδους κρίσης. Πόσο μάλλον μέσα από μία μεγάλη κοινωνική και οικονομική κρίση που αναμένεται, μετά από μία παγκόσμια πανδημία με άγνωστη ημερομηνία λήξης.

Χώροι τέχνης, όπως τα μουσεία, οι πινακοθήκες και οι γκαλερί, αναγκάζονται να αναστείλουν τη λειτουργία τους, για χρονικό διάστημα του οποίου όχι μόνο δεν γνωρίζουν τη διάρκεια, αλλά ούτε καν, το αν και πότε θα υπάρξει επιστροφή σε οποιαδήποτε μορφή κανονικότητας. Η αγορά της τέχνης έχει “παγώσει” και περιμένει με αγωνία τις εξελίξεις. Μέχρι στιγμής, ο τρόπος με τον συνεχίζεται η επικοινωνία των εκθέσεων, αλλά και της τέχνης γενικότερα,  είναι μόνο μέσα από το internet και τις εφαρμογές του. Είναι μάλιστα, αξιοθαύμαστος ο αριθμός των επισκεπτών στις σελίδες των μεγάλων μουσείων που προσφέρουν εντυπωσιακές virtual περιηγήσεις στις αίθουσες τους, αλλά και σε θεατρικές παραστάσεις και μουσικά δρώμενα που προσφέρονται απλόχερα, μέσα από το διαδίκτυο, αυτό τον καιρό της κοινωνικής αποστασιοποίησης.

Τι γίνεται, όμως με τους υπόλοιπους χώρους τέχνης και πως θα συνεχίσουν να λειτουργούν, μιας και ένα μεγάλο μέρος της επιτυχημένης λειτουργίας τους βασίζεται στην προσωπική επαφή με το κοινό τους?

Υπάρχουν στοιχεία που προκύπτουν από πρόσφατες μελέτες που σίγουρα δεν προμηνύουν ένα ευοίωνο μέλλον, σε παγκόσμιο μάλιστα επίπεδο, αλλά και προβλέψεις για το “κλείσιμο” πολλών, ιδίως των μικρότερων, χώρων τέχνης, που δεν θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν, όλα αυτά που έπονται.

Μέσα από την ενότητα “The Art | Artists Diaries” θα φιλοξενούνται συνεντεύξεις από Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες (εικαστικούς, μουσικούς, χορευτές, ηθοποιούς, κλπ), γκαλερίστες, επιμελητές και γενικότερα ανθρώπων που κινούνται στο χώρο της τέχνης και θα λειτουργούν σχολιαστικά, μέσα από τις ίδιες ερωτήσεις και ανάλογα με τις εξελίξεις, στην όλη ιδιαιτερότητα της κατάστασης που αφορά την τέχνη.

-Η τέχνη στα χρόνια της πανδημίας. Με ποιό τρόπο επηρεάζεται η τέχνη?

-Είναι λίγο νωρίς για να δούμε πώς επηρεάζεται η Τέχνη. Εκ των συνθηκών όμως γίνεται πιο εσωστρεφής, πιο ενδοσκοπική και πιο «εγωκεντρική», εστιασμένη στον μικρόκοσμο του δένδρου μάλλον, παρά στο Δάσος.

Και κατά έναν περίεργο τρόπο –σε αντίθεση με αυτό που έλεγε ο Κλέε– γίνεται πιο ρεαλιστική. Αυτό το λέω γιατί φίλοι καλλιτέχνες προτιμούν, ως εκφραστικό μέσο, τη φωτογραφία αυτήν τη περίοδο, ιδιαίτερα τις κοντινές λήψεις, τις λεπτομέρειες – ασήμαντες λεπτομέρειες, αποσπάσματα του κόσμου μας, που ήταν δεδομένος και ξαφνικά τον στερηθήκαμε. Είμαστε σε στάδιο επανεκτίμησης της ζωής και ίσως αυτή να είναι ενστικτώδης αντίδραση. Αργότερα, όταν τα επεξεργαστούμε όλα αυτά, το έργο που θα προκύψει μπορεί να έχει τελείως διαφορετικό χαρακτήρα.

