Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη
Όλη η αφρόκρεμα της σύγχρονης τέχνης, όλοι οι κορυφαίοι εικαστικοί έχουν εξομολογηθεί τα μυστικά της δημιουργικής τους πορείας στον Δημοσθένη Δαββέτα, καθηγητή Φιλοσοφίας της Τέχνης, συγγραφέα, εικαστικό, γεωπολιτιστικό αναλυτή. Ο Γουόρχωλ, ο Μπόις, η Αμπράμοβιτς, ο Μπάσκια, ο Τουόμπλι,ο Μπάζελιτς, ο Λόγκας, ο Σαμαράς, ο Γιάννης Κουνέλλης είναι κάποιοι από αυτούς που του έχουν ανοίξει την καρδιά τους και του έχουν αποκαλύψει τα κλειδιά της δουλειάς τους.
Ο Δαββέτας στο βιβλίο του με τίτλο “Διάλογοι -Προσωπικές συζητήσεις με τους μεγάλους της σύγχρονης τέχνη” μοιράζεται αυτή την εμπειρία του μαζί μας. Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει τις συζητήσεις που είχε πραγματοποιήσει ο συγγραφέας, παλαιότερα, όταν εργαζόταν στη γαλλική εφημερίδα Libération.
Όλες αυτές οι συζητήσεις, οι διάλογοι, δημοσιεύτηκαν κατά ένα μέρος τους στην εφημερίδα Libération, ενώ το υπόλοιπο μέρος τους δημοσιεύεται σε αυτή την ελληνική έκδοση.
Ο συγγραφέας από πολύ νωρίς αντιλήφθηκε την αξία αυτών των καλλιτεχνών, όταν ήταν ακόμα νέοι, και τους στήριξε με άρθρα του από το ξεκίνημά τους, προτού γίνουν τόσο διάσημοι και δώσουν ισχυρό δείγμα γραφής της δουλειάς τους.
Δημοσθένης Δαββέτας
-Δημοσθένη, σε αυτό το βιβλίο παρουσιάζεις προσωπικότητες «θηρία» της σύγχρονης τέχνης. Θεώρησες εκείνη την εποχή φίλο σου κάποιον από αυτούς;
– Με πολλούς από αυτούς ήμουνα και είμαι φίλος. Θα μπορούσα ίσως να πω ότι ο πρώτος φίλος μου στην Τέχνη ήταν ο Joseph Beuys. Μετά ήρθε ο Twombly, ο Cragg , ο Disler, ο Basquiat, o Combas, η Abramovic κλπ. Όμως λόγω ηλικίας είχα πολύ στενούς φίλους τους Cragg και Disler, με τους οποίους είχαμε μόνο δέκα χρόνια διαφορά ηλικίας.
-Τι εθνικοτήτων ήταν οι καλλιτέχνες που πήρες συνέντευξη;
-Καταρχήν δεν ήταν συνεντεύξεις αλλά συζητήσεις σε βάθος χρόνου επαναληπτικές. Τους πλησίαζα ως ποιητής, συνδημιουργός κι όχι ως αποστασιωποιημένος δημοσιογράφος που απλά κατέγραφε ό,τι του έλεγαν. Οι καλλιτέχνες αυτοί είχαν πολλαπλές εθνικότητες. Ήταν το έργο τους που μ ‘ενδιέφερε κι όχι από ποια χώρα ερχόντουσαν.
-Μόνο στο Παρίσι, όπου εργαζόσουν, έγιναν οι συνομιλίες;
– Οι περισσότερες συνομιλίες έγιναν εκτός Παρισιού. Έγιναν στο Βερολίνο, στη Νέα Υόρκη, στη Ζυρίχη, στο Άμστερνταμ, στη Ρώμη κι αλλού.
-Ποιου καλλιτέχνη η δουλειά σε εντυπωσίασε περισσότερο;
– Η πιο εντυπωσιακή για μένα δουλειά ήταν του Beuys, παρότι λάτρευα κι αυτή του Warhol, του Twombly, του Basquiat, του Disler. Η εικαστική γλώσσα του Beuys ήταν επαναστατική, οργανική, ανθρωπολογική, ήταν σφαιρική κι άγγιζε όλα τα πεδία της καλλιτεχνικής έκφρασης. Ήταν μια πλήρης δουλειά ενός πλήρους καλλιτέχνη, η πιο σωστά δημιουργού, μιας κι ο ίδιος προτιμούσε την δημιουργική έκφραση από την καλλιτεχνική.
