Γράφει ο Αλέξανδρος Ζούνης*

Η πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου στη γη μετά τους ανθρωπίδες σημειώνεται πριν 350 χιλιάδες χρόνια με τον Homo Neanderthalensis (έπαυσε να υπάρχει εδώ και 30 χιλιάδες χρόνια). Λίγο αργότερα, πριν 200 χιλιάδες χρόνια εμφανίζεται στην Αφρική ο Homo Sapiens.

Ζει σε ομάδες, χωρίς οργανωμένες κοινωνίες εξασφαλίζοντας την τροφή του ως καρποσυλλέκτης ή κυνηγός. Το κυνήγι είναι ανδρική απασχόληση, λόγω σωματικής και μυϊκής διάπλασης. Όταν επιστρέφει ο κυνηγός ζευγαρώνει με μια γυναίκα και ξαναφεύγει.

Η γυναίκα γεννά τα παιδιά, τα ανατρέφει και τα φροντίζει μαζί και με τους ανήμπορους. Είναι η υπεύθυνη της ανάπτυξης και συντήρησης των ανθρώπων της ομάδας. Είναι η περίοδος της μητριαρχίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου δεν υπάρχει οικογένεια. Ο άνδρας όταν γυρίζει από το κυνήγι ζευγαρώνει με οποιαδήποτε γυναίκα και μετά ξαναφεύγει πάλι για κυνήγι.

Τα παιδιά εξαρτώνται μόνο από την μητέρα τους και απολαμβάνουν αυτή την φροντίδα. Μόνον αυτήν γνωρίζουν και όχι τον πατέρα. Φυσιολογικά αναπτύσσεται μια αμοιβαία αγάπη, που ισχύει συνεχώς μέχρι σήμερα. Αυτό δημιουργεί τον σεβασμό προς την γυναίκα-μητέρα.

Πρώτος σημαντικός σταθμός, η Μεσοποταμία

Ακολουθώντας την τροφή -που ήταν καρποί και ζώα- οι ανθρώπινες κοινότητες μετακινούνταν για να την βρουν. Με αυτό τον τρόπο πριν από 60 χιλιάδες χρόνια από σήμερα μερικές κοινότητες μετακινήθηκαν από την Αφρική στην Ασία. Ο πρώτος σημαντικός σταθμός τους ήταν η Μεσοποταμία. Βρέθηκαν σε μία πλούσια κατάφυτη περιοχή, γεγονός που σήμαινε ότι δεν υπήρχε ανάγκη να μετακινούνται για να βρουν τροφή.

Εγκαταστάθηκαν εκεί δημιουργώντας τις πρώτες μόνιμες διαμονές στην ανθρώπινη ιστορία. Ο άνδρας δεν ήταν υποχρεωμένος να εγκαταλείπει την διαμονή. Προοδευτικά αρχίζουν να ασχολούνται με την γεωργία, οπότε αποκτούν μόνιμη εγκατάσταση και αρθρώνεται η οικογένεια και οι πρώτες κοινωνίες. Ο άνδρας δεν μετακινείται και αποκτά την εξουσία της οικογένειας, μετερχόμενος την μυϊκή του δύναμη και την παραγωγική του δραστηριότητα. Η μητριαρχία βρίσκεται σε αποδρομή και αρχίζει η ανδροκρατία.

Η εξουσία της γυναίκας στην περίοδο της μητριαρχίας χαρακτηρίζεται από την ευθύνη της φροντίδας των ανθρώπων της ομάδας. Η ανδροκρατία αρχίζει ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας αργότερα. Είναι δραστηριότητες παραγωγής, ο έλεγχος των προϊόντων της οποίας είναι απαραίτητος για την διαθεσιμότητα σε όλα τα μέλη της κοινωνίας.

