Μα καλά, θα σκεφτείτε και εσείς όπως κι εμείς, υπάρχουν αρκετοί στην Ελλάδα που έχουν οικογενειακά οικόσημα; Και πόσοι άραγε είναι αυτοί; Και ασχολούνται στις μέρες μας μ’ αυτό;
Στο εξωτερικό σίγουρα θα υπάρχουν περισσότεροι, αλλά αυτοί που έχουν παράδοση στην οικοσημολογία, θα απευθύνονται στον Έλληνα, Ιωάννη Βλαζάκη για τα οικόσημα και τους θυρεούς τους;
Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη
Κι όμως! Ο Ιωάννης Βλαζάκης είναι από τους πιο διακεκριμένους καλλιτέχνες παγκοσμίως που ασχολούνται με την τέχνη αυτή. Αρκεί να ρίξει κανείς μια γρήγορη ματιά στο βιογραφικό του και θα του γεννηθούν ακόμα περισσότερες απορίες γύρω από την τέχνη αυτή και τον μυστικισμό που την περιβάλλει.
Εμείς, διαβάζοντάς το, κρατήσαμε κυρίως ότι είναι μέλος της Society of Heraldic Arts του Ηνωμένου Βασιλείου, γεγονός που τον καταξιώνει ανάμεσα στους πιο σημαντικούς εραλδικούς καλλιτέχνες διεθνώς, ο μοναδικός Έλληνας που έγινε ποτέ δεκτός εκεί.
Τα έργα, πάντως, του καλλιτέχνη είναι πραγματικά αριστουργήματα, δημιουργήματα εξαιρετικής ακρίβειας με ιδιαίτερη προσοχή στη λεπτομέρεια. Ο συνδυασμός των χρωμάτων άλλοτε διακριτικός, άλλοτε ιδιαίτερα έντονος, σχεδόν πολεμικός.
Ζητήσαμε από τον καλλιτέχνη να μοιραστεί τις γνώσεις του με τους αναγνώστες της εφημερίδας μας κι εκείνος με την εξαιρετική ευγένεια που τον διακρίνει δεν αρνήθηκε να απαντήσει με ειλικρίνεια αλλά και σχετική διακριτικότητα στις ερωτήσεις μας.
–Θα θέλατε να μας εξηγήσετε με τι ακριβώς ασχολείται η επιστήμη της οικοσημολογίας;
– Γενικά, θα μπορούσαμε να πούμε πως η «εραλδική» δηλαδή η oικοσημολογία, είναι εκείνος ο επιστημονικός κλάδος της ιστορίας, που ως αντικείμενό του έχει τη μελέτη, την έρευνα, την ταξινόμηση των συμβόλων που βρίσκονται μέσα στο σχήμα μιας ασπίδας.
Μέσα από την έρευνα αυτή ο ιστορικός – μελετητής μπορεί να ανιχνεύσει και να εντοπίσει διάφορα ιστορικά στοιχεία – ντοκουμέντα μιας οικογένειας ή ενός μεμονωμένου προσώπου.
-Ποιος, όμως, είναι ο σκοπός και ποια είναι εκείνη η ανάγκη που ώθησε στη δημιουργία της εραλδικής ως τέχνη και ως αντικείμενο μελέτης;
– Ο λόγος είναι στην πραγματικότητα απλός: ο σκοπός της χρήσης των εμβλημάτων αυτών ήταν καθαρά για πολεμικούς σκοπούς. Από τα πανάρχαια χρόνια τα πεδία των μαχών αποτελούσαν ένα επικίνδυνο και άγριο περιβάλλον για τους μαχητές. Μεγάλες μάζες πολεμιστών μετακινούνταν και συγκρούονταν μεταξύ τους, καθιστώντας τη διάκριση φίλιων και εχθρικών στρατευμάτων σχεδόν ανέφικτη.
Τον μεσαίωνα, με την εξέλιξη της πανοπλίας, που πλέον κάλυπτε σχεδόν όλο το σώμα και το πρόσωπο, η ανάγκη του διαχωρισμού έγινε ακόμα πιο επιτακτική. Τα εμβλήματα αυτά, λοιπόν. με τα έντονα χρώματα και τα έντονα κοντράστ, αποτέλεσαν ένα απλό αλλά αποτελεσματικό οπτικό μέσο διαχωρισμού. Ζωγραφισμένα επάνω σε μεγάλες επιφάνειες όπως οι ασπίδες, τα λάβαρα, τα ενδύματα, οι πολεμιστές μπορούσαν πλέον να αντιληφθούν τους εχθρούς από τους συμπολεμιστές τους ακόμα και από απόσταση.