Λέγοντας δημιουργική εννοώ μια δουλειά που ξεπερνά το αυστηρό πεδίο της γνώσης των καλών Τεχνών και ξεκινά από την ανάγκη του ανθρώπου να δημιουργήσει όχι μόνο μέσα από τους κανόνες και τους νόμους της παραδοσιακής εικαστικής παιδείας του ωραίου αισθητικά, αλλά και του ωραίου πνευματικά.
Ο Ιόλας ήταν μια τεράστια προσωπικότητα, ένας πρίγκηπας της Τέχνης
-Ποια η σχέση σου με τον Ιόλα; Πώς ήταν σαν προσωπικότητα;
– Ο Ιόλας ήταν μια τεράστια προσωπικότητα, ένας πρίγκηπας της Τέχνης. Γνώριζε τους πάντες και τα πάντα. Ένοιωθε το ταλέντο ενός καλλιτέχνη και τον στήριζε. Δεν θα υπήρχαν πολλοί από τους μεγάλους καλλιτέχνες που ξέρουμε αν δεν τους είχε ο ίδιος ανακαλύψει. Παράδειγμα ο Warhol. Ο Ιόλας τον εξέθεσε για πρώτη φορά. Ήταν γενναιόδωρος στις αξίες.
Με μένα υπήρξε πολύ καλός. Ήμουνα πολύ νέος όταν τον γνώρισα. Εργαζόμουν ως αρθρογράφος στην Εφημερίδα Liberation κι ήρθε μόνος του στο γραφείο σύνταξης και μ’αναζήτησε. Το ίδιο βράδυ μου ζήτησε να τον συνοδεύσω στη Όπερα του Παρισιού. Εκεί μετά την παράσταση μου γνώρισε τον Νουρέγιεφ, που ήταν στενός του φίλος. Πήγαμε κι οι τρεις μετά για φαγητό. Ήταν απίθανος τύπος με γνώσεις και φοβερό ένστικτο Τέχνης.
Μου στάθηκε, με στήριξε, με εμπιστεύτηκε παρουσιάζοντας με συνέχεια με περηφάνια λέγοντας στις παρέες ” ο Δημοσθένης, ο Έλληνας ποιητής που γράφει στην Εφημερίδα Liberation”. Τι να πρωτοθυμηθώ. Μου γνώρισε τον Warhol. Μια φορά μου ζήτησε κάτι και αμέσως του το έκανα πράξη. Μου ζήτησε να του γνωρίσω τον Beuys. Πήγαμε μαζί στο Ντύσελντορφ στο σπίτι του Beuys. Φάγαμε το μεσημέρι εκεί και μιλήσαμε για ένα μελλοντικό πρότζεκτ. Αξέχαστες στιγμές όπως κι αυτές στο εργαστήριο του Warhol, το περίφημο factory, όπου με πήγε να τον συναντήσω. Υπήρχε μια απίθανη χημεία ανάμεσα τους.
-Αυτός (o Ιόλας) σε έφερε σε επαφή με τον Andy Warhol; Πώς σου συμπεριφερόταν στις συνεντεύξεις ο Andy; Ήταν απρόσιτος;
– Ο Warhol υπήρξε ευγενικός μαζί μου. Πάντα με καλούσε να φάμε μαζί ή να πάμε σε εγκαίνια εκθέσεων στις γκαλερί της Νέας Υόρκης. Μου γνώρισε τους Keith Haring και Jean Michel Basquiat. Κι όταν κάποτε σε μια “συνέντευξη” μας χάλασε το μαγνητόφωνο μου, έφερε το δικό του και ξανακάναμε από την αρχή την συνέντευξη μας. Είχε κάτι το επικοινωνιακά γενναιόδωρο ο Andy. Έδειχνε απρόσιτος αλλά δεν ήταν.
