Συνέντευξη στη Λιάνα Ζωζά
Ο εικαστικός Ηλίας Παπαηλιάκης, σίγουρα, δεν χρειάζεται διαίτερες συστάσεις μιας και η συνεπής πορεία του, στη σύγχρονη τέχνη, μετρά ήδη 30 χρόνια παρουσίας του, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Με αφορμή, αλλά όχι με αιτία, μιας και η επιθυμία της μεταξύ μας συνομιλίας υπάρχει εδω και αρκετό καιρό, την πρόσφατη παρουσίαση της τοιχογραφίας του, Το φιλί, στην πλατεία Αυδή, συναντηθήκαμε διαδικτυακά για μια ωραία κουβέντα “περί τέχνης και άλλων … δαιμονίων”.
Με Το φιλί εγκαινιάσθηκε το project OnAthens, του Ιδρύματος Ωνάση, που έχει σαν στόχο την υλοποίηση μιας σειράς έργων σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών σε τοίχους, δρόμους και πλατείες της Αθήνας. Το mural βρίσκεται στην πλατεία Αυδή στο Μεταξουργείο, στο κέντρο της Αθήνας, απέναντι από τη Νέα Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών και υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων.
Όπως σημειώνει, ο Ηλίας Παπαηλιάκης
“Το έργο εκφράζει μια ιδιαίτερη και μοναδική στιγμή δύο ανθρώπων. Ο έρωτας, η επιθυμία, η τρυφερότητα, η εγγύτητα, η αναγνώριση του άλλου είναι μερικά από τα θέματα που πραγματεύομαι με λίγες γραμμές. Η παρουσίαση του έργου στον δημόσιο χώρο, στοχεύει στην ενίσχυση του διαλόγου για μια πόλη πρόσφορη στη συνεύρεση και στη συνάντηση. Μια πόλη με συναισθήματα.”
-Βλέποντας κανείς, “Το φιλί”, ένα mural με διάσταση 22 μέτρων, είναι εύλογο να αναρωτηθεί για τις δυσκολίες που μπορεί αυτό να εμπεριέχει, για έναν εικαστικό, τόσο στη μεταφορά ενός ήδη υπαρκτού έργου, σε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις, αλλά και στη διαφορετική τεχνοτροπία και τα υλικά.
-Σίγουρα έχει πολλές δυσκολίες, όπως για παράδειγμα ο σχεδιασμός του, για να μπορέσει να λειτουργήσει σε αυτές τις διαστάσεις, αλλά και το να επιτευχθεί ο στόχος, που είναι η ένταξή του, στο δημόσιο χώρο. Στην ουσία δημιουργείται ένα καινούριο έργο. Υπάρχει βέβαια, πάντα και ο κίνδυνος της παραμόρφωσης, που μπορεί να οδηγήσει σε ένα μη επιθυμητό αποτέλεσμα. Είναι η πρώτη φορά που επιχειρώ κάτι τέτοιο, αλλά τελικά, όλα πήγαν καλά και είμαι πολύ χαρούμενος. Εγω, έκανα το σχεδιασμό, αλλά το mural είναι αποτέλεσμα συλλογικής δουλειάς, μιας και δουλέψαμε αρκετοί άνθρωποι για την υλοποίησή του. Ήταν μια εξαιρετική συνεργασία, από όλους όσους συμμετείχαν σε αυτό το project.
-Σας έχουμε γνωρίσει, μέχρι τώρα, μέσα από τη ζωγραφική, κυρίως, δουλειά σας και τις εκθέσεις σας σε χώρους τέχνης. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να βγείτε στο “δρόμο”;
-Σε αυτή την ηλικία … (γέλια)! Όταν κάναμε τη συζήτηση με τον επιμελητή Χριστόφορο Μαρίνο, για την έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, μου είπε πως θα κάνουμε την έκθεση, αλλά παράλληλα θα κάνω και μία τοιχογραφία. Είχα στο μυαλό μου, πως αυτή την τοιχογραφία θα την έκανα μέσα στο χώρο της Πινακοθήκης. Στην πορεία όμως προέκυψε το project με το Ίδρυμα Ωνάση, αλλά και το σημείο στον εξωτερικό χώρο, που έκανε ιδανική τη σύνδεση με το κτίριο και την έκθεση. Για μένα ήταν μια πρόκληση που εντάσσεται στη διαδρομή μου, με όποιες δυσκολίες αυτό συνεπάγεται.
