Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη
Ο καλλιτέχνης Χριστόφορος Δουλγέρης δρομολογεί ένα restart στην ενασχόλησή του με την Τέχνη. Η νέα του εικαστική πρακτική εστιάζει στη διερεύνηση της αφαίρεσης, των καινοτόμων μέσων και της νέας τεχνολογίας.
Ο αφαιρετικός μινιμαλισμός που χαρακτηρίζει το έργο του, είναι αποτέλεσμα μιας δημιουργικής διαδικασίας, η οποία περιλαμβάνει την καταγραφή της επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, μια μετα-εννοιολογική προσέγγιση, όπου οι τεχνολογικές απαιτήσεις της καταγραφής διαμορφώνουν και προβλέπουν σε κάποιο βαθμό το μέσο αλλά και την αισθητική προσέγγιση.
Ο καλλιτέχνης στην τελευταία του δουλειά ασχολείται επισταμένα με την εκτυπωτική δυνατότητα παλαιών εκτυπωτών. Κάθε νέα εκτύπωση μπορεί να αποτελέσει τμήμα σύνθεσης νέου έργου.
Εμείς συναντηθήκαμε μαζί του και μιλήσαμε για το νέο του project.
– Χριστόφορε, στη νέα σου δουλειά χρησιμοποιείς την τεχνολογία των εκτυπωτών και παράγεις έργα μιας απεικόνισης. Τα έργα αυτά δημιουργούνται με την χρήση παλαιών ή κατεστραμμένων εκτυπωτών. Μίλησέ μας για αυτή την καλλιτεχνική πρακτική που χρησιμοποιείς τον τελευταίο καιρό.
-Χρησιμοποιώ τους εκτυπωτές ως μια βάση εικαστικών εργαλείων. Δημιουργώ κάποια ημερολόγια με βάση την λειτουργική κατάσταση τους. Πρόκειται για εκτυπωτές που παύουν να εξασκούν την καθημερινή και καθορισμένη τους ρουτίνα, ενώ ταυτόχρονα γίνονται περισσότερο και ευαίσθητοι. Πίσω από αυτή την ιδιαιτερότητα τους εμπεριέχεται και «μια θέληση» να επιτελέσουν την λειτουργία για την οποία έχουν κατασκευαστεί, μια λειτουργία αυτοσεβασμού. Αυτό αποτελεί πηγή έμπνευσης για μένα.
Πρόκειται για ένα αγώνα δρόμου, όπου όλοι προσπαθούμε να τερματίσουμε ανεξάρτητα από την θέση στην οποία θα καταταχθούμε. Αυτό το ταξίδι έχει και την δική του σημασία ειδικά για τους καλλιτέχνες και τα έργα τους, τα οποία θα κριθούν και θα αξιολογηθούν, συνήθως όχι στην εποχή και την στιγμή που αυτά έχουν παραχθεί, αλλά πολύ αργότερα. Υπάρχει ένας βιωματικός συσχετισμός σημασίας της εικαστικής πρακτικής και αξιολόγησης που προσδίδει μεγάλη τροφή για σκέψη.
Οι δυνάμεις που διαθέτουμε πρέπει να επαναξιολογηθούν από εμάς και αυτό είναι απαραίτητο για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να υπάρχουμε κάτω από δύσκολες συνθήκες. Είναι μια διαδικασία ζωτικής σημασίας. Αυτή η ενότητα των έργων πραγματεύεται κάποιες σκέψεις για την έννοια της φθοράς του χρόνου προσθέτοντας ταυτόχρονα και πολλά ερωτήματα στην αξιολόγηση σχετικά με την πορεία και τις διαστάσεις που λαμβάνουν σήμερα αντίστοιχες έννοιες σε κοινωνικό επίπεδο.
Οι εκτυπωτές μέσα σε αυτό το πλαίσιο λειτουργίας τους, διαφορετικοί και ιδιαίτεροι, προσδίδουν ένα ιδιαίτερο νόημα και αποτυγχάνουν με τον πιο όμορφο τρόπο.
