Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

Η δουλειά του Εμμανουήλ Μπιτσάκη είναι πραγματικά μοναδικού εικαστικού ενδιαφέροντος, καθώς σε λίγα εκατοστά επιφάνειας παρατηρούμε έργα με επίπεδη προοπτική αντίληψη, καλοδουλεμένα, με «χειρουργική» διαδικασία και θεματολογία την συχνά παράδοξη ανθρώπινη πραγματικότητα.

Οι καθαρές φιγούρες με έμφαση στη λεπτομέρεια της σουρεαλιστικής πραγματικότητας και στη δυνατή αίσθηση της πολυτιμότητας του ελάχιστου αποτελούν μέρος του εικαστικού του κόσμου. Σε κοντινή απόσταση παρατηρούμε τα μικρά τελάρα που εικονίζουν επεισοδιακές και ανεκδοτικές σάτιρες σε «συμπυκνωμένο σκηνικό».

Μία από τις συναντήσεις μας με τον εικαστικό, Εμμανουήλ Μπιτσάκη ήταν στον εκθεσιακό χώρο του συλλέκτη, Σωτήρη Φέλιου στην οδό Φωκίωνος Νέγρη στην έκθεση του με τίτλο «το επίμονο ελάχιστο».

Εμείς, θέλοντας να εξερευνήσουμε τον ρεαλιστικό και παράλληλα αλλόκοτο εικαστικό του κόσμο, μιλήσαμε μαζί του για την εξέλιξη της δουλειάς του, για την επιμονή του στα έργα μικρών διαστάσεων, καθώς και για τα μελλοντικά του σχέδια.

– Στην τελευταία σου έκθεση παρουσιάσες έργα σου από το 1998 ως σήμερα. Τι παρατηρήσεις μπορείς να κάνεις για την εξέλιξη της δουλειάς σου; Είχες προβλέψει τη σημερινή της έκβαση;

Και ναι και όχι. Υπάρχουν στοιχεία της δουλειάς μου που δεν έχουν αλλάξει ή επανεμφανίζονται κατά διαστήματα. Θα μπορούσα να μιλήσω για μία σπειροειδή εξέλιξη, στην οποία επανέρχονται κυκλικά εμμονές, μυθολογίες, σχόλια για την πραγματικότητα και μένουν πίσω τρόποι διατύπωσης που πια τους θεωρώ ξεπερασμένους: Δεν ζωγραφίζω τώρα τίποτα για να το ζωγραφίσω απλά (ένα τοπίο λ.χ.) παρά το χρησιμοποιώ μόνο ως μέρος της αφήγησης ή του σχολίου.

– Η έκθεσή σου έχει τίτλο «Το επίμονο ελάχιστο». Ποια ήταν τα κριτήρια της επιλογής αυτής;

Ο τίτλος δηλώνει την αποφασισμένη κατασκευή έργων μικρής διάστασης. Οι ελάχιστες παρεκκλίσεις από το διακριτικό και πολύτιμο μέγεθος επιβεβαιώνουν την πάγια αυτή επιλογή: και τα μεγάλα (για τα δικά μου μέτρα) έργα είναι και αυτά σα μικρά δουλεμένα, χωράνε άπειρα μικροσκοπικά στοιχεία. Η Ελλάδα είναι ένα σύστημα καλλιέργειας της αυτοσχέδιας δεξιότητας, όξυνσης του νου και των αντανακλαστικών, εφόδια απαραίτητα για κάθε τι βραβευμένο.

– Ανάμεσα στα φιλολογικά στοιχεία της δουλειάς σου εικονίζεσαι και ο ίδιος. Είναι άραγε μια αναφορά που υποστηρίζει την έκβαση της τέχνης σου;

Κάθε σύστημα που φτιάχνουμε, εφόσον εμείς είμαστε η αφετηρία που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, είναι αναπόφευκτα φανερά ή μη αυτοαναφορικό. Εγώ επιλέγω να το δείχνω, ή και να εκμεταλλεύομαι τη συνθήκη αυτή. Είναι από τα κύρια στοιχεία της δουλειάς μου, αν και με την πάροδο του χρόνου δίνω συχνότερα από παλιά πρωταγωνιστικό ρόλο σε άλλους.

