Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος*
Ο Γεράσιμος Σκλάβος-SKLAVOS γεννήθηκε το 1927 στα Ντομάτα της Κεφαλoνιάς. Ο αγρότης πατέρας του τον προόριζε για ναυτικό, αλλά ο ίδιος ήθελε να γίνει πιλότος. Όμως το 1948 απορρίφθηκε από την Σχολή Ικάρων, εξαιτίας οφθαλμολογικού του προβλήματος.
Με την γλυπτική πειραματιζόταν από μικρός, πλάθοντας με άμμο και γλίνα γυμνές γυναικείες φιγούρες στις παραλίες της Αβύθου κοντά στο χωριό του και δημιουργώντας αξιοθαύμαστα εφήμερα γλυπτά από χιόνι κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας.
Στην Γαλλία συνδέθηκε με τον σπουδαίο Ελληνογάλλο κριτικό τέχνης, εκδότη και συλλέκτη Κριστιάν Ζερβός και την Βαρώνη Αλί ντε Ρότσιλντ, η οποία του παραχώρησε ένα οίκημά της για ατελιέ στο προάστιο του Παρισιού Λεβαλουά – Περέ
Τελικά αποφάσισε να σπουδάσει γλυπτική στην ΑΣΚΤ. Μαθήτευσε κοντά στον Μιχάλη Τόμπρο (1950-1956) και συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι με υποτροφία του ΙΚΥ από το 1957-1960. Φοίτησε στην Beaux- Arts και στην Ακαδημία «Grande Chaumiere» με καθηγητή τον περίφημο Zadkine, που εντυπωσιάστηκε από επαναστατικό πνεύμα του νεαρού Έλληνα.
Εμπνεόμενος από τη φύση, δούλευε σκληρά υλικά
Εκεί ο Σκλάβος συνδέθηκε με τον σπουδαίο Ελληνογάλλο κριτικό τέχνης, εκδότη και συλλέκτη Κριστιάν Ζερβός και την Βαρώνη Αλί ντε Ρότσιλντ, η οποία του παραχώρησε ένα οίκημά της για ατελιέ στο προάστιο του Παρισιού Λεβαλουά – Περέ.
Μετά από μια περίοδο έργων που φιλοτεχνεί με αφαιρετική απόδοση της ανθρώπινης μορφής, ο Σκλάβος προσχώρησε το 1959 στην απόλυτη γεωμετρική αφαίρεση. Αντλώντας έμπνευση από τη φύση και τα στοιχεία της, δούλευε με πολύ σκληρά υλικά (γρανίτη, χαλαζίτη, μάρμαρο, πορφυρίτη και σπανιότερα με σίδερο ή ξύλο), δημιουργώντας περίοπτες συνθέσεις με άξονες και εγκάρσιες τομές στα γλυπτά του.
Πάνω σε μια πλάκα από πεντελικό μάρμαρο χάραξε το μανιφέστο της τέχνης του: «Α΄ εργαστήριο της γλυπτικής – Στη γη ή στο διάστημα με φως ήλιου, με κεραυνούς, με φωτιά – αυτοδιευθυνόμενο ή τηλεδιευθυνόμενο – σταθμοί τηλεδιευθύνσεως, τηλεκινήσεως – Ολυμπία, Ακρόπολις, Δελφοί – Φως η αρχή της δημιουργίας του σύμπαντος – Φως – κίνησις – ταχύτης = φως – διαπλανητικό φως – άπειρες διαστάσεις – Ήχος αναγνωρίσεως στο διάστημα – SKLAVOS».
To 1960 εφηύρε ένα μηχάνημα που εκτινάσσει οξυγόνο και ακετυλένιο κι έτσι μπορούσε να χαράζει τις σκληρές πέτρες, όπως ο πορφυρίτης λίθος της Αιγύπτου και οι γρανίτες της Βρετάνης.
Την τεχνική του αυτή ονόμασε Τηλεγλυπτική και πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στο Υπουργείο Βιομηχανίας της Γαλλίας.
Το 1961 κέρδισε το πρώτο βραβείο στην Μπιενάλε νέων καλλιτεχνών στο Παρίσι και την ίδια χρονιά, ο Κριστιάν Ζερβός οργάνωσε την πρώτη του έκθεση στην γκαλερί Cahiers d’ Art .
Το 1962 εκθέτει ατομικά στην Λωζάνη και το 1963 στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού με την αιγίδα του Αντρέ Μαλρώ. Ταξίδεψε στο Μόντρεαλ για παραγγελίες και είχε προτάσεις για πολλές διεθνείς εκθέσεις.
Την διετία 1965-1966 δημιούργησε το επιβλητικό γλυπτό από πεντελικό μάρμαρο «Δελφικό Φως», το οποίο στήθηκε στον κήπο του ξενοδοχείου Αμαλία στους Δελφούς. Αγναντεύοντας την Ιτιά από το δελφικό αρχαϊκό ιερό τοπίο, κάτω από τις αχειροποίητες φυσικές λαξεύσεις των Φαιδριάδων εμπνεύστηκε, συγκινήθηκε βαθιά και δούλεψε ακατάπαυστα για έντεκα μήνες, με αντίξοες καιρικές συνθήκες για την ολοκλήρωση του.
