Έπειτα από την sold out επιτυχία “Τα Καβουράκια” που θα συνεχιστεί για δεύτερη θεατρική σεζόν, στο πλαίσιο του 11ου Off-Off Athens Theater Festival στο Επί Κολωνώ,  η ομάδα Peach of art πειραματίστηκε με την κωμωδία του Τσέχωφ “Η Αρκούδα“.

Γράφει η Αλεξία Λυμπέρη

Το έργο “Η Αρκούδα” του Τσέχωφ, ανήκει στην κατηγορία των γαλλικών βοντβίλ. Το γαλλικό βοντβίλ υπήρξε ένα σύντομο κωμικό έργο που χρησιμοποιεί μπερδεμένες και συχνά αβάσιμες καταστάσεις για να ψυχαγωγήσει το κοινό.

Σε αυτό το είδος αφήνονται λίγα περιθώρια για την ανάπτυξη πολύπλοκων χαρακτήρων, ενώ η θέληση των χαρακτήρων αποδεικνύεται πάντα υποδεέστερη από τις επείγουσες ανάγκες της πλοκής και των τεχνασμάτων του συγγραφέα. Άλλο ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των βοντβίλ είναι η εμφανής απουσία “τέλους”, π.χ. στο τέλος της Αρκούδας η αλλαγή διάθεσης και σκέψεων της Ποπόβα δεν θα καταλήξουν σε ηρεμία.

Αρχικά, το βοντβίλ συνδύαζε ένα προφορικό διάλογο με τραγούδι, η μορφή όμως εξελίχθηκε με αποτέλεσμα να βασίζεται περισσότερο στο διάλογο. Δύο παράγοντες κατέστησαν αυτό τον τύπο ψυχαγωγίας κατάλληλο για τα ρωσικά θέατρα, πρώτον το γεγονός ότι τα βοντβίλ περνούσαν από τη λογοκρισία της εποχής και, δεύτερον, ότι συχνά οι ηθοποιοί διάλεγαν βοντβίλ ως εγγύηση εισπρακτικής επιτυχίας.

Αρχικά, το βοντβίλ συνδύαζε ένα προφορικό διάλογο με τραγούδι, η μορφή όμως εξελίχθηκε με αποτέλεσμα να βασίζεται περισσότερο στο διάλογο

Ο ίδιος ο Τσέχωφ περιφρονούσε τα βοντβίλ χαρακτηρίζοντάς τα ως “επιπόλαια κομμάτια για διασκέδαση“. Χαρακτηριστικά σε μία επιστολή του στον Yakov Polonsky ανέφερε: «Μην έχοντας τίποτα καλύτερο να κάνω, έγραψα μια ανόητη μικρή γαλλική βοντβίλ υπό τον τίτλο “Η Αρκούδα”», ασχολήθηκε με τη συγγραφή αυτού του είδους διότι του απέφεραν ένα καλό εισόδημα.

Η πρώτη αδιαμφισβήτητη επιτυχία του Τσέχωφ ως συγγραφέα βοντβίλ υπήρξε, η αρχικά γραμμένη για δημοσίευση και όχι για τη σκηνή, Αρκούδα. Όταν το μονόπρακτο δημοσιεύτηκε (1880), το χιούμορ του συνεπήρε τους φίλους του πείθοντάς τον να το υποβάλλει στην επιτροπή λογοκρισίας για τη λήψη άδειας παράστασης. Ο λογοκριτής απέρριψε το αίτημα: “Η δυσμενής εντύπωση που παράγεται από αυτό που είναι περισσότερο και από παράξενο θέμα, μεγεθύνεται δε εξαιτίας της αγένειας και του άσεμνου τόνου ολόκληρου του έργου“.

Ο ίδιος ο Τσέχωφ περιφρονούσε τα βοντβίλ χαρακτηρίζοντάς τα ως “επιπόλαια κομμάτια για διασκέδαση”

Σε επανεξέταση η γνωμοδότηση έχει ως εξής: «διάβασα το έργο. Μου φαίνεται, ότι αρκετές χυδαίες φράσεις πρέπει να αφαιρεθούν από αυτό, αλλά όσον αφορά το θέμα δεν περιέχει τίποτα κατακριτέο, μόνο καθαρή ανοησία». Η Αρκούδα ανέβηκε πρώτη φορά το 1888 στο θέατρο Korsh της Μόσχας, ενώ η άμεση επιτυχία του έργου εγγυήθηκε την παράσταση του σε όλη τη Ρωσία, με μεγάλους ηθοποιούς συχνά να διαλέγουν τους ρόλους.

Λίγα λόγια για το έργο

Μία νέα και όμορφη χήρα, η Έλενα Ποπόβα, εδώ και μήνες πενθεί τον χαμό του άντρα της Νικολάι. Κλεισμένη ερμητικά στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού της, δέχεται μια απρόσμενη επίσκεψη. Είναι ο κτηματίας Γκρηγκόρι Στεπάνοβιτς Σμηρνώφ ο οποίος απαιτεί με κάπως άκομψο τρόπο τα λεφτά που του χρωστούσε ο σύζυγός της. Η νεαρή χήρα αναστατώνεται με τις απόψεις και τη συμπεριφορά του και η σύγκρουση ανάμεσά τους είναι αναπόφευκτη…

Η παράσταση

Η προσέγγιση της ομάδας Peach of art αγνόησε ορισμένα από τα κλασσικά χαρακτηριστικά της ποιητικής του Τσέχωφ, δίνοντας στην παράσταση μία άκρως κωμική αισθητική.

