Γράφει η Μαρία Δήμου
Μόνο και μόνο στο άκουσμα της λέξης «σινεμά», το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας είναι το όνομα του μέγιστου, Φεντερίκο Φελίνι, πατέρα του Ιταλικού αλλά και συν-ηγεμόνα του παγκόσμιου. Ένας σκηνοθέτης του οποίου οι ταινίες συνδύαζαν όλες τις μορφές της τέχνης στο έπακρο. Σαν σήμερα, ο φαντασμαγορικός Φελίνι, θα γιόρταζε τα… 105 του!
Όμως τον Οκτώβρη του ‘93, ο Ιταλός δημιουργός απεβίωσε λίγους μήνες αφότου παραλάβει το πέμπτο του τιμητικό Όσκαρ για το συνολικό του έργο στον κινηματογράφο και μια μέρα πριν την πεντηκοστή γαμήλια επέτειό του με την σύζυγο και μούσα του, Τζουλιέτα Μασίνα (με την οποία γύρισαν συνολικά πέντε ταινίες μαζί).
Τον πρωτότυπο τάφο του καλλιτέχνη δε, αποτελεί ένα εντυπωσιακό μπρούντζινο μνήμα από τα χέρια του Ιταλού γλύπτη, Αρνάλντο Πομοντόρο, σήμερα πλάι στη γυναίκα και τον γιο του στη γενέτειρά του, Ρίμινι. Προς τιμήν του μάλιστα, το Ρίμινι διαθέτει το Μουσείο Φελίνι, το οποίο προβάλλει τη φιλμογραφία καθώς επίσης κι εκθέτει σκίτσα του, κοστούμια των ταινιών του και μουσικά θέματα του χρόνια συνεργάτη του, Νίνο Ρότα.
Το σινεμά του Φελίνι δεν επηρέασε μόνο τους εγχώριους σκηνοθέτες, αλλά και πολλές μετέπειτα γενιές σε όλο τον κόσμο, έχοντας παγιωθεί ως αξιοσημείωτο κομμάτι της εκπαίδευσης των νέων κινηματογραφιστών μέχρι σήμερα.
Παγκοσμίως και σε όλες τις μορφές τέχνης, ο κινηματογραφιστής που κατάφερε να γοητεύσει τους πάντες, έχει αφήσει τη σφραγίδα του αλλά και την έντονη επιρροή του, έχοντας καταφέρει να θεωρείται απ’ όλους σήμα κατατεθέν ολόκληρου του σινεμά. Έχοντας ήδη στο βιογραφικό του έναν σημαντικό αριθμό ταινιών στις οποίες συμμετείχε με την συγγραφή του, ο σκηνοθέτης έπιασε την κάμερα στα χέρια του επισήμως το ‘50, με στην ταινία, «Variety Lights», με την από τότε αγαπημένη του, Τζουλιέτα Μασίνα.
Εισήλθε στον Ιταλικό νεο-ρεαλισμό και έκανε το είδος δικό του, προσθέτοντας μια γλυκόπικρη λάμψη σε αυτό. Όσο οι λούμπεν χαρακτήρες του δεν έβλεπαν ευκαιρίες για μια καλύτερη ζωή στον ορίζοντα της προγεγραμμένης πορείας τους, η μόνη τους δίοδος στην ελευθερία ήταν το όνειρο. Ο Φελίνι τους χάρισε μια όμορφη ζωή με την τέχνη του, «ξαναγράφοντας» την ιστορία τους και δίνοντας φωνή σε όλους εκείνους τους ονειροπόλους που απλώς δεν είχα ποτέ την ευκαιρία για κάτι πιο πέρα από αυτό που τους δίνεται.
Στο πρώτο κεφάλαιο της καριέρας του, εκτός της πρώτης του προαναφερθείσας ταινίας έχουμε τα «The White Sheik» με πρωταγωνιστή τον Αλμπέρτο Σόρντι, «I Vitelloni», ένα αχανές πάρτι που δεν τελειώνει ποτέ και «La Strada», «Il Bidone» και «Nights of Cabiria», όπου «κουμάντο» κάνει η μαγευτική Μασίνα. Όσο για τους πιο ελίτ χαρακτήρες του, εκείνοι ήρθαν κατά κύριο λόγο αργότερα. Τα 60’s ξεκινούν με «La Dolce Vita» (1960) και πρωταγωνιστές τους φανταχτερούς Ανίτα Έκμπεργκ, Ανούκ Εμέ και τον αείμνηστο, Μαρτσέλο Μαστρογιάννι στον ρόλο του Μαρτσέλο, ενός δημοσιογράφου που περιπλανιέται στους δρόμους της σαγηνευτικής Ρώμης.
