Μαθηματικός, συγγραφέας, ιστορικός, πολιτικός ακτιβιστής και φιλόσοφος είναι κάποιες από τις ιδιότητες που χαρακτηρίζουν την προσωπικότητα του Bertrand Russell (1872 – 1970).
Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Ο ίδιος πιθανόν, σε ανάλογη ερώτηση να απαντούσε, πως αυτά που τον χαρακτηρίζουν είναι τα τρία πάθη του και ο ακτιβισμός… “Τρία πάθη, απλά, αλλά εξαιρετικά δυνατά, έχουν εξουσιάσει τη ζωή μου: η λαχτάρα για έρωτα, η αναζήτηση για γνώση και η αβάσταχτη λύπη για τα δεινά του κόσμου”. Όσο για τον ακτιβισμό, συνελήφθη για τελευταία φορά σε ηλικία 89 ετών για συμμετοχή σε διαμαρτυρία και δεν δέχτηκε να τον αποφυλακίσουν, λόγω… καλής διαγωγής.
Ο Bertrand Russell γεννήθηκε τον Μάϊο του 1872 στο Ravenscroft, στην Ουαλία, σε μία μάλλον φιλελεύθερη έως και ριζοσπαστική, για την εποχή της, οικογένεια της βρετανικής αριστοκρατίας. Ο πατέρας του Λόρδος Amberley, είχε συναινέσει στη σχέση της συζύγου του και μητέρας του Russell, με τον δάσκαλο των παιδιών του, τον βιολόγο Douglas Spalding, ενώ και οι δύο γονείς του ήταν υπέρμαχοι του ελέγχου των γεννήσεων, σε μια εποχή που αυτό θεωρούνταν τουλάχιστον σκανδαλώδες.
Επιπλέον, ο Λόρδος Amberley, ήταν αθεϊστής και το επιβεβαίωσε με το να ζητήσει από τον φιλόσοφο John Stuart Mill, να γίνει ο κοσμικός νονός του Russell. Ο Mill πέθανε μόλις ένα χρόνο μετά τη γέννηση του Russell, αλλά τα γραπτά του είχαν μεγάλη επίδραση στη ζωή του.
Δυστυχώς, οι γονείς του πέθαναν αρκετά νωρίς, όπως και η αδελφή του, από ασθένειες που τότε μπορούσαν να αποβούν μοιραίες και έτσι ο Bertrand και ο μεγαλύτερος αδελφός του Frank μεγάλωσαν με την αυστηρή και βαθιά θρησκευόμενη γιαγιά τους Countess Russell. Η αυστηρή διαπαιδαγώγηση οδήγησε τον Frank σε εξέγερση, σε αντίθεση με τον Bertrand που έμαθε να κρύβει τα συναισθήματά του. Αρκετά αργότερα, συνηθιζε να λέει: “I would never die for my beliefs because I might be wrong”.
Αυτό όμως που τον κράτησε στη ζωή, μιας και το μοναχικό αυτό παιδί σκεφτόταν συχνά την αυτοκτονία, ήταν η αγάπη του για τα μαθηματικά και αργότερα η γνωριμία του με το έργο του Ευκλείδη, που του άλλαξε τη ζωή. Στα 15 του άρχισε να προβληματίζεται σχετικά με την εγκυρότητα του χριστιανικού θρησκευτικού δόγματος κι αφού κατέληξε πως είναι πιεστικό, συνέχισε με το ότι δεν υπάρχει ζωή μετά θάνατον και στην ηλικία των 18 μετά την ανάγνωση του “Autobiography” του Mill, έγινε άθεος.
Το 1890 ξεκινά με υποτροφία τις σπουδές του στα μαθηματικά, στο Trinity College του Cambridge και γρήγορα διακρίνεται για τις ικανότητές του τόσο στα μαθηματικά, όσο και στη φιλοσοφία. Σύντομα, συναντά τον έρωτα στο πρόσωπο της Alys και παρά τις αντιρρήσεις της γιαγιάς του, την παντρεύεται το 1894. Ένας γάμος που δεν θα κρατήσει για πολύ μιας και το 1901, την ώρα που κάνει ποδήλατο, ο Russell αποφασίζει πως δεν την αγάπησε ποτέ και μάλιστα της το λέει, όπως και ότι δεν συμπάθησε ποτέ τη μητέρα της, γιατί τη θεωρεί σκληρή και δεσποτική.
