Γράφει η Μαργαρίτα Καρδαχάκη – Ιστορικός Τέχνης
Επιμέλεια συνέντευξης: Ζέτα Τζιώτη 

Με αφορμή τη νέα του έκθεση στην γκαλερί της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, το artviews συνάντησε τον Γιάννη Μετζικώφ στο ατελιέ του, στο οποίο και διδάσκει. Τον πετύχαμε σε ένα μάθημα αισθητικής όπου μιλάει για το πώς ξεκινάει κανείς να δουλέψει στο θέατρο, πώς μπορείς να συγκεντρώνεις τις σκέψεις σου και πως αυτές μπορούν να μεταμορφωθούν σε ένα σκηνικό ή ένα θεατρικό ένδυμα. Είναι πολύ σημαντική και μεγάλη διαδικασία το να σκέφτεσαι σωστά, όπως αναφέρει και στο μάθημά του. Είναι αξιοσημείωτο με πόση αγάπη και σεβασμό τον αντιμετωπίζουν οι μαθητές του. Όπως μας εκμυστηρεύτηκε: “Είναι ζωογόνο για μένα να είμαι σε ένα πλαίσιο αγάπης. Αισθάνομαι ασφαλής ανάμεσα σε ανθρώπους που με αγαπάνε. Έχω αυτήν την παιδικότητα που δεν μπόρεσα να αποφύγω!”. Και πώς δεν μπορούσαν άλλωστε όταν έχεις απέναντι σου έναν τόσο σπουδαίο δημιουργό – έναν πολυτάλαντο καλλιτέχνη. 

Στη νέα του έκθεση παρουσιάζονται περισσότερα από 140 αδημοσίευτα ζωγραφικά έργα, που ο Γιάννης Μετζικώφ φιλοτέχνησε κατά τα τρία τελευταία έτη. Μέσα από ένα εντυπωσιακό σε χρώμα και ορμή καλειδοσκόπιο, τον επισκέπτη υποδέχονται τα πορτρέτα πραγματικών ή φανταστικών ανθρώπων, οι χορευτές και οι θεατρίνοι, τα οράματα και τα όνειρα, που αποτελούν το δημιουργικό, ζωγραφικό και ενορατικό απόσταγμα του.

Η επιμελήτρια της έκθεσης Ίρις Κρητικού αναφέρει : «Χαρτιά ζωγραφισμένα επιδέξια με ελαφριές στιλπνές ύλες, με διαδοχικές διαφάνειες και χορογραφίες τολμηρών και εξαίσιων χρωμάτων. Πρόσωπα αινιγματικά που υπήρξαν ή που δεν υπήρξαν, ενδεδυμένα τρόπαια απόκρυφα: ράμφη, καπέλα, βέλα και φτερά, όστρακα, άνθη, φύλλα ή πουλιά, ψάρια και πεταλούδες. Χέρια-πυροτεχνήματα. Ζωγραφικές κηλίδες ώχρας και βιολέτας ή κοιτίδες μιας συναρπαστικής ασύντακτης ύπαρξης που ξεπηδούν από ένα αόρατο μα συμπορευόμενο σύμπαν. Γυναίκες και άνδρες διαφορετικών ηλικιών, αλλότριας συναισθηματικής συνθήκης, άγνωστης χρονολογίας και καταγωγής, μετέωρης ταυτότητας…».

– Κύριε Μετζικώφ, ξεκινώντας απο τον τίτλο της έκθεσης «το βλέμμα», η επιλογή έγινε με βάση προσωπικά σας βιώματα; Μπορείτε να ανακαλέσετε κάποιο βλέμμα που σας σημάδεψε;

Βεβαίως, όλοι κουβαλάμε μια εμπειρία συγκινήσεων, κανείς δεν μπορεί να αποφύγει το βλέμμα ή να μείνει ασυγκίνητος από αυτό. Κανένας άνθρωπος δεν γλίτωσε από το βλέμμα του έρωτα ή της απογοήτευσης, αλλά κυρίως από το γονεΐκό βλέμμα, της πιο βαθιάς – ατόφιας αγάπης. Επί 70 χρόνια μέσα μου κατοικεί το βλέμμα μιας υπέροχης μητέρας, που δεν έχω πια κοντά μου. Θυμάμαι πόση θλίψη μου δημιούργησαν οι στιγμές που την έχασα και είχα απομονωθεί βλέποντας μονάχα ένα πρόσωπο ερμητικά σφραγισμένο. Αυτή ήταν η στιγμή που ξαναγύρισαν στη μνήμη μου όλα τα βλέμματα που μου είχε απευθύνει. Το βλέμμα είναι η δύναμη μιας άηχης γλώσσας. Μπορώ να μην σου λέω τίποτα, απλώς να σε κοιτάζω και εσύ μέσα από το βλέμμα μου να διαβάσεις τα πλέον ανομολόγητα. Καταπιανόμενος με αυτήν την έκθεση προσπάθησα να φτιάξω πράγματα που θα δημιουργούν άμεσα μια αφήγηση των συγκινήσεών μου. Ανθρώπους που σε κοιτάνε κατάματα, σαν να θέλουν να σε σταματήσουν για να σου εξομολογηθούν τα μυστικά τους. Για μένα το βλέμμα έχει ιστορία και είναι ένα πολύ συγκινητικό και διδακτικό κεφάλαιο στην τέχνη. Θυμάμαι όταν είχα πάει στο Λούβρο, όταν ήμουν φοιτητής και καθόμουν μπροστά στα πορτρέτα Φαγιούμ άναυδος και άλαλος. Μπορούσα να διαβάσω τη μελαγχολία και τον αποχαιρετισμό μέσα στην υγρασία τους. 