-Έχεις συναντήσει ξανά την Marina Abramovic; Πώς βλέπεις τη δουλειά της με το πέρασμα τόσων χρόνων;
– Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς υπήρξε ένα όμορφο αίσθημα στην ζωή μου. Ήταν πάντα μια γλυκιά, τρυφερή κι έξυπνη κοπέλα που γνώριζε τι ήθελε. Είχε στρατηγική και πέτυχε ο, τι επιθυμούσε. Υπήρξα ερωτευμένος μαζί της. Ο Beuys ήταν ο “εφευρέτης” της περφόρμανς.
Όμως η Μαρίνα την καθιέρωσε ως μια νέα “επίσημη” γλώσσα στο εικαστικό αλφάβητο. Τράβηξε την περφόρμανς στα άκρα. Δίχως την Αμπράμοβιτς η περφόρμανς δεν θα ήταν αυτό που είναι σήμερα. Η εξέλιξη της δουλειάς της είναι εντυπωσιακή. Κατάφερε να παντρέψει τέχνη, μήνυμα και θέαμα. Και συνεχίζει. Ενώ θα μπορούσε ν ‘απολαμβάνει την δόξα και τα χρήματα της, εν τούτοις προχωρά ακάθεκτη σε νέες επικίνδυνες περιπέτειες .
– Στη συνέντευξη του Jean Michel Alberona αναφέρεται ότι ήταν επηρεασμένος και από τον Κουνέλη. Πώς θα τον χαρακτήριζες σαν προσωπικότητα και σαν ζωγράφο;
– Ο Alberola θαύμαζε τον Κουνέλλη κι όλο με ρώταγε γι’ αυτόν μιας κι εγώ έβλεπα συχνά τον Γιάννη. Ο Alberola είναι ένας ζωγράφος που συνδυάζει το εννοιολογικό και το ζωγραφικό. Αντί να επιλέξει ένα από τα δυο, τα πάντρεψε επιτυχημένα. Είναι ιδιαίτερη περίπτωση.
-Σε «έστησε» ο Basquiat στη πρώτη σας συνέντευξη; Είχατε δώσει rendez vous σε κάποιο μπαράκι. Σωστά;
– Δεν θα έλεγα ακριβώς ότι ο Basquiat με έστησε στην πρώτη μας συνάντηση στο μπαρ Σαν Μισέλ στην Νέα Υόρκη. Απλά ήταν φευγάτος μόνιμα λόγω της χρήσης των ναρκωτικών που έκανε. Ήταν μόνιμα “αλλού”. Γι’ αυτό και συχνά μπορούσε να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από επιτήδειους που του έπαιρναν εύκολα χρήματα. Ήταν σε συνεχή κινητικότητα και κάποιες φορές νευρικός. Η σχέση του με την Μαντόνα τον είχε κουράσει.
-Συνάντησες στον Joseph Beuys το 1985… Μίλησέ μας για αυτό…
– Τον Beuys τον συνάντησα το 1985 κι αμέσως υπήρξε μια αυθόρμητη φιλία ανάμεσα μας μέσω της ελληνικής φιλοσοφίας. Με κάλεσε στο Ντίσελντορφ στο σπίτι του και μετά μίλησε στον Wieland Schmidt και πήρα την περίφημη υποτροφία DAAD στο Βερολίνο.
Υπήρξε για μένα ο πνευματικός μου πατέρας ειδικά τότε που είχα χάσει από την ζωή τον πατέρα μου. Με έμαθε να έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου και κυρίως μου έμαθε ότι η Τέχνη δεν είναι το εμπορικό καρακιτσαριό που τείνει να επικρατήσει σήμερα στο όνομα μιας δήθεν ψευτο-μετα-νεωτερικότητας.
Ο Beuys μου μίλησε για το πνευματικό στην Τέχνη για μια σφαιρική Τέχνη που θέλει ν ‘αλλάξει τον Άνθρωπο και τον κόσμο βλέποντας τα και τα δύο ως γλυπτά που χρήζουν “θεραπείας”. Χωρίς τον Beuys σίγουρα δεν θα είχα την ενδιαφέρουσα και περιπετειώδη πνευματικά και καλλιτεχνικά ζωή που είχα.
-Ποια η σχέση του Warhol με τον Beuys;
-Αλληλοθαυμάζονταν. Ο Βeuys και ο Warhol ήταν καλοί φίλοι.