Ο ισχυρότερος από τους οικογενειάρχες διεκδικεί και πετυχαίνει αυτό τον έλεγχο αποκτώντας και την εξουσία της κοινωνικής ομάδας. Με αυτή την κατάσταση η εξουσία του άνδρα κατά την ανδροκρατία διαμορφώνεται σε αυταρχισμό, τόσο στην κοινότητα όσο και στην οικογένεια. Εξελίσσεται ο διαχωρισμός σε ισχυρό και ασθενές φύλο. Κάθε δραστηριότητα καθορίζεται από τον άνδρα.

Η ανάπτυξη του μυαλού είναι γεγονός, η συμπεριφορά όμως οπισθοδρομεί σε εκείνη των θηλαστικών. Ο φόβος του θανάτου αποτελεί την εκκίνηση της θρησκείας, που σπεύδει να εκμεταλλευτεί η εξουσία για να επιβληθεί. Με την πάροδο του χρόνου θεσμοθετείται και από την θρησκεία η ανδροκρατία. Ακόμη και στις μονοθεϊστικές θρησκείες θεσπίζεται η υποταγή της γυναίκας.

Στην Εβραϊκή θρησκεία αποκλείεται η γυναίκα από πολλές δραστηριότητες και στο δόγμα των μισραχίμ (ακραίων ορθοδόξων) μέχρι και η σεξουαλική πράξη γίνεται χωρίς σωματική επαφή (μεσολαβεί ειδικό σεντόνι).

Στον Χριστιανισμό πάλι, ο “manager” Απόστολος Παύλος κατακεραυνώνει τις γυναίκες σε μερικές από τις επιστολές του. Και στο Μυστήριο του γάμου αναφέρονται υποδείξεις όπως: η δε γυνή ίνα φοβείται τον άνδρα και ο ανήρ εστί κεφαλή της γυναικός. Οι γυναίκες επίσης δεν επιτρέπεται να εισέρχονται στο ιερό της εκκλησίας επειδή είναι βρόμικες λόγω της έμμηνης περιόδου. Η δε Θεοτόκος, ως μητέρα του υιού του Θεού εγκυμονεί, όχι όπως όλες οι γυναίκες, αλλά δια της ιστορίας του ευαγγελισμού.

Και το αποκορύφωμα έρχεται στον Ισλαμισμό με τον αυστηρό περιορισμό της γυναίκας και την απαγόρευση πολλών δραστηριοτήτων της σε βαθμό αποκλεισμού.

Οι σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων

Ας εξετάσουμε τις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων. Υπάρχει η σεξουαλική σχέση, αποτέλεσμα της οποίας είναι η αναπαραγωγή του είδους, η τεκνοποιία. Η πρόκληση για την  σεξουαλική σχέση είναι η αμοιβαία ικανοποίηση με μια ιδιαίτερη ηδονή. Αν παραδεχτούμε ότι η πρωτοβουλία αυτής της συνεύρεσης προέρχεται από τον άνδρα, πράγμα για το οποίο δεν είμαι βέβαιος, ποιος ο λόγος η πράξη αυτή να είναι κατακτητική; Βέβαια η δραστηριότητα του άνδρα στην παραγωγή δημιούργησε την αλαζονεία σαν πρώτη του αρετή.

Το ερώτημα είναι εάν συν τοις άλλοις ικανοποιείται και η αλαζονεία του με την σεξουαλική πράξη. Μήπως όμως αυτό αποτελεί μια αχρείαστη επιβεβαίωση της παρέλευσης της μητριαρχίας; Ή μήπως φαντασιώνεται την ανεύθυνη ικανοποίηση εκείνης της εποχής που συνευρισκόταν με όποιαν ήθελε, θεσμοθετώντας τώρα ακόμη και την πορνεία, μια άλλη επίσης υποβάθμιση μερίδας γυναικών σε κατώτερα άτομα;

Επανερχόμενος στο θέμα της πρωτοβουλίας στην σεξουαλική πράξη, νομίζω ότι κανείς δεν αγνοεί την συμπεριφορά της γυναίκας που με ποικίλους τρόπους επιθυμεί να προκαλεί το ενδιαφέρον του άνδρα, και γιατί όχι. Αναφέρομαι στην επιτηδευμένη εμφάνιση και στην κάποια ιδιάζουσα ελκυστική συμπεριφορά. Επομένως, χωρίς καμία αμφιβολία, είναι αμοιβαίο το ενδιαφέρον για το ζευγάρωμα μεταξύ των δύο φύλων. Αναφερόμενοι στις άλλες σχέσεις, οικογενειακές, κοινωνικές ή εργασιακές, δεν υπήρξε ισοκατανομή, μια και η εξουσία ανήκε στους άνδρες και οι γυναίκες πέρασαν στην υποτακτική κατάσταση.

