Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος,
Ζωγράφος, λογοτέχνης, θεωρητικός της τέχνης
Ο Χανς Άρπ / Hans Arp γεννήθηκε από Γαλλίδα μητέρα και Γερμανό πατέρα στο Στρασβούργο το 1886, όταν η πόλη ήταν υπό τον έλεγχο της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Μετά την επιστροφή της Αλσατίας στη Γαλλία στο τέλος του Ά Παγκόσμιου Πόλεμου, ο Arp ονομάστηκε γαλλικά Jean Arp. Το 1904 αφού άφησε την École des Arts et Métiers στο Στρασβούργο, πήγε στο Παρίσι όπου πρωτοδημοσίευσε τα ποιήματα του. Από το 1905 έως το 1907 σπούδασε στο Weimarer Kunstschule στη Γερμανία, όπου γνώρισε τον θείο του τοπιογράφο Καρλ Αρπ. Το 1908 επέστρεψε στο Παρίσι, όπου φοίτησε στην Académie Julian.
Ο Arp ήταν ιδρυτικό μέλος της πρώτης συμμαχίας μοντέρνας τέχνης στην Ελβετία, Moderne Bund στη Λουκέρνη το 1911 συμμετέχοντας στις εκθέσεις τους. Το 1912 πήγε στο Μόναχο και εξέθεσε με την ομάδα Der Blaue Reiter. Συμμετείχε σε μια μεγάλη έκθεση στη Ζυρίχη μαζί με τον Matisse, τον Delaunay και τον Kandinsky, ο οποίος τον είχε ενθαρρύνει στις αναζητήσεις του. Το 1915 μετακόμισε από το Βερολίνο στην Ελβετία. Όταν τον κάλεσαν να παρουσιαστεί στο γερμανικό προξενείο στη Ζυρίχη, προσποιήθηκε ότι ήταν ψυχικά άρρωστος για να αποφύγει τον επιστράτευση στον Γερμανικό Στρατό. Σε μια έκθεση γνώρισε την Sophie Taeuber, που δίδασκε υφαντουργικό σχέδιο. Η Σοφί με την οποία αργότερα παντρεύτηκαν, έγινε συνεργάτης του στην παραγωγή έργων τέχνης. Επιρρέασε το καλλιτεχνικό του στυλ με την από κοινού μέθοδο εργασίας τους σε κολλάζ και υφαντά έργα συντείνοντας έμπρακτα στην απελευθέρωση από την πατρότητα της σύνθεσης του έργου τέχνης.
Ο Άρπ με μια ομάδα μοντερνιστών που είχε εξαιτίας του πολέμου καταφύγει στη Ζυρίχη είχαν την ιδέα να διοργανώσουν μια παράσταση τύπου καμπαρέ. Το 1916 οι Jean Arp, Marcel Janco, Tristan Tzara κ.α. πραγματοποίησαν την εναρκτήρια, ιστορική performance του κινήματος Dada στο Cabare Voltaire που ίδρυσε ο Hugo Ball. O Άρπ που προερχόταν από την παρισινή πρωτοπορία έχει αναφέρει για το πανδαιμόνιο στις συναυλίες με ήχους γραφομηχανών, τυμπάνων, τσουγκράνων, ερωτικών αναστεναγμών, ομοβροντιών, ποιημάτων, μουγκανητών και κάθε λογής εξτρεμισμών. Το dada διαδόθηκε άμεσα και θεωρήθηκε ακραίο και προκλητικό. Με το τέλος του πολέμου η ομάδα άρχισε να αποδυναμώνεται και να σκορπίζει.
Το 1920, ως Hans Arp, μαζί με τον Max Ernst και τον κοινωνικό ακτιβιστή Alfred Grünwald, δημιούργησαν την ομάδα Dada της Κολωνίας. Το 1925 το έργο του εμφανίστηκε επίσης στην πρώτη έκθεση της ομάδας των Σουρεαλιστών στην Galérie Pierre στο Παρίσι. Το 1926 ο Arp μετακόμισε στο προάστιο Meudon του Παρισιού. Το 1931 αποσπάστηκε από το σουρεαλιστικό κίνημα για να ιδρύσει την Abstraction-Création, συνεργαζόμενος με την ομάδα Abstraction-Création με έδρα το Παρίσι και την περιοδική Transition.