-Πόσο καιρό κάνεις έρευνα για αυτό το project;
-Δεν κατάλαβα πώς και πότε ακριβώς ξεκίνησε αυτή η έρευνα, αλλά ξέρω πως η έρευνα της εκτύπωσης ήταν συνδεδεμένη με την ζωή εδώ και πολλά χρόνια.
Με τους εκτυπωτές ψεκασμού μελάνης (Inkjet printers) ξεκίνησα να δουλεύω από την γέννηση της τεχνολογίας τους τα τέλη των 90s στο Λονδίνο, όπου ζούσα τότε και ένας φίλος φωτογράφος μού έκανε την πρώτη εισαγωγή. Δεν ήταν εύκολη η σύγκριση με τον αναλογικό τρόπο εκτύπωσης και πολλά πράγματα στην αρχή λειτουργούσαν λίγο πιο στατικά, με πολύ αργούς ρυθμούς και αναποτελεσματικά, με πάρα πολλά όρια τα οποία σιγά σιγά ξεπεράστηκαν.
Μου πήρε πολλά χρόνια για να τελειοποιήσω τις ικανότητες μου σε αυτό το νέο τρόπο διαχείρισης και έρευνας στο πεδίο των εκτυπωτών και των πρωτοκόλλων των λειτουργιών τους. Μετά από χρόνια στο διάστημα της καραντίνας, για κάποιο αδιευκρίνιστο λόγο δημιουργήθηκαν κάποιες νέες συνθήκες που με ώθησαν σε ένα νέο πλαίσιο δημιουργίας.
-Τι είναι για σένα ένας παλιός εκτυπωτής; Τι ρόλο παίζει το «λάθος» και η «ισορροπία» στη δουλειά αυτή;
– Πίσω από τους εκτυπωτές ίσως κρύβεται ένας καθρέπτης του εαυτού μας, που προσπαθεί να καταργήσει τις βασικές αρχές της μηχανικής, ώστε να δημιουργήσει κάτι υπερβατικό, μια αφαιρετική διαδικασία. Κάπως έτσι δημιουργούνται και τα έργα αυτής της σειράς, τα οποία σχετίζονται με την υλικότητα και το εφήμερο.
Δίπλα στην τεχνολογία των εκτυπωτών εμφανίστηκε ένα πεδίο που αναιρούσε τους κανόνες αξιολόγησης της λειτουργίας τους και αναδιατύπωσε ένα διαφορετικό τρόπο ανάγνωσης τις ίδιας της τεχνολογίας. Όλοι οι κανόνες που είχα μάθει για τις εκτυπώσεις, παραμερίστηκαν και έδωσαν την θέση τους στον αυτοσχεδιασμό. Από το απόλυτα συγκεκριμένο βρέθηκα ξαφνικά στο σχετικό και το αφηρημένο, ένα πολύ σημαντικό πεδίο για μένα. Μέσα από την αναζήτηση αυτών των ορίων, έφερα στην επιφάνεια και δικά μου προσωπικά δεδομένα που είχαν για κάποιο λόγο ξεχαστεί.
Η βιωματική μου εμπειρία με αυτό το μέσο άλλαξε πολύ τον τρόπο με τον οποίο έβλεπα την ίδια την πραγματικότητα και έδωσε νέο νόημα στον τρόπο που συλλέγω τα κομμάτια που συνθέτουν τη ζωή μου. Αυτή η σχέση δημιούργησε νέους συσχετισμούς και μια νέα ισορροπία. Ίσως είδα και εγώ αρχικά τα δικά μου προσωπικά λάθη. Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα λάθη μας.