-Μίλησέ μας για τον Robert Combas…
– Ο Robert Combas είναι ένας διαρκής καλλιτέχνης. Μόνιμα σε ένταση, νευρικότητα και παραγωγικότητα. Είναι ο πρώτος Γάλλος που έφερε στον εικαστικό λόγο τα κινούμενα σχέδια ενώ ταυτόχρονα έχει πολιτικά ενεργά θέσεις. Παραμένει το χρυσό αγόρι της γαλλικής Τέχνης των χρόνων του ’80.
Ο George Condo υπήρξε καλός μου φίλος
-Είδωλο… George Condo. Μου αρέσει πολύ. Είχε χιούμορ και στην καθημερινότητά του;
– Ο George Condo υπήρξε καλός μου φίλος. Έγραψα το πρώτο κείμενο γι’ αυτόν στην Ευρώπη, στο Μόναχο. Παρά το καυστικό του χιούμορ είναι αγχώδης, μελαγχολικός κι ανταγωνιστικός. Είναι βέβαια κι ένας πανέξυπνος και ικανός “συνθέτης” των διαφορετικών στιγμών της ιστορίας της Τέχνης. Ξέρει να παντρεύει Πικάσο με Ρέμπραντ, με σουρεαλιστές, με τον Φράνσις Πικαμπια κλπ. Είναι μαέστρος της “σύνθεσης” των πιο ετερόκλητων ιστορικά ζωγραφικών εικόνων μεταξύ τους.
Ελπίζω το νεοελληνικό “δαιμόνιο” να μην κάνει πάλι το θαύμα του και θάψει ένα σπάνιο και μοναδικό βιβλίο γεννημένο από έναν Έλληνα
-Τι σχέδια έχεις για το βιβλίο σου;
– Θέλω να το παρουσιάσω στις σχολές καλών Τεχνών στην Ελλάδα. Αρκεί βέβαια να μην αρχίσει ο γνωστός ελληνικός φθόνος. Προς το παρόν δεν μου έχει γίνει καμία πρόταση. Όπως επίσης και καμία πρόταση για τηλεοπτική παρουσίαση, κάτι που με εκπλήσσει. Ελπίζω το νεοελληνικό “δαιμόνιο” να μην κάνει πάλι το θαύμα του και θάψει ένα σπάνιο και μοναδικό βιβλίο γεννημένο από έναν Έλληνα. Ετοιμάζεται κι η μετάφραση του στα Ιταλικά.
Οι 2 νέοι τίτλοι του Δημοσθένη Δαββέτα από τις εκδόσεις Kaktos
Who is Who
Ο Δημοσθένης Δαββέτας γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και είναι διδάκτωρ Αισθητικής στο Πανεπιστήμιο Paris VIII. Διδάσκει στο IESA στο Παρίσι. Έχει διδάξει Φιλοσοφία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, στο Strate Collège και στο Créapole στο Παρίσι. Έχει παραδώσει σεμινάρια Φιλοσοφίας της Τέχνης στο École des Beaux-Arts (Παρίσι), σεμινάρια φιλοσοφίας και μοντέρνας τέχνης στο Paris IV (Παρίσι) και Φιλοσοφία Εφαρμοσμένων Τεχνών στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών. Συχνά, δίνει διαλέξεις σε σχολές τέχνης και πανεπιστήμια.
Ποιητής και συγγραφέας, ζωγράφος και εικαστικός, γράφει ήδη από το 1982 σχετικά άρθρα και δοκίμια στα περιοδικά Art Forum, Art in America, Art Studio, Beaux Arts Magazine, Galleries Magazine, Parkett Risk, και στις εφημερίδες Libération, Figaro και Les Echos.
Πλήθος βιβλίων του έχουν κυκλοφορήσει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τα εικαστικά του έργα έχουν εκτεθεί σε πολλές χώρες, και στην Ελλάδα. Το 2014 παρουσιάστηκε η έκθεση ζωγραφικής του στο Maison Européenne de la Photographie, στο Παρίσι, ενώ το 2017 συμμετείχε δύο φορές σε εκθέσεις στην πόλη Hangzhou στην Κίνα.
Ακόμη, είναι πολιτικός σχολιαστής και αναλυτής, στην τηλεόραση και στον έντυπο Τύπο. Διατηρεί εβδομαδιαίες στήλες στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος.
Βρείτε το βιβλίο ΕΔΩ