Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος,
Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της τέχνης

Η απελευθέρωση της σκέψης μέσα από την τέχνη και η κατανόηση ότι ο έρωτας, το κορμί και το πάθος μπορούν να εκφραστούν μέσα από καλλιτεχνικά δημιουργήματα που έχουν κύριο συνθετικό στοιχείο το αισθησιακό ανθρώπινο σώμα ήταν πεποίθηση μου από τις πρώιμες σπουδές μου. Πολλά έργα, ανατομικές μελέτες και σωματογραφικά συμπλέγματα τα φιλοτέχνησα στη Νέα Υόρκη κατά τη διάρκεια των εικαστικών σπουδών μου, στο Παρίσι και την Αβινιόν κατά την διάρκεια των εκθέσεων μου από το 1988-2019 και εντατικά στο ατελιέ μου στην Αθήνα από την δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα.

Οι «Σωματογραφίες» μου εκφράζουν και ανακαλούν ταυτόχρονα ποικίλες ψυχικές καταστάσεις. Τα γυμνά σώματα, κύρια ανδρικά, είτε είναι σχέδια με μελάνι και μικτές τεχνικές σε χαρτί, είτε με παστόζο λάδι σε καμβά, είναι χαραγμένα με εννοιολογικές ενδείξεις, ονόματα προσώπων, αλγεβρικά και αρχαϊκά σύμβολα. Η ποιητική και εξπρεσιονιστική χρωματική αντίληψη των συνθέσεων αυτών, που με μία εν δυνάμει κίνηση αναδύονται και εγγράφονται στο χώρο συντελεί στην αισθητική μεταβολή της εικόνας-παράστασης σε ζωντανό αισθησιακό κίνητρο. Κίνητρο που γονιμοποιεί και αναπαράγει την γυμνή ομορφιά του κόσμου.

Συμπερασματικά η απεικόνιση του σώματος και κύρια βέβαια του γυμνού, σαν οπτικό σύνολο καθώς και τα αποσπασματικά μέλη του, μας προσκαλεί, όπως και το ανθρώπινο πρόσωπο, σε μια βιωματική αισθητική ανάπλαση των αναλογιών, που διακρίνει ψυχογραφικά η όραση και η φαντασία μας.

Σε αντιπαράθεση με τον Κόσμο, το ανθρώπινο σώμα μπορεί να θεωρηθεί σαν μία συνισταμένη μικρογραφία των δυνάμεων και των σχέσεων που διέπουν το σύμπαν. Η θέαση και μελέτη του σώματος οδήγησε τον άνθρωπο, από την παλαιολιθική εποχή, όπως αποδεικνύουν θαυμάσιες τοιχογραφίες σπηλαίων, στην απεικόνιση καθώς και στις πρωτόγονες επιζωγραφίσεις του σώματος, για φυλετικούς, πολεμικούς, τελετουργικούς, εξορκιστικούς και διακοσμητικούς λόγους. Στην πορεία των αιώνων το Σώμα σαν αισθητικό αντικείμενο έχει αποδοθεί με κάθε δυνατή εικαστική προσέγγιση. Μεγάλοι εικαστικοί από την αρχαιότητα μέχρι την ευρωπαϊκή αναγέννηση, το μπαρόκ, το ροκοκό, τον νεοκλασικισμό και κύρια την ακαδημαϊκή και ρεαλιστική τέχνη του 19ο αιώνα, με σκηνικά μυθολογικά θέματα αποθέωσαν κυριολεκτικά το γυμνό σώμα, παρά τις θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές εναντιώσεις και προκαταλήψεις.

Από  τις αρχές του 20ου αιώνα τα κινήματα του μοντερνισμού μας έχουν πλουτίσει με απειράριθμες ανάλογες γυμνογραφικές αισθησιακές και τολμηρές δημιουργίες. Στη συνέχεια οι δυνατότητες συνδυασμού των ζωγραφικών αξιών και μοτίβων του παρελθόντος με νέες τεχνικές και ευρηματικές μεθόδους έδωσαν πολλές φορές αισθητικές λύσεις σε συνθετικά και εκφραστικά προβλήματα με βάση τον αυτοματισμό της σύλληψης.

Οι μεγάλες εκθέσεις που έγιναν στο Παρίσι το 1995 στο Κέντρο Pompidou (Feminine-Masculine) και το 2013-14 στο Μουσείο D’ Orsay (Masculine) διαφώτισαν και ερμήνευσαν πολλές παραμέτρους της απεικόνισης των γυμνών σωμάτων από τον 17ο αιώνα μέχρι σήμερα. Πολλοί ζωγράφοι και θεωρητικοί εστιάζουν την μελέτη του αισθητικού αντικειμένου στην σχέση του σχεδίου με το χρώμα. Όμως αυτό που ενοποιεί το έργο και δίνει την αισθητική μαγεία στην εικόνα είναι το φως. Το σώμα, είναι ένα καθοριστικό υπαρξιακό σήμα και ένα ζωντανό εκφραστικό αρμονικό σύστημα του κάλλους και του πάθους.