Στην πορεία των χρονών που ακλούθησαν τα εμβλήματα αυτά κωδικοποιήθηκαν, μελετήθηκαν και καταγράφηκαν σε κώδικες, παρέχοντάς μας σήμερα, πολύτιμες πληροφορίες για τους κατόχους τους και την εποχή τους.
Εραλδική παράδοση στη Ρόδο, στην Κω, στη Νάξο, στην Κρήτη, στη Χίο και φυσικά στα Επτάνησα
– Υπάρχουν Έλληνες ευγενείς που να κατάγονται από αριστοκρατικές οικογένειες με οικόσημα, φέουδα και γενεαλογία που φτάνει στα βάθη των χρόνων;
– Η χώρα μας, αν και κάπως απομακρυσμένη από τη δυτική μεσαιωνική παράδοση, έχει να παρουσιάσει ένα σημαντικό αριθμό οικοσήμων και αυτό έγκειται αφ’ ενός στις διελεύσεις από τη χώρα μας των σταυροφόρων, αφ’ ετέρου στις στενές επαφές μας με τη Βενετία και την Ιταλία.
Έτσι, λοιπόν, σημαντική εραλδική παράδοση μπορούμε να συναντήσουμε σε περιοχές όπως η Ρόδος, η Κως, η Νάξος, η Κρήτη, η Χίος και φυσικά τα Επτάνησα.
– Υπάρχει δηλαδή εραλδική παράδοση στην Ελλάδα;
-Με ρωτάτε αν οι Έλληνες έχουν οικόσημα… Θα σας απαντούσα «ναι, ασφαλώς», απλά νομίζω πως οι ελληνικές οικογένειες που κάποτε έφεραν περήφανα τα εμβλήματα αυτά στα σπίτια τους, ίσως στις μέρες μας πλέον να είναι λίγο «επιφυλακτικοί.
– Στην Ελλάδα, υπάρχει κάποιος φορέας που να ασχολείται μ’ αυτό;
– Στην Ελλάδα ο φορέας που ασχολείται με την επιστημονική έρευνα των οικοσήμων είναι η «Εραλδική και Γενεαλογική Εταιρεία Ελλάδος». Η εταιρεία, της οποίας λαμβάνω την τιμή να είμαι μέλος του Διοικητικού της Συμβούλιου, ιδρύθηκε το 1975 και έχει να επιδείξει ένα αξιοθαύμαστο έργο, που περιλαμβάνει πολυσέλιδες ερευνητικές εκδόσεις, σημαντικότατα συνέδρια και επιστημονικές ημερίδες.
– Υπάρχει ένας μυστικισμός σ’ αυτού του είδους την τέχνη;
– Τα σύμβολα εμπεριέχουν πάντοτε το μυστήριο και το μεταφυσικό. Είναι ένα πεδίο όπου ο καλλιτέχνης μπορεί να αντλήσει άπειρο υλικό για να δημιουργήσει τα έργα του. Κάθε σύμβολο είναι ένα σύμπλεγμα νοημάτων, ιδεών, εικόνων και σαφώς μυστηρίου. Μπορείτε, λοιπόν, να φανταστείτε τον ενθουσιασμό μου ως καλλιτέχνης, όταν μου ανατίθεται να δημιουργήσω ένα νέο οικόσημο;
Είναι μια μυσταγωγική διαδικασία και πολλές φορές εξαιρετικά χρονοβόρα, όπου η τέχνη και ο μυστικισμός ενώνονται σε «ιερό γάμο», με σκοπό να δημιουργηθεί ένα μοναδικό σύμπλεγμα συμβόλων που αυτό με τη σειρά του θα «σφραγίσει» την προσωπικότητα ενός ανθρώπου, της οικογένειάς του και των απογόνων του.
– Υπάρχουν Μουσεία ή ιδιωτικές Συλλογές στην Ελλάδα που φιλοξενούν οικόσημα και θυρεούς;
– Στη χώρα μας δεν υπάρχει αμιγώς ένα μουσείο, που έχει σαν βασικό του αντικείμενο την οικοσημολογία ως τέχνη. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αξιόλογοι χώροι που να φιλοξενούν σημαντικά εραλδικά μνημεία.
Το Ιπποτικό Νοσοκομείο στη Ρόδο (μέρος του ενιαίου πλέον Αρχαιολογικού Μουσείου) έχει να επιδείξει μια σημαντική συλλογή ανάγλυφων πέτρινων θυρεών από την περίοδο της παρουσίας του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου στο νησί, που οφείλω να ομολογήσω πως προσωπικά με ενδιαφέρει πολύ. Αντίστοιχα, μια όμορφη σύγχρονη συλλογή κερκυραϊκών οικοσήμων κοσμεί την «Αναγνωστική Εταιρεία Κέρκυρας».
