I, Daniel Blake: “Είμαι ένας πολίτης, τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο”

Γράφει ο Σωτήρης Χάιδας

O αεικίνητος, αειθαλής Άγγλος σκηνοθέτης μετράει έξι ολόκληρες δεκαετίες που «σημαδεύει» με την κάμερά του τις συνεκτικές, ουσιώδεις και λιτές ιστορίες του με απόλυτη διάυγεια, με μια καριέρα που έχει καταγράψει σε αληθινό χρόνο μια ολόκληρη ιστορία από τα 60’s μέχρι και σήμερα με πληθώρα βραβείων, χωρίς ουδέποτε να επαναπαυτεί στις δάφνες του. Αυτό αποδεικνύεται περίτρανα με την ταινία «I, Daniel Blake», η οποία κέρδισε επάξια τον Χρυσό Φοίνικα των Καννών το τόσο κοντινό -και μακρινό ταυτόχρονα- 2016, αφηγούμενος με ασύλληπτο ρεαλισμό και συναρπαστική απλότητα τη ζωή ενός μεσήλικα ανθρώπου που προσπαθεί να βρει τα πατήματά του στην αποστειρωμένη, «νέα» εποχή και να αναμετρηθεί με τον κυκεώνα μιας σαδιστικής γραφειοκρατίας.

Είναι γνωστό τοις πάσι ότι τον Ken Loach τον ενδιαφέρει ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, ο προλετάριος, ο πολίτης που παλεύει να επιβιώσει και να διατρανώσει τα αυτονόητα αιτήματά του για μια αξιοπρεπή ζωή απέναντι στο αδηφάγο, εχθρικό κατεστημένο που ενοχλείται από την διεκδίκηση οποιουδήποτε δικαιώματος και υπονομεύει έντεχνα κάθε μορφή αντίστασης και αντίδρασης στις απάνθρωπες συνθήκες που επιβάλλει. Η «φτιασιδωμένη» σύγχρονη Αγγλία απογυμνώνεται πλήρως από τον Άγγλο σκηνοθέτη που αντιμάχεται τα κακώς κείμενα και την παθογένεια μιας χώρας που προσπαθεί να κρύψει επιμελώς τα μελανά της σημεία, φτάνοντας μέχρι και σε «εξοντωτικές» πρακτικές, αρκεί να συνεχίσει να διαιωνίζει την καταπιεστική της φιλοσοφία και να τρέχει πιο γρήγορα από ότι προλαβαίνει η εργατική τάξη που τόσο αγαπάει να μισεί.

Ένας 59χρονος άνεργος ύστερα από ένα εργατικό ατύχημα, μέσα από ατελείωτες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις προσπαθεί να πάρει το πολυπόθητο κρατικό επίδομα και θα τα βάλει με το τέρας του συστήματος, διαπιστώνοντας την αναλώσιμη θέση του στην κοινωνία η οποία επιχειρεί με κάθε μέσο να τον καθυποτάξει ή στην χειρότερη να τον εξοβελίσει δια παντός.

Ο Blake, είναι ένας χήρος 59χρονος ξυλουργός που κατοικοεδρεύει στις φτωχές συνοικίες της Αγγλίας και προσπαθεί με κάθε διαπραγματευτικό όπλο που έχει στην φαρέτρα του να πείσει τους γραφειοκράτες να του δώσουν το επίδομα που δικαιούται για ένα ατύχημα που προηγήθηκε στο χώρο εργασίας του. Πολύ νωρίς η ταινία με ένα πανύξυπνο off σε μαύρο, μας κάνει αυτήκοους μάρτυρες σε ένα εξαιρετικά οικείο περιστατικό (ειδικά στους ‘Ελληνες) γραφειοκρατικής αποφοράς, με τον πρωταγωνιστή να προσπαθεί επί ματαίω να συννενοηθεί τηλεφωνικώς με έναν δημόσιο υπάλληλο για να αιτηθεί επίδομα, λόγω του ότι είναι πρακτικά ανήμπορος να δουλέψει.

Ο ίδιος γρήγορα θα αντιληφθεί ότι έχει να διανύσει ένα Γολγοθά αντιμετωπίζοντας τον βόρβορο του κράτους, το οποίο απαρτίζεται από έναν εσμό κολάκων και βολεμένων (οποιαδήποτε ομοιότητα με αληθινά περιστατικά είναι συμπτωματική!), οι οποίοι θα κάνουν τα πάντα για να τον αποτρέψουν να συνεχίσει την «σταυροφορία» του, κάνοντας του το βίο αβίωτο. Αυτό θα το επιτύχουν φυσικά με τη «βοήθεια» της τεχνολογίας, χτυπώντας στην αχίλειο πτέρνα του άνδρα, γνωρίζοντας ότι ένας άνθρωπος αυτής της ηλικίας θα έχει μαύρα μεσάνυχτα ως προς την χρήση έστω μια απλής διαδικασίας μέσω υπολογιστή που χρειάζεται προκειμένου να μπορέσει να προχωρήσει τα βήματα που απαιτούνται. Το επιστέγασμα αυτής της σχέσης μίσους μεταξύ πολίτη και κράτους θα έρθει όταν ο ίδιος ο Blake, πελαγωμένος πλέον, θα επισκεφτεί δια ζώσης μια δημόσια υπηρεσία σε μια εξαιρετική σεκάνς που σκηνοθετείται με μια ρεαλιστικότητα άνευ προηγουμένου για ταινία μυθοπλασίας και θα ταυτιστεί και ο τελευταίος πολίτης.

Παράλληλα, θα γνωρίσει μια νεαρή μετανάστρια, μητέρα δύο παιδιών, επίσης παθούσα και θύμα της απαξίωσης του κράτους και θα σχηματίσουν άθελα τους μια άτυπη οικογένεια που θα συμπορευτούν μαζί και θα παλέψουν ενωμένοι για την άμεση επιβίωση. Με μια απίστευτα συγκινητική, ουμανιστική προσέγγιση από τον Loach που λατρεύει την εργατική τάξη όσο κανένας άλλος σκηνοθέτης, φαίνεται να γνωρίζει πλήρως τον σταυρό που κουβαλάνε και τους αγώνες που δίνουν καθημερινά οι εργαζόμενοι που είναι τα γρανάζια της κοινωνικής μηχανής και νιώθουν ολοένα και πιο εξοστρακισμένοι και μη χρήσιμοι από το απρόσωπο, αμοραλιστικό σύστημα.

Το «I, Daniel Blake» είναι μια κοινωνική καταγγελία, μια φωνή κραυγής που ψάχνει για αντίλαλο, μια έκκληση σε όλους για διεκδίκηση των φαλκιδευμένων δικαιωμάτων μας, μια μάχη με το τέρας του Λεβιάθαν. Ο Ken Loach, για άλλη μια φορά πραγματεύεται τους αποσυνάγωγους της κοινωνίας θέτοντας καίρια ερωτήματα και κάνοντας δηκτικά σχόλια για το σύγχρονο απάνθρωπο σύστημα που δεν λαμβάνει καθόλου υπόψιν του τον ανθρώπινο παράγοντα, γνωρίζοντας οτι ακόμα και μια πύρρειος νίκη υπέρ του προλεταριάτου δεν αρκεί για να το κατεδαφίσει. Οι μικρές καθημερινές νίκες που κερδίζονται και συσσωρεύονται έχουν την μεγαλύτερη σημασία τελικά, παρόλο που στον ακανθώδη δρόμο για ελευθερία και αξιοπρέπεια θα υπάρξουν και μεγάλες απώλειες…