Ίσως πίσω από τους εκτυπωτές που θέλουν να παράξουν ύλη και να λειτουργήσουν εκ νέου, να αντικατοπτρίζεται και ο ανθρώπινος παραλληλισμός που επιδιώκει την ελευθερία, την αλληλεγγύη και τον σεβασμό
– Θα μπορούσαμε να το δούμε αυτό λίγο βιωματικά; Δηλαδή να χαρακτηρίσουμε αυτή τη δουλειά σαν «Restart» του εαυτού μας, σαν δεύτερη και τρίτη ευκαιρία;
-Σε αυτές τις συνθήκες δημιουργήθηκε μια σειρά έργων με βάση τον πειραματισμό της ύλης στην εκτυπωτική τέχνη πάνω σε έννοιες όπως η αυτό-αξιολόγηση, η επανεξέταση, η διαφορετικότητα, η φθορά του χρόνου και της ταυτότητας.
Μπορεί να θεωρηθεί σαν μια επέκταση της έννοιας του Memento mori. Δηλαδή ότι μπροστά στον θάνατο είμαστε όλοι ίσοι και όμοιοι δίχως διακρίσεις (φυλετικές, θρησκευτικές σεξουαλικές και όποιες τους). Κάπως έτσι λειτουργεί και με τους εκτυπωτές μου, που διασώζονται από την λήθη και μπαίνουν εκ νέου σε λειτουργία με νέους όρους.
Ίσως πίσω από τους εκτυπωτές που θέλουν να παράξουν ύλη και να λειτουργήσουν εκ νέου, να αντικατοπτρίζεται και ο ανθρώπινος παραλληλισμός που επιδιώκει την ελευθερία, την αλληλεγγύη και τον σεβασμό.
Θα μπορούσαμε να αναστοχαστούμε σε πολλά επίπεδα.
– Μίλησέ μας για τα υλικά που χρησιμοποιείς.
-Τα υλικά μου προέρχονται από υλικά που ανακυκλώνω στο ίδιο μου το ατελιέ, από μηχανήματα σχετικά με τον κόσμο τους εκτύπωσης αλλά και από πολλά ready made αρχεία δικά μου ή και όχι.
Σας αναφέρω μερικά από αυτά όπως: απλά χαρτιά πολτού, βαμβακερά και αντιόξυνα χαρτιά και καμβάδες, ανώνυμους και επώνυμους, ανεξίτηλες μελάνες ψεκασμού, έγχρωμοι εκτυπωτές έγχυσης μελάνης θερμοπλαστικών με βάση την πιεζοηλεκτρική τεχνολογία, ανεξίτηλα μελάνια βάσης νερού. Αναφέρω επίσης τους εκτυπωτές ψεκασμού παντός τύπου και μεγέθους, με τα αντίστοιχα μελάνια ή σκόνες, τους ξηρογραφικούς εκτυπωτές, σαρωτές, υπολογιστές, οθόνες και προγράμματα διαχείρισης.
– Έχεις χρησιμοποιήσει κάποιους εκτυπωτές ως εγκατάσταση;
-Στη διαδικασία και παραγωγή των εκτυπωμένων έργων εμπεριέχεται αυτόματα η έννοια της εγκατάστασης. Αυτό συμβαίνει λόγω των διαφορετικών υλικών, εφαρμογών και αναγκών της διαχείρισης της ύλης της εκτύπωσης. Εξαρτάται από το μέγεθος και την ποιότητα, αλλά και την χρήση τους. Ακόμη και αν δεν εμφανίζονται στις περισσότερες περιπτώσεις οι εκτυπωτές ως αντικείμενα και στοιχεία του έργου, εμφανίζονται ως εκδοχές της υλικότητας, η οποία είναι εγχάρακτη και εξαρτάται από τους πόρους του χαρτιού.
Ένα άλλο σημείο σχετικό με την έννοια της εγκατάστασης, που αφορά στην δημιουργία μερικών έργων είναι ο τρόπος έρευνας ως προεργασία.