– Θεωρείς τη ζωγραφική μια μορφή ψυχανάλυσης και αν ναι με ποιο τρόπο;

Θα σε παραπέμψω στην προηγούμενη απάντηση: η αυτοαναφορά ως θεμελιώδες συστατικό και κύριο εμπόδιο μιας πετυχημένης ψυχαναλυτικής διαδικασίας.

– Είναι κάποια από τα έργα της έκθεσης που να θεωρείς κομβικά για την εξέλιξη της δουλειάς σου;

Άλλα είναι κομβικά γιατί εισάγουν στοιχεία που θα αξιοποιηθούν μετέπειτα, άλλα πετυχημένα που τα αξιοποίησαν και άλλα και τα δύο.

– Έχεις βραβευτεί από διεθνείς φορείς αλλά διαμένεις και εργάζεσαι στην Αθήνα. Είναι κατάλληλος τόπος η Ελλάδα ως εκκολαπτήριο μιας βραβευμένης τέχνης;

Η Ελλάδα είναι ένα σύστημα καλλιέργειας της αυτοσχέδιας δεξιότητας, όξυνσης του νου και των αντανακλαστικών, εφόδια απαραίτητα για κάθε τι βραβευμένο.

«Η Ελλάδα είναι ένα σύστημα καλλιέργειας της αυτοσχέδιας δεξιότητας, όξυνσης του νου και των αντανακλαστικών, εφοδια απαραίτητα για κάθε τι βραβευμEνο»

– Δουλεύεις συχνά έργα μικρών διαστάσεων, καλοδουλεμένα με έμφαση στη λεπτομέρεια. Ποια η σημασία αυτής της επιλογής;

Είναι μια επιλογή πρωτίστως πολιτική, όλες οι σημαντικές επιλογές (τι θα γίνουμε όταν μεγαλώσουμε) και οι ασήμαντες (με τι σαμπουάν λουζόμαστε λ.χ.) είναι πολιτικές (νομίζω). Ένα έργο μικρό σε φόρμα, που μπορώ να το κρατάω στο χέρι μου και να το στηρίζω στα γόνατά μου όταν το δουλεύω, μπορώ να το κρύψω από αδιάκριτα βλέμματα κάτω από τη σκιά μου, αν θέλω, χωράει στην τσάντα μου όπως ένα βιβλίο, είναι επιλογή διακριτικής παρουσίας μου, αλλά και εξίσου δυναμικής: Σαν να γράφω ένα σύνθημα δημόσια σε τετράδιο όχι στον τοίχο, που για να το δει κανείς πρέπει να με πλησιάσει και να μου ζητήσει την άδεια. Κάτι δημόσιο που δεν επιβάλλεται αυτονόητα και ο ενδιαφερόμενος πρέπει να επιλέξει να το δει.

Στη μικρή αυτή επιφάνεια, τώρα, μπορούν να χωρέσουν τόσα πράγματα και άλλα τόσα, να συνωστίζονται εικόνες, λογικές, παράλογα, χωρίς να ξεφεύγουν όμως από το ρυθμό του συνθήματος που προανέφερα.

– Εκθέτεις επίσης και κάποια προσχέδια δουλεμένα με μοναδική ακρίβεια και με έμφαση στη λεπτομέρεια. Είχες εξαρχής στο νου σου να τα εκθέσεις ή αυτός είναι ο τρόπος που δουλεύεις στα προσχέδια;

Σε καμία περίπτωση δεν έκανα φροντισμένα προσχέδια προς έκθεση. Η επιμέλεια ως συνειδητή πολιτική επιλογή αναπόφευκτα διακρίνει και ό,τι προορίζεται να μείνει στο συρτάρι.

– Θεωρείς ότι ένας καλλιτέχνης λυτρώνεται ή δεσμεύεται όταν κάποιος φορέας κατέχει μεγάλο μέρος της δουλειάς του;

Λιγότερο δραματικά, απλά εξυπηρετείται.

– Ποια τα μελλοντικά σου σχέδια;

Σχέδια στο χαρτί και κάνα σχέδιο για ταξίδι, δεν μπορώ να κάνω μακροπρόθεσμο προγραμματισμό.

* Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “axianews”.