Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Ο μυστηριώδης Βρετανός street artist που υπογράφει ως Banksy, δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις ούτε ο ίδιος ούτε το έργο του, καθώς οι εικαστικές δράσεις του τον φέρνουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα στην επικαιρότητα, ενώ τα κοινωνικοπολιτικά μηνύματα που περνά μέσα από τα έργα του είναι πάντα εύστοχα και καυστικά.
Δραστηριοποιείται από το Λονδίνο, το Μάντσεστερ και το Λίβερπουλ μέχρι την κατεστραμμένη από τον τυφώνα Νέα Ορλεάνη, την εμπόλεμη Παλαιστίνη και βέβαια όπου αλλού θεωρεί πως έχει κάτι να πει μέσα από την τέχνη του που για εκείνον, αποτελεί μια βασική πολιτική έκφραση, καυστική και απρόβλεπτη, απέναντι στη βάρβαρη και παράλογη καθημερινότητα της υπερκαταναλωτικής και αποχαυνωμένης κοινωνίας.
Τον Οκτώβριο 2013, βρέθηκε στη Νέα Υόρκη, όπου μέσα από το project του “Better Out than Ιn” βρισκόταν καθημερινά σε κάποιο διαφορετικό μέρος της πόλης και δημιουργούσε καινούρια χαρακτηριστικά έργα του για να σχολιάσει, να αφυπνίσει ή και να ενοχλήσει. Το έργο της κάθε ημέρας το ανακοίνωνε την επομένη, μέσα από το site του προκαλώντας την επίσκεψη εκατοντάδων Νεοϋορκέζων στο σημείο.
Από την άλλη αυτές οι δράσεις φαίνεται να προκάλεσαν την αντίδραση του Δημάρχου της Νέας Υόρκης και ο Banksy έγινε ξανά ο νούμερο ένα καταζητούμενος για βανδαλισμό εικαστικός. Ισχύει ήδη αυτή η κατηγορία για την πατρίδα του, τη Βρετανία.
Ας μην ξεχνάμε πως ο ίδιος δεν έχει “παρουσιαστεί” ποτέ μέχρι στιγμής και αφήνει να πλέκονται διάφορες ιστορίες γύρω από το ποιος πραγματικά είναι ο Banksy… όπως για παράδειγμα, ότι το φετίχ του να σχεδιάζει αρουραίους (rat) είναι ένα παιχνίδι αναγραμματισμού της λέξης art. “Ζωγράφιζα αρουραίους επί τρία χρόνια. Έκτοτε, έπρεπε να υποκριθώ πως το έκανα με αυτό το σκεπτικό, όλον αυτόν τον καιρό”, δήλωσε χιουμοριστικά ο Banksy.
Είναι λοιπόν, αυτός ο μύθος γύρω από το όνομά του, ο λόγος που έχουν φτάσει τα έργα του να δημοπρατούνται για χιλιάδες δολάρια;
Ή αντίθετα, ισχύει πως η αναγνώριση ενός καλλιτέχνη, αλλά και η τιμή πώλησης των έργων του δεν βασίζονται τόσο στη φήμη, όσο και στην προώθηση μέσα από τη διαφήμιση, σύμφωνα με το “Don’t believe the hype” που είδαμε αναρτημένο στο site του;
Αυτό είναι το στοίχημα που έβαλε ο Banksy, όταν αποφάσισε σε μία από τις δράσεις του project του “Better Out than In”, να πουλήσει πρωτότυπα υπογεγραμμένα έργα του στη συμβολική τιμή που εκείνος όρισε και ήταν τα 60 δολάρια για το καθένα.
Ο στόχος του αυτή τη φορά, ήταν η αγορά της σύγχρονης τέχνης και για το λόγο αυτό έστησε ένα πάγκο με αυθεντικά έργα του στο Central Park και τα πουλούσε στη συγκεκριμένη συμβολική τιμή. Έργα ανάλογα αυτών, που στην αγορά της τέχνης πωλούνται κάποιες χιλιάδες ευρώ. Οι πωλήσεις ήταν ελάχιστες και στο τέλος της ημέρας κατάφερε να εισπράξει λιγότερα από 500 δολάρια, γιατί κάποιοι από τους αγοραστές παζάρεψαν ακόμη και αυτή την αρχική τιμή.
Γιατί δεν πουλήθηκαν τα έργα του, που σε φυσιολογικές συνθήκες πώλησης, θα πωλούνταν για χιλιάδες ευρώ; Επειδή, οι αγοραστές δεν πείσθηκαν, πως είναι αυθεντικά λόγω της τιμής τους, αλλά και του τρόπου πώλησης; Ή επειδή οι φυσιολογικές συνθήκες που συνήθως καθορίζουν την αξία ενός έργου σύγχρονης τέχνης, είναι η προώθηση και η διαφήμιση;
Οι αστρονομικές τιμές στις οποίες πωλούνται τα έργα του Banksy, είναι αυτές που οδήγησαν άγνωστους να αφαιρέσουν έργο του από τοίχο του Λονδίνου για να δημοπρατηθεί πρόσφατα, αλλά και κάποιους άλλους να προστατέψουν με πλέξιγκλας ένα από τα πρόσφατα γκράφιτι που δημιούργησε στη Νέα Υόρκη.