Το τέλος μπαίνει και τυπικά με το διαζύγιο το 1921, μετά από μια μακριά περίοδο χωρισμού, κατά την οποία ο Russell είχε πολλές παθιασμένες σχέσεις, κάποιες φορές και παράλληλες, με όμορφες και διάσημες γυναίκες.
Ξεκινά το συγγραφικό του έργο, το 1896, με μια μελέτη πάνω στην κοινωνική και πολιτική θεωρία, ένα από τα αγαπημένα θέματα που τον ακολουθούν σε όλη την υπόλοιπη ζωή και καριέρα του. Ακολουθούν μελέτες πάνω στα μαθηματικά και στη φιλοσοφία και σημαντικές δημοσιεύσεις, όπως αυτή στην οποία στηρίζει τη θεωρία του πως τα μαθηματικά και η λογική είναι το ίδιο.
Το 1910, γίνεται καθηγητής στο Trinity, όπου είχε σπουδάσει και εκεί γνωρίζει τον Αυστριακό φοιτητή Ludwig Wittgenstein, που τον θεωρεί ιδιοφυία και πιστεύει πως μπορεί να συνεχίσει το έργο του πάνω στη λογική. Ο Wittgenstein, όμως διακατέχεται από διάφορες φοβίες και περνά συχνά περιόδους που διακατέχεται από απελπισία, πράγμα που δεν αποθαρρύνει τον Russell, ο οποίος συνεχίζει να είναι συνεπαρμένος μαζί του και να τον ενθαρρύνει στην ακαδημαϊκή του εξέλιξη, βοηθώντας τον στη δημοσίευση του Tractatus Logico-Philosophicus, το 1922, βιβλίο που τον έκανε διάσημο.
Ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος οδηγεί τον Wittgenstein σε στρατόπεδο συγκέντρωσης για εννέα μήνες και τον Russell εκτός Trinity, λόγω της συμμετοχής του σε ειρηνιστικές δραστηριότητες. H ταραχώδης αυτή επαγγελματική σχέση, τον οδηγεί στην παραίτηση και στην επαναπρόσληψη αρκετές φορές στο μέλλον και για διαφορετικούς κάθε φορά λόγους, που όμως όλοι συγκλίνουν στην ιδιαιτερότητα της σκέψης του Russell και στη μη συμμόρφωσή του με τους αυστηρούς κανόνες, αλλά και την καταπίεσή της σκέψης και έκφρασης του, όπως ο ίδιος λέει.
Οι κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις είναι μεγάλες και σημαντικές και ο Russell δεν μπορεί να μείνει αμέτοχος. Ταξιδεύει στη Ρωσία το 1920, για λογαριασμό του περιοδικού “The Nation” και τη συγγραφή άρθρων για τη Ρωσική Επανάσταση. Εκεί γνωρίζει τον Λένιν και τον βρίσκει “απογοητευτικό”, όπως και την ίδια την επανάσταση. Αντίθετα, η ερωμένη του Dora Black, συγγραφέας και φεμινίστρια, είναι ενθουσιασμένη με την επίσκεψή της και την επανάσταση. Λίγο αργότερα, γίνεται η δεύτερη σύζυγός του και μητέρα των δύο παιδιών του.
Ένας ακόμη πόλεμος, ο Β’ Παγκόσμιος έρχεται να συναντήσει τον Russell, με τον ίδιο να επιστρέφει στην Αγγλία και στο Trinity, από την Αμερική και τα πανεπιστήμιά της, όπου σύμφωνα με τον Einstein “τα μεγάλα πνεύματα πάντοτε αντιμετώπιζαν βίαιη αντίθεση από τα μέτρια μυαλά”.
“Φεύγει” πλήρης ημερών, από γρίπη το Φεβρουάριο του 1970, αφού έχει ήδη δημοσιεύσει τη βιογραφία του που αποτελείται από τρεις τόμους (1967,1968,1969) κι έχει καταδικάσει με δήλωσή του, την επιθετικότητα του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή (31.01.1970). Η τέφρα του σκορπίστηκε στα βουνά της Ουαλίας.