Σε πολλά έργα σύγχρονων καλλιτεχνών έχει αποδοθεί αριστοτεχνικά με έμφαση σαν τοτεμικό και αρχετυπικό σύμβολο. Οι απλές γεωμετρικές φόρμες σύνθεσης σηματοδοτούν υπαινικτικά το είδωλο ενός σώματος, που σφραγίζεται από το «ήθος» της εσωτερικότητας. Σκιαγραφούν οπτικά το πανάρχαιο θέμα του συναρπαστικού αισθητικού αντικειμένου με τεχνοτροπική λιτότητα και εκφραστική δύναμη. Οι Σωματογραφίες είναι συνθέσεις με το γυμνό ανθρώπινο σώμα, και παρόλο που συχνά απουσιάζει το πρόσωπο, εκφράζουν ποικίλες ψυχικές καταστάσεις. Τα σώματα είναι χαραγμένα με εννοιολογικές ενδείξεις και σύμβολα, που κατά την άποψη μου προσδίδουν αισθησιακή και εγκεφαλική διάσταση στη σωματική Μονάδα.

Ο σχεδιασμός και η ποιητική χρωματική αντίληψη των σωματογραφιών μου, που με μία εν δυνάμει κίνηση αναδύονται και εγγράφονται στο χώρο, με ιδιότυπη γραφή εννοιών, συντείνει στον τονισμό της βασικής άποψης ότι Σώμα=Σύμπαν. Συντελεί στην οπτική μεταβολή της εικόνας σε αισθησιακό κίνητρο. Κίνητρο που γονιμοποιεί και αναπαράγει την γυμνή ομορφιά του κόσμου μας.”

Η ιστορικός, κριτικός τέχνης Έλλη Καπλάνη-Κοκκίνη έχει γράψει με αφορμή την έκθεση τους στο «Βαφοπούλειο» Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Θεσσαλονίκης το 2013: «Ο Ευαγγελάτος βρίσκει τρόπους να συνδέσει το απώτερο παρελθόν με το σύγχρονο παρόν, να παραθέσει σύμβολα που προκύπτουν από μαθηματικούς τύπους, γράμματα και ιδεογράμματα, προσωποποιώντας φυσικούς νόμους με θεωρίες, φορμαλιστικές αισθητικές που συγκροτούν την καλλιτεχνική πρακτική του.

Οι μορφές του, πρόσωπα που παρατίθενται φασματικά, σε συνέργεια με ένα ακαθόριστο περιβάλλον, σώματα που αναδεικνύουν το ανθρώπινο κάλλος, αίρουν την ενσάρκωσή τους από αγγειογραφικά ευρήματα, από την αρχαία αγαλματοποιία και βέβαια τη γενναιόδωρη γραφή των αρχαίων συγγραφέων, στοιχεία που ο καλλιτέχνης επεξεργάζεται και μεταφέρει έντεχνα στις εικόνες του, συνεργαζόμενος πάντα με ζωντανά μοντέλα. Η μορφοποίησή τους σε επιφάνειες μουσαμά, σε πανιά, σε χαρτιά, σε ξύλα συλλεγμένα από τη φύση, που διατηρούν το φυσικό τους σχήμα, δημιουργεί αλληλουχίες ιστορικού λόγου και πράξης και μίας πνευματικής συγγένειας, που αναδύεται για να διατηρηθεί η διαχρονικότητα της ελληνικής ιστορίας». 

Οι διάφορες φάσεις των  “Σωματογραφιών” έχουν εκδοθεί σε συλλεκτικά portfolios, Ημερολόγια και λευκώματα τέχνης. Ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ αντιπροσωπευτικά έργα της ενότητας τους εκτίθενται μόνιμα στη Σύγχρονη Πινακοθήκη Villa «Ροδόπη» στο Αργοστόλι. Έχοντας θητεύσει με αφοσίωση στην ανατομική και σχεδιαστική μελέτη του γυμνού σώματος από το 1982, διαπιστώνω ότι κάνοντας συνεχείς σπουδές με μοντέλα εκ του φυσικού, σε συνδυασμό με ανάλογες φωτογραφίσεις τους, και την ταυτόχρονη θεματολογική ανάπτυξη με εικαστικά ζωντανά έργα (body art, performance, video art), οδηγήθηκα στην πιο αντικειμενική σύλληψη της εικόνας και της φόρμας που υποσυνείδητα αναζητούσα με διαχρονική βιωματική προσέγγιση, ικανή να αναδείξει το κάλλος.