-Τέχνη | Καλλιτέχνες. Ποιά θα είναι η επόμενη ημέρα?

-Όταν τελειώσει η περιπέτεια της πανδημίας, φαντάζομαι θα υπάρξει μια πλούσια και γόνιμη περίοδος Τέχνης και από παραγωγική άποψη αλλά και από άποψη διοργάνωσης εκθέσεων, καθώς οι καλλιτέχνες θα θελήσουν να επικοινωνήσουν το προσωπικό τους «Ημερολόγιο Καραντίνας». Το θέμα είναι αν και πόσο γρήγορα θα κορεστεί κάτι τέτοιο…

-Η αγορά της τέχνης θα επηρεασθεί? Πόσο και πώς?

-Αν οι προβλέψεις για την οικονομία είναι σωστές –κάποιοι πιθανολογούν οικονομική ύφεση της τάξεως 10% στην Ελλάδα– τότε είναι επόμενο να συρρικνωθεί, για ακόμα μια φορά, η αγορά της Τέχνης. Το έχουμε ξαναζήσει πρόσφατα, εν καιρώ μνημονίων. Δυστυχώς η Τέχνη συγκαταλέγεται πάντα στα πρώτα θύματα μιας οικονομικής κρίσης, ως είδος «πολυτελείας». Το πόσο θα κρατήσει αυτή η διεθνης κρίση, δεν εξαρτάται βέβαια μόνο από εμάς.

-Τέχνη | Τεχνολογία. Ποιός θα είναι ο ρόλος της τεχνολογίας στην επικοινωνία, αλλά και στην αγορά της τέχνης?

-Προοπτικά είναι ό,τι καλύτερο αναδύεται στη συγκυρία της πανδημίας. Αναφέρομαι στη χρήση των υπολογιστών, των έξυπνων τηλεφώνων και, κατ’ επέκταση, του διαδικτύου. Προϋπήρχαν μεν, αλλά η ανάγκη εντατικοποίησε τη χρήση τους και τις προσπάθειες να ενταχθούν στη ζωή όλων. Έκαναν εφικτή την επικοινωνία με απομακρυσμένα μέλη της οικογένειας, με φίλους και γνωστούς.

Προσωπικά, επειδή διδάσκω, μπόρεσα να οργανώσω διαδικτυακά μαθήματα και επίσκεψη σε διαδικτυακό μουσείο με τους μαθητές μου. Θέλω να ελπίζω ότι με τον ίδιο τρόπο μπορεί να αποκατασταθεί και η επικοινωνία του καλλιτέχνη με το κοινό της Τέχνης. Διαδικτυακές γκαλερί υπάρχουν ήδη, σε μια μάλλον υβριδική μορφή. Ίσως ήρθε η ώρα να μπουν πιο ενεργά στο παιχνιδι της αγοράς της Τέχνης.

-Τέχνη | Κοινωνική Απόσταση. Πώς μπορεί να λειτουργήσει η τέχνη με κανόνες κοινωνικής απόστασης?

-Η Τέχνη ως γλώσσα επικοινωνίας είναι εκ προιμίου φτιαγμένη για να φέρνει τους ανθρώπους κοντά. Άρα Τέχνη και κοινωνική απόσταση είναι έννοιες αντιφατικές. Όμως η τελευταία, ως ζητούμενο στην εποχή του κορονοϊού, ωθεί την Τέχνη σε αναζήτηση διαφορετικών προσεγγίσεων του θεατή. Μια εκδοχή είναι μέσω τεχνολογίας (όπως προείπα), αλλά δεν νομίζω ότι αυτό αρκεί.

Ένα έργο Τέχνης πρέπει να ιδωθεί και από κοντά, απαραιτήτως. Η δύναμη του χρώματος, του σχήματος, του υλικού, του μεγέθους, αποδυναμώνεται από τη μεσολάβηση της οθόνης. Ίσως, σκέφτομαι, και, ελπίζω να μην ακουστεί καλλιτεχνικά εγωιστικό, να ήταν μια υπέροχη εμπειρία η συν-εύρεση με το έργο Τέχνης κατά μόνας, σε συνθήκες που επιτρέπουν την εμβάθυνση και μέθεξη. Πόσοι από εμάς μπορέσαμε να επιτύχουμε κάτι τέτοιο στα πολυπληθή εγκαίνια των τελευταίων χρόνων;

-Ποιό γνωστό έργο σύγχρονης τέχνης θα επιλέγατε για να περιγράψετε την υπάρχουσα κατάσταση και γιατί?