-Τέχνη στο δημόσιο χώρο. Δεν σας είναι άγνωστος, ο όρος, μιας και έχετε συμμετάσχει στην Documenta14 και μάλιστα στη συγκεκριμένη ενότητα. Το πορτραίτο του Παζολίνι είναι αυτό που ξεχωρίζει στην εγκατάσταση των έργων με την οποία συμμετείχατε. Είναι ένα έργο σταθμός στην καλλιτεχνική σας πορεία;
-Το συγκεκριμένο έργο θα μπορούσα να το κατατάξω ανάμεσα στα 5 πιο σημαντικά, για μένα, έργα ή ίσως και στα 3 πιο σημαντικά … όπως και “το φιλί”. Είναι ένα έργο σκοτεινό, τόσο στις αναφορές του, όσο και στην απόδοσή του. Είναι όμως και το έργο που έπρεπε να γίνει για να τελειώσει μια περίοδος της δουλειάς μου και να μπορέσω να περάσω στην επόμενη. Αισθανόμουν έντονα, την ανάγκη να ξεκινήσω μια καινούρια δουλειά, με περισσότερο φως.
-Γνωρίζω πως για εσάς η ζωγραφική, η τέχνη γενικότερα είναι τρόπος ζωής και αυτό μπορεί εύκολα να το διακρίνει κανείς είτε από τους τίτλους των εκθέσεων σας, που παραπέμπουν σε κινηματογραφικές ταινίες και θεατρικά έργα είτε από τους τίτλους των έργων σας που είναι σχεδόν ποιητικοί. Θα θέλατε να μοιρασθείτε μαζί μας κάτι από το χώρο της τέχνης;
-Κάποιοι από αυτούς, είναι … (χαμόγελα)! Ο χώρος της τέχνης είναι το περιβάλλον που ζω και κινούμαι. Οι φίλοι μου είναι από το χώρο της τέχνης. Ο συγκεκριμένος τρόπος ζωής είναι πιο κοντά σ’εμένα. Παρακολουθώ ταινίες, θεατρικές και άλλου είδους παραστάσεις, διαβάζω και αν θέλω να ενημερωθώ χρησιμοποιώ το internet.
Θυμάμαι την τελευταία παράσταση της Πίνα Μπάους στην Αθήνα, όπου είχα την αγωνία για το αν θα καταφέρω να την δω, γιατί είχαν εξαντληθεί τα εισιτήρια. Όχι μόνο το κατάφερα, να παρακολουθήσω την παράσταση, αφού την τελευταία στιγμή εμφανίσθηκε ένα εισιτήριο για εμένα, αλλά είχα την τύχη, να την γνώρισω από κοντά.
-Ανάμεσα στις διεθνείς συμμετοχές σας, υπάρχει και αυτή της εκπροσώπησης της Ελλάδας στην 49η Biennale της Βενετίας και μάλιστα στα πρώτα χρόνια της καλλιτεχνικής σας πορείας. Πως θα περιγράφατε συνοπτικά αυτή την εμπειρία;
-Ήταν πολύ σημαντική εμπειρία και σίγουρα βοήθησε στην μετέπειτα πορεία μου. Θα ήθελα, λοιπόν, να σταθώ στο πόσο σημαντικό είναι το να δίνονται τέτοιου είδους μεγάλες ευκαιρίες σε νέους καλλιτέχνες για να παρουσιάσουν τη δουλειά τους σε ανάλογες διοργανώσεις. Είναι από τα πράγματα που καθορίζουν τόσο τους ίδιους όσο και την εξέλιξή τους.
-Παίρνοντας σαν ερέθισμα, το παραπάνω σχόλιό σας για τους νέους εικαστικούς, αλλά και τους νέους ανθρώπους γενικότερα, θα ήθελα να σταθώ στο κομμάτι που αφορά τη διδασκαλία σας, στο τμήμα Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Πατρών.
-Στην Αρχιτεκτονική του Πανεπιστημίου Πατρών δίδαξα δέκα χρόνια και ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία, που πιστεύω πως έπαιξε μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση του γνωστικού μου αντικειμένου. Αυτό φαίνεται στην καινούρια ενότητα των έργων μου, αλλά και στο “φιλί”, του οποίου η οπτική είναι αρχιτεκτονική. Μπήκα στη διαδικασία του να ψάξω τα όρια της πόλης. Να αναρωτηθώ τι είναι αυτό που βλέπουμε και τι τελικά κρατάμε.
Αν φοβάμαι, το να μην διορθώνω; Ναι! Φοβάμαι μόνο πριν και μετά!