Ένα βασικό στάδιο του έργου αφορά στην ίδια την έρευνα των υλικών και κατ’ επέκταση στην αναζήτηση των κατεστραμμένων εκτυπωτών. Η έρευνα αυτή διαρκεί μήνες ώστε να βρεθούν τα κατάλληλα υλικά και οι κατάλληλοι εκτυπωτές που θα παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του έργου και στην ολοκλήρωση του. Η αναζήτηση αυτή λοιπόν είναι αναπόσπαστο τμήμα του έργου. Η έρευνα αυτή περιλαμβάνει την έννοια της αναζήτησης του καλλιτέχνη, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις αποτυπώνεται έμπρακτα αφήνοντας τα σημάδια της στο τελικό έργο. (βλέπε φωτό Α4 failure )
Επομένως, τα έργα κουβαλούν από μόνα τους πληροφορίες αφενός ιστορικής, αφετέρου τεχνολογικής εξιστόρησης.
–Optography Revisited και Ανώνυμη ύλη και αναφορά τους στο Περιοδικό Der Greif και Die Grosse. Mας περιγράφετε παρακαλώ την πορεία αυτών των εκθέσεων.
-H σειρά αυτών των έργων την φετινή χρονιά είχε και εξακολουθεί να έχει μια σημαντική καταγραφή εκθέσεων.
Α) Από τους 4 Νοεμβρίου έως τους 4 Δεκέμβρη το μεγαλύτερο σώμα της δουλειάς παρουσιάστηκε στην ατομική μου έκθεση Optography Revisited, με κείμενα του Gerard Goodrow και δικής μου συν-επιμέλειας στην Gallery Donopoulos IFA στη Θεσσαλονίκη.
Β) Μετά την ευγενική πρόσκληση της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, κυρίας Μαρίας Μαραγκού, έχει εγκαινιαστεί η έκθεσης, Ανώνυμη Ύλη, με κείμενα και επιμέλεια του κυρίου Σταύρου Καβαλάρη και διάρκεια της έκθεσης από 10 Μαΐου έως 10 Οκτωβρίου 2023.
Γ) Επόμενος σταθμός της πορείας της δουλειάς ήταν στις 4 Ιουνίου όπου συμμετείχα στην ομαδική έκθεση Die Grosse, στο Kunstpalast / NRW Forum στο Ντίσελντορφ τους Γερμανίας, με διάρκεια έκθεσης έως της 9 Ιουλίου.
Δ)Ενώ παράλληλα 16 Ιουνίου το γερμανικό περιοδικό Der Greif με αφορμή τα 15 χρόνια λειτουργίας του διοργανώνει την έκθεση Past & Present όπου θα παρουσιάζει στην αίθουσα Pavillon 333 του μουσείου Pinakothek der Moderne στο Μονάχου τους Γερμανίας μια επιλογή έργων καλλιτεχνών των τελευταίων 15 χρόνων, όπου μεταξύ άλλων έχουν επιλεγεί και έργα της νεότερης σειράς μου.
Να αναφέρουμε απλά πως το περιοδικό Der Greif είναι ίσως ένα από τα σημαντικότερα γερμανικά περιοδικά που παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και τις ταλαντώσεις της σύγχρονης παγκόσμιας φωτογραφικής σκηνής με εκτενή αφιερώματα και ανοιχτές προσκλήσεις στο φωτογραφικό εικαστικό κοινό.
-Έργα με οικολογικές αναφορές, με concept την ανακύκλωση. Θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν την ιδέα της πράσινης ανάπτυξης πολυεθνικών εταιριών;
– Είναι καθαρά ζήτημα εταιρικής υπευθυνότητας. Έχω την εντύπωση πως συμβαίνει αρκετά συχνά μεγάλες εταιρίες να πρωταγωνιστούν μέσω των Ιδρυμάτων τους, οι οποίες με διάφορες ενέργειες και δράσεις χρηματοδοτούν καμπάνιες, δημιουργούν αναθέσεις σε καλλιτέχνες και προάγουν την οικολογική συνείδηση και δραστηριότητα.