Όταν θεσπίζεται κοινωνικά και θρησκευτικά ο γάμος δεν εξασφαλίζεται η συμφωνία του ζεύγους των δύο συμβαλλομένων, παρά μόνον κατά τύχη. Επί χιλιετίες αυτό δεν ενδιέφερε τον άνδρα και δεν ρωτιόταν η γυναίκα. Σε επίπεδα εξουσίας ήταν θέμα εξασφάλισης συμφερόντων και στις υπόλοιπες περιπτώσεις υπόθεση συνοικεσίων χωρίς την αναζήτηση της επιθυμίας των μελών του ζεύγους. Επαναστάσεις (Αμερικανική, Γαλλική, Ελληνική, Ρωσική των μπολσεβίκων, …, βιομηχανική), πόλεμοι (κυρίως 1ος ΠΠ & 2ος ΠΠ), οικονομικές κρίσεις ανατρέπουν τις κοινωνικές ισορροπίες και λόγω και της απώλειας εργατικών χεριών από τα πολυάριθμα θύματα πολέμου προωθούν τις γυναίκες προοδευτικά σε θέσεις εργασίας που ήταν μέχρι τότε ανδρικές.

Έτσι αρχίζει η γυναίκα να γίνεται συντελεστής της παραγωγής, με συνθήκες όμως σχεδόν δουλείας. Αφυπνίζεται όμως με δειλά βήματα από την κατάσταση παθητικής υποταγής. Επόμενο βήμα έρχεται η αναζήτηση απόκτησης ίσων δικαιωμάτων. Αυτά παραχωρούνται με αργό ρυθμό και μετά από επίμονους αγώνες. Δεν διαμορφώνεται όμως πλήρης ισότητα με τους άνδρες. Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες, για παράδειγμα, ήταν ανήκουστη η ίση μισθολογική αμοιβή και η ισότιμη προαγωγή στην ιεραρχία.

Επανέρχομαι στα πρώτα βήματα των ανθρώπων στη γη για να επικεντρωθώ στις καταστάσεις που επικράτησαν. Η παρουσία τους είχε την συμπεριφορά των θηλαστικών που ήταν και αυτοί. Με την πάροδο των χιλιετιών το μυαλό του αναπτυσσόταν, η συμπεριφορά του όμως παρέμενε ίδια.

Καθοδηγούμενος από τις γενετήσιες ορμές ζευγάρωνε ο άνδρας με μια γυναίκα χωρίς αυτό να συνεπάγεται συμβίωση στη συνέχεια. Το επόμενο βήμα, που ήταν η γέννηση και ανατροφή του παιδιού, αφορούσε μόνο την μητέρα. Ο άνδρας εξακολουθούσε να έχει τον ρόλο του επιβήτορα και ούτε κατ’ ιδέα του πατέρα.

Έτσι κύλησαν οι 120 χιλιετίες της μητριαρχίας και με την μετακίνηση του ανθρώπου από την Αφρική στην Ασία διαμορφώθηκαν οι πρώτες κοινωνίες και ταυτόχρονα και η οικογένεια με επακόλουθο την ανδροκρατία. Σε όλη αυτή την πορεία της ανθρωπότητας η γυναίκα διακρίνεται για την φροντίδα που καθορίζει ο ευρύτερος ρόλος της μητέρας, τόσο για τα παιδιά της όσο και για τους ανήμπορους.