-Τα έργα της τελευταίας σας ατομικής έκθεσης “Τα θεωρητικά αντικείμενα. Έργα 2017-2020”, που παρουσιάζονται στην Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών διακρίνονται για τις λιτές γραμμές τους, τη χρήση ελάχιστων, αλλά παράλληλα βιωματικών στοιχείων στην απεικόνισή των θεμάτων σας, αλλά κυρίως για το φως τους. Ανάγκη ή επιθυμία;
-Εξέλιξη! Όταν ξεκινάω να δουλεύω δεν έχω στο μυαλό μου το αποτέλεσμα και δεν οριοθετώ το που θα φθάσω. Λειτουργώ χωρικά και με οδηγεί η αναζήτηση, τα βιώματα μου, οι μνήμες και η φαντασία. Προχωράω με τη χάραξη μιας συνεχόμενης γραμμής και χωρίς να διορθώνω. Αν φοβάμαι, το να μην διορθώνω? Ναι! Φοβάμαι μόνο πριν και μετά!
-Θα ήθελα να σταθώ για λίγο ακόμη στα έργα των “θεωρητικών αντικειμένων”, γιατί μέσα από την περιγραφή της δημιουργίας τους, με μία συνεχόμενη γραμμή, χωρίς διορθώσεις, μου έρχεται στο νου, η λέξη “μονοκονδυλιά”. Είναι αυτό που επιχειρείτε μέσα από αυτή τη δουλειά σας;
-Όχι, με αυτή τη δουλειά! Σίγουρα με ενδιαφέρει, αλλά χρειάζεται δρόμο και μελέτη για να πω πως έχω φθάσει στο σημείο του να μπορώ να την εφαρμόζω στα έργα μου. Όπως επίσης, θα με ενδιέφερε να δημιουργήσω έργα σε μεγάλες επιφάνειες με άλλου είδους τεχνικές και υλικά, όπως είναι τα εσώγλυφα. Η διαδρομή συνεχίζεται.
-Έχετε κάνει σημαντικές συνεργασίες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που βίωσε μια δεκαετή οικονομική, αλλά και γενικότερη κρίση και στη συνέχεια βρέθηκε στη δίνη μιας παγκόσμιας πανδημίας. Πόσο έχει επηρεάσει αυτό τον τομέα της τέχνης? Υπάρχουν εμφανείς διαφορές στον τρόπο συνεργασίας στην Ελλάδα συγκριτικά με το εξωτερικό;
-Η κρίση είναι κομμάτι του εαυτού μας. Χρειάστηκε να διαχειριστούμε έναν τεράστιο όγκο, τόσο σε συναισθηματικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο και να μπούμε στη διαδικασία του ψαξίματος. Ο τομέας της τέχνης έχει επηρεασθεί, όσο και η αγορά της τέχνης. Το βασικό, στο σημείο που βρίσκεται συτή τη στιγμή η αγορά είναι η αγάπη και το ενδιαφέρον για την τέχνη. Για να σου δώσει κάποιος τα χρήματά του, για να αποκτήσει ένα έργο σου, θα πρέπει να του αποδείξεις πως τα διαθέτεις αυτά, όπως και την υψηλή ποιότητα στη δουλειά σου.
Σχετικά με τις συνεργασίες, πιστεύω πως τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό υπάρχουν καλές και κακές συνεργασίες και μου έχουν τύχει και οι δύο. Σαν άνθρωπος δεν δίνω σημασία στις λεπτομέρειες, οπότε η ουσία παραμένει η ίδια.
Who is Who
Ο Ηλίας Παπαηλιάκης γεννήθηκε στην Κρήτη το 1970. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (Α.Σ.Κ.Τ.) 1990-1996. Το 1998, βραβεύτηκε με το 1ο βραβείο του Ιδρύματος Γιάννη και Ζωής Σπυροπούλου. Το 2001, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 49η Μπιενάλε της Βενετίας. Το 2001, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Μ.Μ.Σ.Τ.) οργάνωσε αναδρομική έκθεση με έργα του από την περίοδο 1998-2001. Το 2009, το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού (παράρτημα Βερολίνου) οργάνωσε αναδρομική έκθεση με έργα που ανήκουν σε γερμανικές συλλογές από την περίοδο 2005-2009 . Το 2013 ήταν υποψήφιος για το βραβείο ΔΕΣΤΕ. Το 2017 συμμετείχε στην Documenta 14 στο Kassel και την Αθήνα. Το 2018 συμμετείχε στην 6η Μπιενάλε της Αθήνας, με τίτλο ANTI. Έχει παρουσιάσει δουλειά του σε περισσότερες από 25 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Δίδαξε στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου της Πάτρας ως εντεταλμένος διδάσκων από το 2009 έως το 2019.
