Γράφει η Ράνια Γεωργιάδου
Κλινική Ψυχολόγος (BSc, MSc)

Σε έναν κόσμο όπου οι αισθήσεις και τα συναισθήματά μας δοκιμάζονται καθημερινά, οι εκπομπές μαγειρικής συνεχίζουν να κερδίζουν έδαφος, και όχι τυχαία.

Από τα μεγάλα παγκόσμια format και τους διάσημους σεφ όπως ο Jamie Oliver, ως τον δικό μας Άκη Πετρετζίκη και τις αμέτρητες μικρότερες τηλεοπτικές ή διαδικτυακές παραγωγές, η εικόνα του φαγητού καταφέρνει να αγγίξει κάτι βαθύ μέσα μας.

Πού όμως οφείλεται αυτή η παγκόσμια, διαχρονική γοητεία της μαγειρικής; Η απάντηση βρίσκεται σε κάτι πολύ πιο ουσιαστικό από την ίδια τη συνταγή.

Η πρώτη και πιο βαθιά εξήγηση έχει να κάνει με τη συναισθηματική σύνδεση του φαγητού με τη φροντίδα.
Το φαγητό συμβολίζει την φροντίδα, την ασφάλεια, την αποδοχή. Από τη μητέρα που μας ταΐζει ως μωρά, τη γιαγιά που μας μπουκώνει, μέχρι το οικογενειακό τραπέζι της Κυριακής, η μαγειρική είναι μια πράξη αγάπης και δοτικότητας.

Οι εκπομπές μαγειρικής ξυπνούν ακριβώς αυτή την αρχέγονη μνήμη: την αίσθηση ότι κάποιος φροντίζει για εμάς.

Στην ψυχολογία, έχει καταγραφεί ότι ακόμα και η παρακολούθηση φαγητού ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής (reward system) στον εγκέφαλο,  προκαλώντας μια αίσθηση ηδονής και ευχαρίστησης, χωρίς καν να χρειάζεται να φάμε.

Επιπλέον, η μαγειρική λειτουργεί σαν ένα εύκολο και προσβάσιμο “όνειρο”.
Σε έναν κόσμο όπου η επιτυχία φαίνεται άπιαστη και γεμάτη εμπόδια, το να δημιουργείς ένα όμορφο πιάτο δίνει άμεση ικανοποίηση.
Δεν απαιτεί πτυχία, πολλά χρήματα ή τέλειο σώμα. Αρκεί η όρεξη και η φαντασία.

Στην εποχή του performance και της ανασφάλειας, η  μαγειρική γίνεται ένα “δημοκρατικό” ταλέντο: όλοι μπορούν να δοκιμάσουν, να δημιουργήσουν και να νιώσουν τη χαρά της επιτυχίας μέσα από απλά υλικά.

Όμως η γοητεία της κουζίνας δεν σταματά εκεί.
Η διαδικασία του να μαγειρεύεις για κάποιον έχει άμεση σύνδεση με τη σεξουαλικότητα.
Το άγγιγμα, τα αρώματα, οι γεύσεις, η συμμετοχή όλων των αισθήσεων, είναι οι ίδιες αισθήσεις που κινητοποιούνται και στον έρωτα.
Η κουζίνα γίνεται ένας χώρος φλερτ, προσέγγισης, αποπλάνησης.

Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί παρουσιαστές μαγειρικής, όπως ο Άκης Πετρετζίκης, ενσωματώνουν, έστω και υποσυνείδητα, ένα στοιχείο γοητείας στο παρουσιαστικό και στο στυλ τους.
Όχι μόνο δείχνουν συνταγές, αλλά γίνονται αντικείμενα έλξης.

Σε μια εποχή γρήγορων ρυθμών, η μαγειρική λειτουργεί και σαν τελετουργία.
Φέρνει νόημα στη μέρα μας, δημιουργεί χώρο και χρόνο για να νιώσουμε συμμετοχή σε κάτι μεγαλύτερο: στη ζωή, στην οικογένεια, στην κοινότητα.
Το τραπέζι, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, είναι τόπος συνάντησης, επικοινωνίας και ανανέωσης των δεσμών.

Η μαγειρική έτσι δεν είναι απλώς ένα πρακτικό καθήκον. Είναι πολιτιστική πράξη. 

Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι σε μια εποχή υπερβομβαρδισμού με ειδήσεις, κρίσεις και φόβο, οι εκπομπές μαγειρικής λειτουργούν σαν “safe content”.
Ξέρεις ότι βλέποντάς τες, δεν θα σοκαριστείς, δεν θα τρομάξεις.
Θα νιώσεις καλά, χαλαρά, ίσως ακόμα και ελαφρώς νοσταλγικά.
Η κουζίνα, ακόμη και ως εικόνα στην οθόνη, γίνεται ένα καταφύγιο για τον ψυχισμό μας.

Πέρα όμως από τα προφανή, η μαγειρική κρύβει και άλλες, πιο υπόγειες διαστάσεις.

Φαγητό και εξουσία: Σε πολλές κουλτούρες, το ποιος μαγειρεύει συνδέεται άμεσα, ή έμμεσα , με το ποιος διατηρεί τον έλεγχο του τραπεζιού.
Η κουζίνα μπορεί να είναι χώρος φροντίδας και γενναιοδωρίας, αλλά ταυτόχρονα και ένας τόπος όπου δομούνται μικρές ιεραρχίες: αυτός που προσφέρει το φαγητό, πολλές φορές ορίζει και τους όρους του “συμποσίου”.
Μέσα από την προετοιμασία και τη διανομή του φαγητού, ασκείται μια μορφή επιρροής: προστασίας, καθοδήγησης ή ακόμα και υποβολής.

Όμως δεν είναι πάντα έτσι.
Σε άλλες περιπτώσεις, ο μάγειρας γίνεται απλώς ο αφανής εργάτης της κοινότητας, χωρίς απαραίτητα να κατέχει εξουσία, αλλά να τη διανέμει ανιδιοτελώς, μέσα από την πράξη της προσφοράς.

Το αν η μαγειρική γίνεται εργαλείο εξουσίας ή πράξη αγάπης εξαρτάται τελικά από την πρόθεση και τη συνθήκη:
Μαγειρεύω για να υπηρετήσω ή για να ελέγξω;
Δημιουργώ χώρο συνάντησης ή χώρο υποταγής;

Όπως κάθε ανθρώπινη πράξη, έτσι και η μαγειρική κουβαλά μέσα της τις δύο όψεις της πρόθεσης.
Το τραπέζι μπορεί να γίνει τόπος χειραφέτησης ή τόπος σιωπηλής υποταγής. Το ζητούμενο είναι να θυμόμαστε πάντα ποιον ρόλο επιλέγουμε εμείς να παίξουμε.

Σε τελική ανάλυση, οι εκπομπές μαγειρικής δεν μιλούν απλώς για φαγητό.
Μιλούν για όλα όσα μας κρατούν ανθρώπινους: τη φροντίδα, τη δημιουργία, τη σύνδεση, την απόλαυση, την προσφορά.

Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει.
Οι εποχές τρέχουν πιο γρήγορα από ποτέ, από τα social media μέχρι τις ανθρώπινες σχέσεις, από την τεχνητή νοημοσύνη μέχρι τη νέα καθημερινότητα της απομόνωσης και της υπερπληροφόρησης.
Το τοπίο της ζωής γίνεται όλο και πιο ρευστό, απρόβλεπτο, ψηφιακό.

Κι όμως, ένα κομμάτι παραμένει σταθερό:
Η ανάγκη για ζεστασιά, για μοίρασμα, για φως.
Η ανάγκη να φτιάξουμε κάτι με τα χέρια μας και να το προσφέρουμε.
Να δημιουργήσουμε ένα τραπέζι, όχι μόνο με φαγητό, αλλά με χώρο για επικοινωνία, αγάπη, ζωή.

Ίσως τελικά η μεγάλη απήχηση της μαγειρικής να κρύβει μέσα της αυτή τη βαθύτερη αλήθεια:
ότι όσο κι αν αλλάζει ο κόσμος, ο άνθρωπος παραμένει πλάσμα που ζει και ανθίζει μέσα από τη δοτικότητα και την κοινή χαρά.

Και αυτή η αλήθεια, όσα χρόνια κι αν περάσουν, δεν θα πάψει ποτέ να έχει γεύση.

Στο τέλος, μαγειρεύουμε για να αγαπήσουμε, και να αγαπηθούμε.