Θα ήθελα να μην αναφερθώ σε συγκεκριμένα ονόματα για ευνόητους λόγους όμως πιστεύω πως είμαστε πολύ τυχεροί, που στην χώρα μας έχουν υπάρξει και υπάρχουν ακόμη σημαντικοί εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου που έχουν αναλάβει ενεργή δράση. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν δημιουργήσει σημαντικά αποτελέσματα σε σχέση με την διάδοση των οικολογικών μηνυμάτων αλλά και της παραγωγής ενός ευρύτερου πλαισίου γενικότερης ευαισθητοποίησης σε κοινωνικά ζητήματα.
Επομένως ναι, μπορούν όχι μόνο οι μεγάλες πολυεθνικές αλλά και όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις να αναλάβουν ένα διαμεσολαβητικό ρόλο μέσω των ενεργειών τους ώστε να επιλέξουν καλλιτέχνες και Ιδρύματα των οποίων η καλλιτεχνική πρακτική ταυτίζεται έμμεσα ή άμεσα με την ανάδειξη της προστασίας του περιβάλλοντος και του πλανήτη μας γενικότερα.
Πιστεύω πως κάποιες από τις εταιρίες δεν στέκονται μόνο στις αναφορές και στα δελτία τύπου αλλά κάνουν πράξη αυτά που πρεσβεύει η θέση τους προστατεύοντας τις ιδέες της προστασίας της οικολογικής συμπεριφοράς με πραγματικό κίνητρο την κατανόηση του τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στον πλανήτη μας και κατ’ επέκταση στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου.
Όλοι οι κανόνες που είχα μάθει για τις εκτυπώσεις, παραμερίστηκαν και έδωσαν την θέση τους στον αυτοσχεδιασμό
-Πιστεύεις ότι η αγορά της σύγχρονης Τέχνης στην Ελλάδα έχει εμπορικό ενδιαφέρον;
-Είμαστε μια χώρα με εξαιρετικούς καλλιτέχνες και πιστεύω πως αρκετοί συνάδελφοι έχουν πετύχει στην καριέρα τους και έχουν ένα σοβαρό κοινό που τους παρακολουθεί και τους υποστηρίζει. Η εμπορικότητα ή όχι των καλλιτεχνών δεν αφορά στην δουλειά τους αλλά καθαρά στην σύζευξη τους με τους ανθρώπους της αγοράς της τέχνης, που αρχίζουν κατά την γνώμη μου να δρομολογούν την ποιότητα της ζωής τους, ο καθένας με τον τρόπο του.
-Επόμενα βήματα σου σε Ελλάδα και εξωτερικό…
-Υπάρχουν κάποιες νέες συνεργασίες και αναθέσεις έργων που πρέπει να δρομολογηθούν. Επίσης, δεν είναι λίγες και οι νέες συμμετοχές και εκθέσεις που έρχονται σε λιγάκι να ανακοινωθούν σε Ευρώπη και Ελλάδα.
«Optography Revisited», ο Χριστόφορος Δουλγέρης στην Gallery Donopoulos IFA
Who is Who
Ο Χριστόφορος Δουλγέρης ζει και εργάζεται μεταξύ Αθήνας και Ντύσελντορφ. Σπούδασε κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και φωτογραφία στο Camberwell College of Arts, στο Λονδίνο. Τα τελευταία πέντε χρόνια η εικαστική πρακτική του εστιάζει σε μια διερεύνηση της αφαίρεσης, των καινοτόμων μέσων και της νέας τεχνολογίας.
Ο αφαιρετικός μινιμαλισμός που χαρακτηρίζει το έργο του, είναι αποτέλεσμα μιας δημιουργικής διαδικασίας, η οποία περιλαμβάνει την καταγραφή της επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, μια μετα-εννοιολογική προσέγγιση, όπου οι τεχνολογικές απαιτήσεις της καταγραφής διαμορφώνουν και προβλέπουν σε κάποιο βαθμό το μέσο αλλά και την αισθητική προσέγγιση.