– Δέχεστε παραγγελίες για τέτοιου είδους καλλιτεχνήματα;
– Συνήθως δουλεύω με παραγγελίες, που δέχομαι κυρίως από το εξωτερικό και οι πελάτες μου ανήκουν, όσο και αν αυτό ακούγεται περίεργο, σε όλο το κοινωνικό φάσμα. Ξέρετε, τα οικόσημα και η εραλδική γενικότερα είναι μια παρεξηγημένη τέχνη, που πολλοί νομίζουν ότι απευθύνεται μόνο σε γαλαζοαίματους και σνομπ περιέργους τύπους με μονόκλ στο μάτι!
Παρ’ όλο που συνεργάζομαι με διαφόρους χώρους, όπως ιπποτικά τάγματα, άλλες εραλδικές εταιρείες, βασιλικούς οίκους του εξωτερικού κ.ά, η πραγματικότητα είναι πως καθένας μας μπορεί να έχει ένα οικόσημο. Θα πρέπει να το αντιληφθούμε ως μια οικογενειακή ταυτότητα, που αντί να είναι γραμμένη – τυπωμένη επάνω σε ένα χαρτί, είναι ένα όμορφο εικαστικό γεγονός: ένα έργο τέχνης μπορεί και εμπεριέχει όλα εκείνα τα στοιχεία, που μπορεί να χαρακτηρίζουν τον κάτοχό του.
– Eκτός από θυρεούς, δημιουργείτε πίνακες ή άλλου είδους έργα;
Αν και θεωρούμαι εικαστικός, ο οποίος φιλοτεχνεί οικόσημα, οι καλλιτεχνικές μου δημιουργίες δεν τελειώνουν εκεί. Έχω ειδικευτεί στη μεσαιωνική εικονογράφηση χειρόγραφων εμπνευσμένων κυρίως από τη δυτική παράδοση, χρησιμοποιώντας παραδοσιακές τεχνικές όπως: επεξεργασμένα δέρματα κατάλληλα για ζωγραφική και καλλιγραφία, φύλλα και σκόνες αληθινού χρυσού, φυσικές χρωστικές ουσίες κ.ά. Φιλοτεχνώ επίσης βιβλιόσημα, λογότυπα εταιρειών και οργανισμών, μεσαιωνικού στυλ, μονογράμματα, έργα με πενάκι, καθώς και μια πλειάδα έργων τέχνης, ειδικά για κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως εξατομικευμένα εταιρικά δώρα.
Τέλος, φιλοτεχνώ χειροποίητα διπλώματα, πιστοποιητικά και επίσημα έγγραφα για ειδικές περιστάσεις. Αντιλαμβάνομαι φυσικά πως όλα αυτά μπορεί να ακούγονται κάπως εκκεντρικά και ελιτίστικα, αλλά έτσι ήταν πάντα η φύση αυτής της τέχνης, η οποία χαρακτηρίζεται ως η πλέον noble art ανάμεσα στις τέχνες.
– Θα μπορούσατε να εκθέσετε κάποια στιγμή τα δημιουργήματά σας;
– Έχω αρκετά χρόνια να κάνω μια έκθεση εδώ στην Αθήνα και οφείλω να πω, πως το καθυστέρησα πολύ.
Από το 2010, όμως, έχουν οργανωθεί ατομικές μου εκθέσεις σε Νέα Υόρκη, Βιέννη, Λισσαβώνα, Αζόρες οπότε ο χρόνος μου ήταν πολύ περιορισμένος και πιεστικοί. Πλέον, όμως, ανυπομονώ να γίνει κάτι τέτοιο εδώ στην Αθήνα! Ανυπομονώ όχι μόνο να παρουσιάσω τη δουλειά μου, αλλά κυρίως θα ήθελα η έκθεση αυτή να αποτελέσει το όχημα να έρθουν κοντά άνθρωποι, που αγαπάνε την τέχνη της εραλδικής.
Ανυπομονώ, λοιπόν, να βρεθώ και να γνωρίσω από κοντά όλους εκείνους τους γνωστούς και άγνωστους φίλους, που εξακολουθούν να γοητεύονται από αυτές τις ξεχασμένες μεσαιωνικές τέχνες. Ελπίζω πως μέσα στο επόμενο έτος θα είμαι έτοιμος γι αυτό το εγχείρημα και θα έχω τη χαρά και την τιμή να προσκαλέσω τους αναγνώστες της εφημερίδας σας στην έκθεσή μου.