Ο άνδρας στηριζόμενος στην ισχύ της μυϊκής του ανωτερότητας, την απαλλαγή από την φροντίδα των άλλων, την παραγωγική του δραστηριότητα και την ανεύθυνη ικανοποίηση των ενστίκτων του αναπτύσσει αλαζονεία και αυταρχισμό.

Στην περίοδο της μητριαρχίας δεν έχει λόγο να διεκδικήσει τίποτα, απλά διαβιώνει με άνεση. Με την αυγή της ανδροκρατίας αποκτά εξουσία που συνυπάρχει βέβαια με την πρωτόγονη κατάσταση που βρισκόταν τότε η ανθρωπότητα. Ο πρωτογονισμός προοδευτικά υποχωρεί ενώ παράλληλα προχωρεί η πνευματική ανάπτυξη, η εξουσία όμως παραμένει αποκλειστική ανδρική υπόθεση, λόγω της υποτακτικής θέσης που παραμένει σκόπιμα ο θηλυκός πληθυσμός.

Όπως ανέφερα πιο πάνω, εδώ και 2 ½ αιώνες άρχισαν να παρέχονται στις γυναίκες θέσεις εργασίας και τελευταία καταλαμβάνουν και θέσεις εξουσίας. Αυτό έχει γίνει αποδεκτό από τον ανδρικό πληθυσμό, για ένα ποσοστό αναντίρρητα και για άλλο ποσοστό με μεγάλη δυσανεξία.

Για την ομάδα των τελευταίων δεν το χωρεί το DNA τους. Η κτηθείσα αλαζονεία και αυταρχισμός τόσων χιλιετιών άφησε ανεξίτηλα ίχνη. Μέχρι προηγουμένως δεν χρειαζόταν η καταβολή προσπάθειας για την κατάκτηση της θέσης, αρκούσε η ταυτότητα του αρσενικού φύλου. Τώρα είναι απαραίτητος ο ανταγωνισμός απέναντι στο θηλυκό.

Η ήττα από άλλο αρσενικό είναι επώδυνη αλλά φυσιολογική, αλλά από θηλυκό αδιανόητη. Μια τέτοια κατάσταση μπορεί να προκαλέσει ψυχολογικό σύμπλεγμα κατωτερότητας, γεγονός απαράδεκτο σε σχέση με την διαμορφωμένη πρωτοκαθεδρία του άρρενα.

Οι άνδρες της πρώτης ομάδας διακρίνονται για την αποδοχή της αναβάθμισης της θέσης των γυναικών προς τις οποίες τρέφουν συναισθήματα εκτίμησης, συμπάθειας και αγάπης. Για αυτούς η νοημοσύνη είναι ανθρώπινο χαρακτηριστικό και δεν εξαρτάται από το φύλο. Έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και δεν τους φοβίζει η σύγκριση με οποιονδήποτε άνδρα ή γυναίκα.

Ένα άλλο θέμα αντιπαράθεσης είναι η συμπεριφορά της σύγχρονης γυναίκας. Οι ανδροκράτες καταγγέλλουν ότι με την εμφάνιση της και μόνο προκαλεί και επομένως απαλλάσσονται της ενοχής οι άνδρες που προβαίνουν σε σεξουαλική παρενόχληση ακόμη και σε βιασμό. Η επίκληση αυτού του επιχειρήματος είναι ανακόλουθη, διότι αγνοεί ότι  η επιθυμία σεξουαλικής συνεύρεσης δεν είναι μόνον ανδρική επιθυμία, αλλά φυσικά και γυναικεία. Σκόπιμα παραβλέπεται ότι η οποιαδήποτε πρόκληση ενδιαφέροντος συνυπάρχει και με την επιλογή του προσώπου από εκείνους που θα ανταποκριθούν. Είναι φυσιολογικό να χαίρεσαι βλέποντας γυναίκες με ωραία εμφάνιση. Διαστροφή είναι ο κακεντρεχής χαρακτηρισμός της.