Ο Banksy είναι ένα από τα ηχηρά παραδείγματα για το πως κινείται η διεθνής αγορά, κυρίως της σύγχρονης τέχνης, στην οποία τα κριτήρια διαμορφώνονται ανάλογα με τους αγοραστές που επενδύουν σ’αυτή.
Γεννιούνται λοιπόν ερωτήματα όπως: Είναι η σύγχρονη τέχνη υπερτιμημένη; Και σε ποιους απευθύνεται; Μόνο σε διάσημους και πλούσιους που μπορούν να την αποκτήσουν; Και ποια είναι η πραγματική τιμή ενός έργου; Τα 60 δολάρια ή το μισό εκατομμύριο δολάρια που έδωσε η Αντζελίνα Τζολί για να αποκτήσει ένα έργο του Banksy; Έχει σημασία ποιος είναι ο καλλιτέχνης; Παίζει ενεργό ρόλο ο ίδιος ή η αγορά κινείται αυτόνομα;
Και βέβαια πως είναι δυνατόν, όταν θέλεις να κάνεις τέχνη που θεωρείται αντικομφορμιστική, και παράνομη, να μην έχεις αντίρρηση στο να σου εξασφαλίζει μια ιδιαίτερη οικονομική άνεση; Αυτό σημαίνει πως “ξεπουλάς” την τέχνη σου ή είναι δίκαιο να την πουλάς εκεί, όπου μπορούν να την αγοράσουν, δηλαδή στις γκαλερί και τις δημοπρασίες;
Όσον αφορά βέβαια τον Banksy, και τη θέση του απέναντι στη σύγχρονη τέχνη, εκείνος θα έλεγε… “το γκραφίτι είναι ένα από τα λίγα εργαλεία που έχετε, όταν στην πραγματικότητα δεν έχετε τίποτα! Αν δεν καταλήξετε σε μια ζωγραφιά, η οποία θα βάλει τέλος στην παγκόσμια φτώχεια, μπορεί-ποτέ δεν ξέρεις-να καταφέρετε να κάνετε έναν άνθρωπο να χαμογελάσει, ενώ θα έχει τρυπώσει σε κάποιο στενό για να κατουρήσει”.
Παίρνοντας αφορμή από την δράση του Banksy που έλαβε χώρα στο Central Park, όπου ο ίδιος όρισε μια συμβολική τιμή για τα έργα του και πιστεύοντας πως η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη, στην Γκαλερί Cube, από τις 9 Δεκεμβρίου 2016 έως και τις 7 Ιανουαρίου 2017, φιλοξενήθηκε το art project με τον τίτλο “art fare”. Παίζοντας με τις λέξεις art (τέχνη) και fare (αντίτιμο), ο κάθε εικαστικός όριζε για την αγορά του κάθε έργου ένα συμβολικό αντίτιμο, για να μπορέσει ο καθένας να αποκτήσει το έργο που θα αγαπήσει και θα ταξιδέψει μαζί του.
Στο project συναντήθηκαν εικαστικοί, παλιοί και νέοι συνεργάτες της Cube, που συνειδητά πιστεύουν πως η τέχνη απευθύνεται σε όλους και θεωρούν εξίσου σημαντικό, τόσο τη γνωριμία με την τέχνη όσο και τη δυνατότητα απόκτησης ενός έργου τέχνης από τον καθένα. Το αποτέλεσμα της συνάντησης αυτής, ήταν πρωτότυπα έργα (ζωγραφική, φωτογραφία, κατασκευές) σε συμβολικές τιμές. Τα έργα που εκτέθηκαν, μπορούσε κάποιος να τα παραλάβει άμεσα, ενώ ανανεώνονταν σε όλη τη διάρκεια του project.
Συμμετείχαν οι εικαστικοί:
Ganaelle Bressoud, Florian Eymann, Brendan Kelly, Ηλίας Αηδονίδης, Αντώνης Βολανάκης, Αγγελική Γερούκη, Δημοσθένης Δαββέτας, Γιώργος Καζάζης, Νάντια Καλαρά, Βασίλης Καρακατσάνης, Άννα Καρατζά, Χρήστος Κουτσούκης, Μάκης Κυριακόπουλος, Σοφία Κυριακού, Δέσποινα Κωνσταντίνου, Ανδρέας Λυμπεράτος, Ευγενία Λώλη, Αλέξανδρος Μαγκανιώτης, Έλλη Μπαρμπαγιάννη, Τίμος Μπατσαούρας, Ισμήνη Μπονάτσου, Τίτα Μπονάτσου, Ανδρέας Νικολάου, Φοίβη Νιωτάκη, Αλεξία Ξαφοπούλου, Κώστας Παναγιωτακόπουλος, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Βασιλική Πανταζή, Σοφία Παρασκευοπούλου, Παναγιώτης Παπαδόπουλος, Ξενοφών Παπαευθυμίου, Γιώργος Παπακαρμέζης, Γεωργία Παράσχη, Κωνσταντίνος Πάτσης, Παναγιώτης Σιάγκρης, Κωνσταντίνος Τόλης, Γιώργος Τσεριώνης, Βιργινία Φιλιππούση.