Ξεκινώντας την δεκαετία του 1930, ο καλλιτέχνης επέκτεινε τις προσπάθειές του από κολάζ, συναρμολόγηση και ανάγλυφο για να συμπεριλάβει γλυπτά από μπρούτζο και πέτρα. Παρήγαγε πολλά μικρά έργα φτιαγμένα από πολλαπλά στοιχεία που ο θεατής μπορούσε να πάρει, να χωρίσει και να τα αναδιατάξει σε νέες διαμορφώσεις. Σε όλη τη δεκαετία του 1930 και μέχρι το τέλος της ζωής του έγραψε και δημοσίευσε δοκίμια και ποίηση. Το 1942 έφυγε από το σπίτι του στο Meudon για να ξεφύγει από τη γερμανική κατοχή και έζησε στη Ζυρίχη μέχρι το τέλος του πολέμου.
Ο Arp επισκέφτηκε τη Νέα Υόρκη το 1949 για μια ατομική έκθεση στην γκαλερί Buchholz, και αυτό συνέπεσε χρονικά με την διεθνή αναγνώριση του έργου του. Το 1950 δημιούργησε ένα ανάγλυφο για το Κέντρο Μεταπτυχιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και του αναθέσαν μια τοιχογραφία στο κτίριο της UNESCO στο Παρίσι. Το 1954 τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Γλυπτικής στην Μπιενάλε της Βενετίας. Το 1958 πραγματοποιήθηκε αναδρομική έκθεση του στο ΜoMA της Νέας Υόρκης, και ακολούθησε έκθεση στο Musée National d’Art Moderne στο Παρίσι το 1962.
Το 1972 το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης παρουσίασε το έργο του Jean Arp από την συλλογή Lejwa’s, και μερικά έργα του Arp’s lent. Η έκθεση εμπουτίστηκε και ταξίδεψε με τίτλο «Arp 1877–1966». Η Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας (ΕΠΑΜΑΣ) από το 2024, μετά την πολύτιμη δωρεά 21 γύψινων γλυπτών προπλασμάτων του στη μόνιμη συλλογή της από το Ίδρυμα Άρπ, εντάχθηκε στο παγκόσμιο δίκτυο δημόσιων ιδρυμάτων που διαθέτουν έργα του πρωτοποριακού καλλιτέχνη. Ο Arp επιθυμούσε τα γύψινα αυτά γλυπτά να μην κυκλοφορούν στην αγορά έργων τέχνης. Ήθελε να ανήκουν αποκλειστικά σε μουσεία.
Ο Arp στο σύνολο του πολυσχιδούς έργου του δεν αντλούσε έμπνευση μόνο από τα σχήματα του φυσικού κόσμου, αλλά και από τα προπλάσματα του. Αυτά χρησίμευαν τόσο για τη μεγέθυνση των έργων και τη μεταφορά τους σε άλλα υλικά, όσο και για την δημιουργία νέων γλυπτικών μορφών βιομορφικής οργανικής αφαίρεσης. Ο ίδιος έλεγε: «Δεν θέλουμε να αντιγράφουμε τη φύση. Δεν θέλουμε να αναπαράγουμε. θέλουμε να παράγουμε, όπως ένα φυτό καρποφορεί».
Η φύση ήταν η αρχή και η πηγή της τέχνης του Arp που εμπνεύστηκε από τις πρωτογενείς αρχές που διέπουν τον φυσικό κόσμο: γέννηση, ανάπτυξη, μεταμόρφωση. Για τον Άρπ το κολλάζ υπήρξε μια εναλλακτική δυνατότητα σύνθεσης και όχι μέσο σημειολογικής ανάλυσης. Εργαζόταν ενσυνείδητα κατά του στόμφου των εξπρεσιονιστών, κατά της αυθεντίας του εκφραστικού καλλιτέχνη. Με τον υποκειμενικό του αισθητικισμό διαπίστωνε πως ο νόμος της τύχης ταυτίζεται με τον νόμο της ομορφιάς. Έφτιαξε πολλές δισδιάστατες κατασκευές με αυτές τις τυχαίες διαδικασίες και στράφηκε προς την τρισδιάστατη γλυπτική με μορφές που απεικονίζουν τρόπους ανάπτυξης της οργανικής λειτουργίας. Ανέδειξε με το πλάσιμο και την λάξευση τους μετατονισμούς της ύλης, που προέρχονται από την μυστική δύναμη των φυσικών δυνάμεων που πηγάζουν από το υποσυνείδητο, με αυτοματισμό, πλαστική ευαισθησία και ρυθμική ροπή.