Αφορμή για την κατάθεση αυτών των σκέψεων είναι οι πρόσφατες θαρραλέες καταγγελίες τόσων γυναικών για βιασμό τους, σεξουαλική παρενόχληση, υποτίμηση και γενικότερα μειονεκτική συμπεριφορά από άνδρες με θέση εξουσίας απέναντι τους.

Ποια είναι η ερμηνεία αυτών των πράξεων;

Πρώτο στοιχείο είναι ο αταβισμός, απότοκο της προαναφερθείσας πορείας της ανθρωπότητας. Ακολουθεί μια σειρά από αιτίες. Η ανατροφή μέσα σε οικογενειακό περιβάλλον συντηρητικής νοοτροπίας διαμορφώνουν χαρακτήρα εγωκεντρισμού του αρσενικού με αναφαίρετα δικαιώματα, μεταξύ των οποίων η υποταγή των γυναικών.

Αν υπάρχουν ελαττώματα στο άτομο μεγεθύνεται ο εγωκεντρισμός για την υπέρβασή τους, ενώ παρατηρείται το ίδιο και στην περίπτωση προτερημάτων. Έτσι, για την υπέρβαση μιας μειονεξίας ή την επιβεβαίωση ενός εγωκεντρισμού, βρίσκεται σε μια ψυχολογική θέση ισχύος την οποία και ασκεί. Δεν έχει αναστολές, αντίθετα θεωρεί κεκτημένο του την άσκηση βίας σωματικής ή ψυχολογικής για την επιβολή του. Το ποσοστό τους στην κοινωνία είναι σημαντικό, όσο και αν μειώνεται προοδευτικά, ώστε να αποτολμούν τις πράξεις τους κάτω από την σκέπη μιας ανοχής, τόσο από το θύμα όσο και από τους τυχόν μάρτυρες της βιαιοπραγίας τους, εάν υπάρχει αδυναμία αποτρεπτικής παρέμβασής τους.

Η αποκάλυψη μετά από καταγγελία των πράξεων τους θεωρείται από τους ίδιους παρέμβαση στα προσωπικά τους δεδομένα, θέλοντας να θολώσουν τα νερά, παραμένοντας βέβαια στην γραμμή τους ότι είναι αναφαίρετο δικαίωμά τους η άσκηση τέτοιων πράξεων.

Ευτυχώς στις ανεπτυγμένες χώρες τουλάχιστον τα ελαττωματικά αυτά άτομα έχουν μειωμένη επιρροή στην λήψη αποφάσεων. Είναι εκείνα τα άτομα που ακόμη και σήμερα συμπεριφέρονται σαν θηλαστικά, έστω και ανώτερα. Χαρακτηρίζονται στην χωρίς την αναζήτηση της δυϊκής επιθυμίας συνεύρεση. Σε αντίθεση τα υγιή μέλη της κοινωνίας σέβονται την αρχή της επιλογής κάθε ατόμου και αντιδρούν με αγανάκτηση στις καταγγελίες πράξεων βίας εις βάρος γυναικών, οποιασδήποτε μορφής, απαιτώντας τον κολασμό τους. Ευελπιστώ στην θεσμοθέτηση στόχων αποτροπής τέτοιων πράξεων και ακόμη περισσότερο λοιδορίας των ατόμων που τις ασκούν, ώστε να υπάρξει η κοινωνική τους απομόνωση.

*Ο Αλέξανδρος Ζούνης είναι Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός του ΕΜΠ, συνταξιούχος πια, με συμβολή στην κατασκευή πολλών μεγάλων έργων. Παράλληλα από τα μαθητικά μου χρόνια στο Βαρβάκειο παθιάζοταν με την Ιστορία, με την πρόκληση ίσως των φιλόλογων καθηγητών του Μανή, Ξιφαρά, Τζουγανάτου, που του μετέδωσαν και την γνώση της αρχαίας και νέας Ελληνικής γλώσσας μαζί με την φιλοσοφική σκέψη. Τον ευχαριστούμε θερμά για τα αξιολογότατα κείμενα που μοιράζεται μαζί μας