– Στην έκθεση παρατηρούμε ότι δίνετε μεγάλη έμφαση στην γυναικεία φιγούρα. Υπάρχει κάποιος λόγος που η γυναίκα κυριαρχεί στα έργα σας;

-Η γυναίκα είναι το κέντρο. Επωάζει και προστατεύει τη ζωή, σε εκείνη στηρίζονται όλες οι διαδικασίες της ζωής. Έχεις παρατηρήσει πώς κοιτά μια γυναίκα ένα μωρό στην αγκαλιά της; Πώς μια γυναίκα θα πει ένα μοιρολόι; Πώς μια γυναίκα κοιτάζει από μακριά το παιδί της όταν παντρεύεται; Αυτές οι σκέψεις με έφεραν πιο κοντά στη θεματολογία. Και ύστερα είναι και ο άνθρωπος που περιβάλλεται από το υπέροχο σύμπαν, που ζει στη φύση η οποία τον ποτίζει με το νερό της και τον σκιάζει με τις φυλλωσιές της κάτω από έναν υπέροχο ουρανό που τον σκίζουν πουλιά που τρέχουν. Ήθελα να ζωγραφίσω τον άνθρωπο μέσα στην ευτυχία της ύπαρξης του. Έχω νιώσει την ανθρώπινη ευτυχία στα πιο ασήμαντα πράγματα, με κάτι που μου χάρισαν και το έβαλα σε ένα ποτήρι νερό στο γραφείο, με μια λέξη, με ένα φιλί. Ευτυχία είναι να ζεις με τα απλά πράγματα που σου παρέχει η καθημερινότητα. 

– Έχετε αντιμετωπίσει δυσκολίες τόσο προσωπικές, όσο και επαγγελματικές; 

-Πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στα βάσανα, γιατί η ανθρώπινη βάσανος γεννάει πολιτισμό. Η ανάγκη σου μέσα στην ασχήμια των καταστάσεων που τυχόν βρίσκεσαι, σε αναγκάζει να εκφραστείς. Σε αναγκάζει να γράψεις ένα τραγούδι ή μια νότα, να βγάλεις μια κραυγή ή να βάλεις μια πινελιά χρώματος. Η πάλη με τις καταστάσεις γεννά την δημιουργία. Πολύ συχνά ζωγραφίζω μελαγχολικά πρόσωπα που έχουν αυτό το υγρό μέσα στο βλέμμα. Κάτι που αιωρείται πριν στάξει. Έχω αντιμετωπίσει και δυσκολίες αποδοχής και ανταγωνισμού, όμως δεν μου αρέσουν οι συγκρούσεις. Πάντα ένιωθα πολύ απασχολημένος με το μέσα μου για να αναλωθώ σε αυτό. Φρόντιζα οι δυσκολίες της πορείας μου να αφορούν μόνο εμένα. Είχα μια εσωστρέφεια που άλλοτε με καταρράκωνε και άλλοτε με βοηθούσε να ξεφύγω. Αλλά πάντοτε είχα δεδομένο ότι οι άνθρωποι όσο ζουν έρχονται αντιμέτωποι με τις δυσκολίες που εμφανίζει η ζωή. Ο άνθρωπος πρέπει να επιστρατεύσει τις γνώσεις του, την παιδεία του, την εμπειρία του, τη δύναμή του στις δυσκολίες, για να καταφέρει να τις ξεπεράσει. 

 –  Η τέχνη για εσάς είναι ένας σύντροφος;

– Είμαι εργασιομανής! Θα μπορούσε να το πει κανείς και με την κακή έννοια του όρου! Η γυναίκα μου, το βαθύ στήριγμά μου στη ζωή, ανησυχεί για εμένα διότι κάθομαι αρκετή ώρα στην ακινησία ζωγραφίζοντας. Ό,τι κάνω για την τέχνη το κάνω αυστηρά γιατί έτσι μόνο μπορώ να υπάρχω. Δεν το επιλέγω. Είναι ένας τρόπος ζωής. Δεν έχω κάποιον εναλλακτικό τροπο για να υπάρξω και να ζήσω, αν δεν εμπεριέχει τη ζωγραφική και τη δημιουργία. Ακόμα και αν αυτό με προδίδει καμία φορά εσωτερικά, όταν δεν καταφέρνω αυτό που θέλω, διότι μπορεί να φύγει κάτι από τα χέρι μου και να σκέφτομαι ότι εγώ το θέλω ακόμα καλύτερο. Τότε έρχομαι σε σκέψεις εάν υπάρχει ποτέ περίπτωση να τα καταφέρω κάποτε τόσο καλά όσο τα ονειρεύομαι! Θα αγωνίζομαι μέχρι το τέλος, ώστε να δημιουργήσω το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, είτε αυτό  μου πάρει μια μέρα, είτε χρόνια, είτε μια ζωή. 