Παράλληλα, δεδομένης της ευρύτερης πρακτικής βιομηχανικής αρχαιολογίας, η οποία έχει διαμορφώσει το φωτογραφικό του έργο για περισσότερα από 20 χρόνια, η καταγραφή της εκφοράς των μηχανών, μέσα από διάφορες αυτορθμιζόμενες διαδικασίες τους και της συσχέτισης τους με το άνθρωπο – χειριστή τους, αμφισβητεί την άφιξη της νέας βιομηχανικής επανάστασης, εξερευνώντας τις διάφορες επιπτώσεις της Ανθρωπόκαινου.
Τον Χριστόφορο Δουλγέρη αντιπροσωπεύει η Gallery IFA Donopoulos, Θεσσαλονίκη.
Ο Χριστόφορος Δουλγέρης έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από πενήντα εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ενδεικτικά αναφέρονται οι συνεργασίες:
Die Grosse 2023, Kunstpalast/NRW forum, Düsseldorf, Γερμανία; Der Greif,Contextualise past & Present, Pinakothek der Moderne, Μόναχο, Γερμανία; Φεστιβάλ Φωτογραφίας Linshui, Linshui, Κίνα; Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα; Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Κρήτης, Ρέθυμνο, Ελλάδα ; Μπιενάλε Φωτογραφίας 2010 & 2014 στο Εθνικό Μουσείο Φωτογραφίας, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα; Διεθνής Μπιενάλε Φωτογραφίας, Τενερίφη, Ισπανία; Santorini arts Factory, Σαντορίνη Ελλάδα; Med Photo Festival Ηράκλειο Κρήτης Ελλάδα; Ανώτατη Σχολή καλών τεχνών (ΑΣΚΤ), Αθήνα; Descartes project space Dusseldorf Germany; Gallery IFA Donopoulos, Θεσσαλονίκη , Ελλαδα; Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Χανιά Κρήτης , Ελλάδα; Πρεσβεία της Κύπρο, Σπίτι της Κύπρου, Αθήνα, The Daily Lazy projects, Αθήνα, Ελλάδα; MEME project space, Αθήνα, Ελλάδα; CAID – Scientia et Ars, Αθήνα, Ελλάδα, Gallery Franzis Engels, Άμστερνταμ Ολλανδία; ART ATHINA, Αθήνα, Ελλάδα; BIG ART, Άμστερνταμ Ολλανδία; Art on Paper, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ; Undercurrent, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ, BCMA, Berlin, Germany
Ατομικές εκθέσεις και παρουσιάσεις (επιλογή)
Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Αθήνα, Kunst Rai Art Amsterdam, Άμστερνταμ, Ολλανδία· Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης, Σαντορίνη, Ελλάδα· Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, Ρέθυμνο, Ελλάδα· Kunstverein Βέζελιν, Γερμανία· Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Χανιά, Ελλάδα, Donopoulos IFA Gallery, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα, Franzis Engels Gallery, Αμστερνταμ, Ολλανδία
Μερικοί από τους επιμελητές που έχει συνεργαστεί ο Χριστόφορος Δουλγέρης
Gérard A. Goodrow, Wilko Austermann, Μαρία Μαραγκού, Kai Richter, Dr.Thalia Vrachopoulos (Ph.d.), Γιώργος Γεωργακόπουλος, Βαγγέλης Ιωακειμίδης, Γιάννης Μπόλης, Δόμνα Γούναρη, Σωζήτα Γκουντούνα, Εύα Κέκου, Διονύσης Χριστοφιλογιάννης, Ariana Kalliga, Σταύρος Καβαλάρης, Δρ.Κυριάκος Κουτσομάλλης, Εύα Κέκου κ.α.