Το έργο που πρώτο έρχεται στο νου μου είναι το «Head VI» του Francis Bacon (1949). Πρόκειται για μια πραγματικότητα διατυπωμένη με διαφορετικούς όρους: από το οικείο του «Pope Innocent X» του Velázquez (1650)–της προηγούμενης δηλαδή πραγματικότητάς μας, στο ανοίκειο του Bacon– της τωρινής πραγματικότητας μας. Ο τρόπος που χωροθετεί αυστηρά την μορφή, καθώς αυτή διαλύεται ως φόρμα, αλλά και η ίδια η πινελιά, βίαιη και έντονη, δημιουργούν ένα ρευστό αβέβαιο περιβάλλον παρόμοιο με αυτό που βιώνω τις τελευταίες, ειδικά, μέρες του εγκλεισμού μου.

-Η ιστορία, μέχρι σήμερα, έχει δείξει πως η τέχνη επιβιώνει ακόμη και κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες και μάλιστα προσφέροντας σημαντικά έργα. Θα συμβεί το ίδιο και τώρα?

-Ιστορικά δεν υπάρχει περίοδος χωρίς Τέχνη. Η Τέχνη είναι η «άλλη», αναγκαία και πολύτιμη, διάσταση της ζωής μας. Μέρος της πνευματικής μας ανάσας. Αυτό δεν αλλάζει.

Και βέβαια θα δημιουργηθούν σπουδαία έργα. Μπορεί να μην μιλάνε καν για τον κορονοϊό ή την καραντίνα, όμως αυτά που ζούμε, οι εικόνες που βλέπουμε, οι αριθμοί που ακούμε, καταγράφονται και στιγματίζουν για πάντα το υποσυνείδητό μας. Είναι εκεί και περιμένουν να μετουσιωθούν σε Τέχνη.

«Η ζωή, ο θάνατος κι αναμεσίς η Τέχνη» όπως έλεγε ο Εγγονόπουλος.

Who is Who

Η Ισμήνη Μπονάτσου σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1986-1991). Συνέχισε τις σπουδές της, στη Facultad de Bellas Artes, Universitat de Barcelona, με υποτροφία της Ισπανικής κυβέρνησης (1993-1994). Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού διπλώματος της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ (2010-2012).

Υπήρξε μόνιμη καλλιτεχνική συνεργάτης του Πολιτιστικού Ιδρύματος “Stichting SFERRA” στο Άμστερνταμ (1995- 2007) και είχε την εικαστική επιμέλεια του έντυπου υλικού για συναυλίες στην Ολλανδία και το Βέλγιο. Συνεργάστηκε με το ραδιοφωνικό τμήμα του Οργανισμού παραγωγής ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών Teleac/NOT, Χίλβερσουμ, Ολλανδία. Έχει σχεδιάσει εξώφυλλα δίσκων στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Νίκος Παπάζογλου: Μάγισσα Σελήνη, Ανδρέας Καρακότας: Ιχνογραφίες, Pleiade: Een muzikale rondreis door Griekenland, Chanson 2000, De wereld van het Franse chanson).

Έχει ασχοληθεί με τη σκηνογραφία, την κατασκευή σκηνικών, την εικονογράφηση παιδικού βιβλίου και τη video art. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της street art ομάδας ‘Cookless’. Είναι μέλος της ομάδας ‘Τεχνοπαίγνιον’. Έχει πραγματοποιήσει μέχρι και σήμερα 13 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα, το Βέλγιο και την Ισπανία και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα, το Βέλγιο, την Αυστρία, την Ολλανδία, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Αγγλία, την Κύπρο, την Τουρκία, το Εκουαδόρ, την Κίνα και την Ρωσία.