Η διάσημη σκηνή στο Φοντάνα ντι Τρέβι (Μαρτσέλο Μαστρογιάννι και Ανίτα Έκμπεργκ):
Τρία χρόνια μετά την κυκλοφορία του «La Dolce Vita», έρχεται και η δεύτερη ταινία του δεύτερου κεφαλαίου της φιλμογραφίας του Φεντερίκο Φελίνι, το λυρικό, «8 ½» (1963). Η ταινία είναι φανερά ένα προσωπικό αλλά και ώριμο έργο του, όπου μας μυεί ολοκληρωτικά πια στον συναρπαστικό του ψυχικό κόσμο αλλά και στο βλέμμα του ως δημιουργού.
Μας δίνει την σκυτάλη, χρησιμοποιώντας ως μεσάζοντα και πάλι ένα γνώριμο πρόσωπο σε εμάς, τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι, και μας οδηγεί εκεί όπου αυτός θέλει. Εκεί όπου είμαστε πλέον βέβαιοι πως δεν υπάρχει όριο στη φαντασία και στο σημείο που αρχίζουμε να το αντιλαμβανόμαστε, κάπου εκεί στο βάθος βρίσκεται ο Φελίνι, κλείνοντάς μας καταφατικά το μάτι.
“Don’t interrupt an emotion”
– Φεντερίκο Φελίνι
Η υπερπολυτελή του αισθητική ξετυλίγεται εκ νέου στη θρυλική «Ιουλιέτα των Πνευμάτων», ένα κάπως υποτιμημένο εν συγκρίσει με τα υπόλοιπα έργο, με έναν ρόλο που προοριζόταν καθαρά για την γλυκιά Τζουλιέτα της αληθινής ζωής του Ιταλού σκηνοθέτη. Τη δεκαετία, κλείνει το «Satyricon», τη δική του εκδοχή στο έργο του Πετρώνιου.
Η ταινία αναβλύζει από κάδρα που θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελούν ένα προς ένα έργα τέχνης. Ένα μπαρόκ αριστούργημα που ξυπνά πίνακες μέσα σε ένα πελώριο μουσείο και αφήνει τα θέματά τους να μεταμορφώνονται σε χαρακτήρες που μας ταξιδεύουν σε μια πανέμορφη υπερβολή με άρωμα από το παρελθόν ή τουλάχιστον όπως αριστουργηματικά το φαντάστηκε ο ίδιος ο Φελίνι.
Όμως όλη του η εξτραβαγκάντ πτυχή και η πολύτιμη αξία του, ξετυλίχτηκε και έλαμψε κατηγορηματικά στα 70’s. Μια δεκαετία κατά την οποία τα έργα του δεν επισκίασαν τα προηγούμενα αλλά τα ανέστησαν και τα τίμησαν, όπως το «Roma», «Amarcord» και ο θρυλικός «Casanova» (τον οποίο ενσαρκώνει ο Ντόναλντ Σάδερλαντ). Εάν ο Φελίνι μέχρι και το δεύτερο κεφάλαιο της συμβολής του στον κινηματογράφο αμφιταλαντευόταν για το από που προέρχεται, στο τρίτο είναι για τα καλά ένας αμετανόητος Ρωμαίος.
Έχει πια ενσωματωθεί αλλά και ενσωματώσει όλους του τους χαρακτήρες που ένας προς έναν ξεχωριστά αντικατοπτρίζουν όλες του τις ανθρώπινες αλλά και καλλιτεχνικές πτυχές, σίγουρος για το έργο που άφησε αλλά και το όνομα που έχτισε, παραμένοντας αληθινός και λαϊκός ως και το τελευταίο του κινηματογραφικό λεπτό. Εις μνήμην του αλησμόνητου μετρ, Φεντερίκο Φελίνι, στην υγειά του οποίου το διεθνές σινεμά ακόμη και σήμερα πίνει την πιο ακριβή σαμπάνια του…
“I go to church only when I have to shoot a scene in church, or for an aesthetic or nostalgic reason. For faith, you can go to a woman. Maybe that is more religious”.
– Φεντερίκο Φελίνι
(1920-1993)