Το βράδυ της 28ης Ιανουαρίου 1967 δεν είχε φως στο ατελιέ του, εξαιτίας μιας καμένης ασφάλειας. Προσπαθώντας να ανέβει στο υπνοδωμάτιο, σκόνταψε στο ογκώδες γλυπτό.
Το 1965 συμμετείχε στην Αθήνα στην ομαδική έκθεση «Παναθήναια της Γλυπτικής» στου Φιλοπάππου, ενώ η Εθνική Πινακοθήκη αποκτά το γλυπτό του «Η περαστική», από πεντελικό μάρμαρο. Ακολούθησε έκθεση του στο Χίλτον της Αθήνας. Δημιούργησε επίσης το γλυπτό από γκρίζο γρανίτη «Η φίλη που δεν έμενε», που αποδείχθηκε μοιραίο για την ζωή του.
Το βράδυ της 28ης Ιανουαρίου 1967 δεν είχε φως στο ατελιέ του, εξαιτίας μιας καμένης ασφάλειας. Προσπαθώντας να ανέβει στο υπνοδωμάτιο, σκόνταψε στο ογκώδες γλυπτό. Αυτό μετακινήθηκε και τον καταπλάκωσε θανάσιμα. Αυτή ήταν η τελική εκδοχή για τον αναπάντεχο θάνατο στα σαράντα του χρόνια.
Την ίδια μέρα είχε ολοκληρώσει το γλυπτό «Η τελευταία ενόραση». Όσοι τον γνώριζαν από την εποχή που διέμενε στο Ελληνικό Περίπτερο στην Διεθνή Cite, είχαν αντιληφθεί τις σφοδρές ψυχολογικές κρίσεις από την μεγάλη ανέχεια που βίωσε μέχρι να αναγνωριστεί και είχε κυκλοφορήσει η φήμη για πιθανή αυτοκτονία του.
Η μεταθανάτια αποτίμηση του έργου του υπήρξε διθυραμβική από ιστορικούς και κριτικούς τέχνης. Μνημειακά έργα του Σκλάβου βρίσκονται σε μουσεία της Γαλλίας, του Καναδά, των Η.Π.Α., της Βραζιλίας και της Ελλάδας. Έχουν διοργανωθεί αναδρομικές εκθέσεις έργων του σε πολλές Ευρωπαικές πόλεις. Το 1979 έγινε στο Παρίσι τιμητική έκθεση Σκλάβου, με πρωτοβουλία του Δημάρχου Ζακ Σιράκ.
Ο Σκλάβος είχε ασχοληθεί συστηματικά με το σχέδιο και τη ζωγραφική, δημιουργώντας έργα που ακολουθούν το ύφος των γλυπτικών του συνθέσεων. Ιδιαίτερα τα σχέδια του αρκετά των οποίων είδα για πρώτη φορά το 1976 στο ντεπό της γκαλερί «Νέες Μορφές», με είχαν συναρπάσει με τα γραφίστικα εμπλεκόμενα σχήματα, τα στίγματα και τα συμβολικά στοιχεία που έδεναν οργανικά μεταξύ τους με μεγάλη μαεστρία.
Στους Δελφούς μελέτησα το αριστουργηματικό «Δελφικό Φώς» και έχω θαυμάσει γλυπτά του σε σημαντικές ομαδικές εκθέσεις μοντέρνας γλυπτικής στο Παρίσι. (Μπομπούρ, Μουσείο Ροντέν κ.α.)
Η μεγάλη έκθεση «Σκλάβος: ο γλύπτης που έκανε την ύλη πνεύμα», σε επιμέλεια Δρ. Ντόρας Ηλιοπούλου- Ρογκάν στο Μέγαρο Μελά» της Εθνικής Τράπεζας το 1998, υπήρξε αποκαλυπτική των επιτεύξεων του.
Σύμφωνα με τα χειρόγραφα του ο Σκλάβος συνθέτει μια «καθολική ταύτιση της έννοιας της δημιουργίας με την έννοια της ενέργειας».
Στο «κύτταρό» της έκφρασης του είναι ζωντανή η παράδοση της αέναης αισθητικής έρευνας. Προβάλλουν τεμνόμενα γεωμετρικά σχήματα, κυψελικά βαθουλώματα, υπερκοσμικά πετρώματα που αναδίδουν μυστήριο, έκσταση, επιβλητικότητα στους ρυθμούς, στα χρώματα, στην επιφάνεια, στην αφή τους. Θυμίζουν τους σταλακτίτες και τους σταλαγμίτες των σπηλαίων της Κεφαλονιάς.
Οι πολυγωνικές τρύπιες πέτρες που δαμάζει μοιάζουν με τις ξερολιθιές και τα λαβωμένα βράχια των ανεμοδαρμένων Κυκλάδων. Η ενεργειακή σμίλη του Σκλάβου σαν προέκταση του ψυχισμού του φανερώνει εσωτερικές διακλαδώσεις διαστημικών σινιάλων, που αναδύονται από την ύλη και εκτοξεύονται μέσα σε μια σιωπηλή τελετουργία αισθητικής και βιωματικής αυτοκάθαρσης.
- Ο Κώστας Ευαγγελάτος είναι Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της Τέχνης.