Στο θέατρο δεν πηγαίνεις αδειανός αλλά κατάφορτος. Αν δεν είχα ερωτευτεί και αγαπήσει, αν δεν είχα πενθήσει ίσως να μην μπορούσα να κάνω τη δουλειά του θεάτρου

–  Χρησιμοποιείτε την τέχνη ως ένα μέσο για να εξορκίσετε τις δυσκολίες και τα συναισθήματα στεναχώριας ή λύπης;

-Λέμε ότι ο εχθρός του καλλιτέχνη είναι η μέριμνα. Δεν είμαι ο μοναδικός που αντιμετωπίζω καθημερινές ανηφόρες που πρέπει να διαβώ και να αντιμετωπίσω. Όλα, όμως, είναι θέμα αποφάσεων. Δεν διάλεξα να είμαι ένας μοναχικός καλλιτέχνης σε ένα κελί. Αντιθέτως διάλεξα να είμαι ένας καλλιτέχνης μέσα σε μια οικογένεια που λατρεύω και αγαπώ. Πολλοί καλλιτέχνες μου εξομολογούνται αντίστοιχα ή και χειρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους. Το να είσαι καλλιτέχνης είναι από μόνο του μοναχικό, και πολλές φορές είναι αυτό το οποίο χρειάζομαι. Πρέπει να απομονωθείς και να σκύψεις μέσα σου. Να απομακρυνθείς από την πολλή συνάφεια. Είναι ένα μονοπάτι που έχει να κάνει με τη διαδικασία να δουλέψεις με τον εσωτερικό σου κόσμο. Στο θέατρο δεν πηγαίνεις αδειανός αλλά κατάφορτος. Αν δεν είχα ερωτευτεί και αγαπήσει, αν δεν είχα πενθήσει ίσως να μην μπορούσα να κάνω τη δουλειά του θεάτρου. Αν δεν είχα περπατήσει το μονοπάτι της ζωής με τις αναρίθμητες δυσκολίες, δεν θα μπορούσα να έχω σήμερα τη δική μου παρακαταθήκη. Θα ανακαλέσω μέσα μου για να αντλήσω μια μνήμη που θα χρησιμοποιήσω για την καινούργια μου δουλειά. Αυτό θα είναι το συναισθηματικό σημείο εκκίνησης για αυτό που θέλω να φτιάξω. 

–  Πως η εμπειρία σας και οι μεγάλες συνεργασίες που έχετε κάνει τα τελευταία χρόνια μεταφράζονται σήμερα στη διδασκαλία σας και στον ζωγραφικό καμβά; 

-Έχω δουλέψει σε πολλά θεατρικά έργα, έχω κάνει πολλές παρουσιάσεις της δουλειάς μου. Έχω συνεργαστεί με πολύ σπουδαίους σκηνοθέτες, σε κορυφαία θεατρικά έργα τα οποία αποτελούν και ένα μέρος της διδασκαλίας μου. Δηλαδή, τελειώνοντας ένα θεατρικό έργο έχεις μια μεγάλη εμπειρία μέσα σου, μαθαίνεις πράγματα. Δεν τελειώνεις ένα θεατρικό έργο και το αφήνεις πίσω σου. Με έχει καθορίσει ιδιαιτέρως τόσο το Αρχαίο Δράμα, όσο και το Σαιξπηρικό. Μπορώ να ανακαλέσω σπουδαίες στιγμές που δεν θα μπορέσω να ξεπεράσω. Στέκομαι σε αυτές τις εμπειρίες, τις θυμάμαι και τις διδάσκω. Αν είμαι ένας καλός δάσκαλος, και διδάσκω χρόνια, είναι γιατί έχω να πω πολλά γύρω από τις εμπειρίες μου. Αυτές με έχουν καθορίσει.

Πληροφορίες:

Γιάννης Μετζικώφ, “Το βλέμμα”

Γκαλερί Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (Μασσαλίας 22, Αθήνα)

Διάρκεια έκθεσης:  18 Νοεμβρίου 2024 – 11 Ιανουαρίου 2025

Δευτέρα – Παρασκευή: 12:00 – 20:00, Σάββατο: 10:00 – 14:00, Κυριακή κλειστά

Είσοδος ελεύθερη