Στα έργα του Τσέχωφ παρατηρούμε μία διαρκή ταλάντευση ανάμεσα στον τραγικό και κωμικό τόνο, καθώς και μία άνεση στην απόδοση κωμικών όψεων στις τραγικές στιγμές, πράγμα το οποίο δεν τηρήθηκε στην παράσταση που παρακολουθήσαμε, καθώς ακόμα και οι τραγικές στιγμές μετατράπηκαν σε άκρως κωμικές, χάνοντας το ρεαλισμό και το νατουραλισμό που αποπνέει η γραφή του Ρώσου συγγραφέα.

Άλλο ένα γνώρισμα στα έργα του Τσέχωφ, αποτελεί η αναγνώριση και η στωική παραδοχή της καθολικής φθοράς των ανθρώπινων πραγμάτων, σύμβαση η οποία ναι μεν ακολουθήθηκε, σε ακραίο κωμικό βαθμό δε, καθώς στην παράσταση διαλύθηκε σχεδόν το σύνολο του σκηνικού που αναπαριστούσε το σαλόνι της Έλενας Ποπόβα.

Αναφορικά με τις ερμηνείες των ηθοποιών ο Γιάννης Βασιλώττος, στο ρόλο του κτηματία Γκρηγκόρι Στεπάνοβιτς Σμηρνώφ -αρκούδα-, καλείται σε όλη την παράσταση να ερμηνεύει το ρόλο φωνάζοντας, προκειμένου να εκφράσει τον εσωτερικό θυμό που βιώνει ο χαρακτήρας που υποδύεται. Έργο δύσκολο στο να διατηρήσει σωστή άρθρωση, το οποίο σχεδόν στο σύνολο του λόγου του το κατάφερε, ενώ παράλληλα ήταν πολύ εκφραστικός κι επιτύγχανε αποτελεσματική επικοινωνία με το κοινό, προκαλώντας παράλληλα γέλιο μέσω ενός ρόλου που αποδόθηκε ως καρικατούρα.

Η Ανδριανή Κυλάφη, στο ρόλο της χήρας Έλενας Ποπόβα, καλείται επίσης να ερμηνεύσει ένα ρόλο που αποδόθηκε ως καρικατούρα. Ακόμα και στις στιγμές θρήνου, λόγω της απώλειας του άνδρα της, με τη στάση της και της εκφράσεις του προσώπου της προκαλεί γέλιο στο θεατή. Η ηθοποιός ερμηνευτικά και κινησιολογία αντεπεξήλθε άρτια στο έργο που της είχε ανατεθεί, σύμφωνα πάντοτε με τις σκηνοθετικές οδηγίες κι απαιτήσεις.

Ο Γιώργος Ημέρης, στο ρόλο του υπηρέτη της Πόποβα, Λούκα, άλλη μία σύμβαση η οποία δεν τηρήθηκε καθώς στο έργο του Τσέχωφ ο υπηρέτης είναι ηλικιωμένος, προσεγγίζει το ρόλο με μία ελαφρότητα, τόσο κινησιολογικά, όσο κι εκφραστικά, η οποία σίγουρα προκαλεί γέλιο στο θεατή, πλην όμως ξεφεύγει από το ρεαλισμό.

Έξυπνο εύρημα της παράστασης αποτελεί η προσθήκη του ρώσικου τραγουδιού “Καλίνκα” σε ερμηνεία Γιάννη Βασιλώττου, υπό τη συνοδεία κιθάρας, ταιριάζοντας στην αρχική μορφή των γαλλικών βοντβίλ τα οποία συνδύαζαν προφορικό διάλογο με τραγούδι.

Συνολικά πρόκειται για μία πολλή καλά δουλεμένη παράσταση κι από άποψη κινησιολογίας, η οποία σίγουρα θα προκαλέσει γέλιο στο κοινό, πλην όμως απομακρύνεται εντελώς από την ποιητική του Τσέχωφ.

Ιδανική παράσταση για όσους θέλουν να διασκεδάσουν μέσω μίας ανάλαφρης κωμωδίας με αισθητική φάρσας.

Συντελεστές

Κείμενο: Άντον Τσέχωφ
Μετάφραση: Λυκούργος Καλλέργης
Σκηνοθεσία: Ειρήνη Γαντερί
Σκηνικά: Εύα Τρουπιώτη
Κοστούμια: Ιωάννα Παπακωνσταντίνου
Κίνηση: Έλιο Φοίβος Μπέικο
Φωτογραφίες: Ειρήνη Γαντερί
Trailer παράστασης: Ειρήνη Γαντερί, Ίρις Κατσούλα
Ερμηνεύουν: Γιάννης Βασιλώττος, Γιώργος Ημέρης, Ανδριανή Κυλάφη

**Οι προγραμματισμένες παραστάσεις στο πλαίσιο του φεστιβάλ ολοκληρώθηκαν, πλην όμως η παράσταση δύναται να παρουσιαστεί ξανά τη νέα θεατρική σεζόν.