Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη
Μπαίνοντας στο εργαστήρι του χαρισματικού εικαστικού, Ηλία Παπανικολάου ξαφνιάζεσαι, καθώς επικρατεί στρατιωτική τάξη και υποδειγματική καθαριότητα. Μικρής διάστασης πίνακες τοποθετημένοι σαν εκθέματα και άλλοι πολύ μεγαλύτεροι βρίσκονταν στο πάτωμα.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1974. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με καθηγητή τον Νίκο Κεσσανλή και πεμπτοετής το 1996 παρουσίασε στη Gallery Artio την πρώτη ατομική του έκθεση η οποία αφορούσε μία ”εγκατάσταση” από απειράριθμα σπιρτόκουτα που είχε κονστρουκτιβιστικό χαρακτήρα με στοιχεία arte povera. Στις δύο ατομικές εκθέσεις που ακολούθησαν, εμπλούτισε νοηματικά και προεξέτεινε σημασιολογικά τον προβληματισμό του παρουσιάζοντας έργα-κατασκευές με δομικό υλικό το τσιγάρο και έργα με επικολλημένα πολύχρωμα collage και αντικείμενα.
Το 2006 αποφασίζει να κάνει στροφή στη δουλειά του και περνάει στη ”ζωγραφική πινέλου” διατηρώντας τους μινιμαλιστικούς χειρισμούς της γραφής στις συνθέσεις του. Με σχεδιομορφές και μοτίβα που ποικίλουν, με πλακάτα χρώματα κι αλλού πινελιές που θυμίζουν τεχνικές της χαρακτικής, συνδυάζει και μεταπλάθει στοιχεία αντλημένα από την αρχαία ζωγραφική (των ληκύθων, αλλά και των Πομπηιανών τοιχογραφιών), από την στρωματογραφία της βυζαντινής εικόνας, από το θέατρο σκιών, από την ζωγραφική του Matisse, του Cezanne, του Dufy, του Chagall, αλλά και των γιαπωνέζικων estampes αποκαλύπτοντας μια μετουσιωτική νέα και προσωπικά δική του “Ονείρων Πόλη”.
Έργα του καλλιτέχνη βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα: Α.Σ.Κ.Τ., Δημ. Πινακοθήκη Πατρών, Δημ. Πινακοθήκη Καλαμάτας, Δημ. Πινακοθήκη Αγρινίου, Πινακοθήκη Μοσχανδρέου, Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, Αττικό Μετρό, Εταιρεία Heineken, Μουσείο Κοπελούζου, Μουσείο Βορρέ, συλλογή Σωτήρη Φέλιου, συλλογή Αμερικανού σκηνοθέτη Oliver Stone, συλλογή Λογοθέτη, συλλογή Δράκου, συλλογή Καρέλια, σε ιδιώτες χωρών του εξωτερικού και πολλές άλλες συλλογές.
Συναντήσαμε τον Ηλία στον χώρο του στο Ίλιον και μας μίλησε με απλότητα και ηρεμία για τη δουλειά του.
– Ηλία, μπαίνοντας κάποιος στο εργαστήριό σου βλέπει έργα πολύ μεγάλα και πολύ μικρά. Η αντίθεση είναι κάτι που σε χαρακτηρίζει;
Είμαι ένας άνθρωπος με πολλά… Μια κατάσταση τελικά με πολλές πτυχές. Με εκφράζει να πατάω σταθερά επάνω σε μία ράγα και από κει και πέρα να με εκπλήσσει ο εαυτός μου διαρκώς. Η ράγα είναι το να λύσεις όσο το δυνατόν πιο νωρίς στη ζωή σου και στην τέχνη ποια είναι η δική σου, η αυστηρά προσωπική ταυτότητα. Αυτό θα σου το απαντήσει ο καθρέπτης σου και κανένας άλλος. Αφού λύσεις το πρωταρχικό ζητούμενο της ταυτότητάς σου, απομένει στη συνέχεια το ξεδίπλωμα αυτής σου της ειλικρίνειας μέσα στην πορεία των χρόνων με όχημα την αναζήτηση.
Οι μέχρι τώρα αναζητήσεις μου ως καλλιτέχνης με έχουν φτάσει σε μια δυνατότητα να χειρίζομαι ζωγραφικά μουσαμάδες διάστασης δύο μέτρων και μινιατούρες των δεκαπέντε εκατοστών. Τόσο η έννοια της αντίθεσης όσο και η επιμονή να κινείσαι στα άκρα είναι οι εχθροί του βολέματος και του να καταντάει ένας καλλιτέχνης υποταγμένος στο να γίνεται μόδα. Αποστολή του καλλιτέχνη είναι η αναζήτηση και στόχος η αναγνώριση. Το ωμό εμπόριο και η αγωνία της διασημότητας είναι η παγίδα…
– Θα ήθελες να μας μιλήσεις για τη θεματολογία των έργων σου;
Η θεματολογία καθεαυτή δεν με απασχόλησε ποτέ. Αυτά που κάνω δεν τα κάνω για να παραστήσω ούτε για να παραπέμψω π.χ. σε κάποιο κίνημα ή ζωγραφική σχολή. Η βενζίνη μου είναι η αφορμή και το κίνητρό μου οι αισθήσεις και η συγκίνηση.
Θα πιάσω να κάνω, για παράδειγμα, μια θάλασσα γιατί με ξεκουράζει να τη φαντασιώνομαι, γιατί είναι κάτι γνώριμο ως πληροφορία ακόμη και στον πιο αρνητικό σε θέματα τέχνης άνθρωπο.
“Το ωμό εμπόριο και η αγωνία της διασημότητας είναι η παγίδα για τον καλλιτέχνη”
– Πώς θα μας περιέγραφες την πορεία και εξέλιξη της δουλειάς σου; Μίλησέ μας για τις ενότητες των έργων σου.
Το γεγονός ότι βρέθηκα στον χώρο της τέχνης στα δεκαεπτά μου ως πρωτοετής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη μετέπειτα και μέχρι τώρα πορεία μου. Για την υπόθεση της τέχνης ήμουν βρέφος κυριολεκτικά… Λαχταρούσα να ρουφήξω σαν σφουγγάρι και πάλευα να αφομοιώνω τον καταιγισμό ερεθισμάτων, με τα οποία μόλις συστηνόμουν. Είχα αρχίσει να ψηλαφίζω το θηρίο που λέγεται τέχνη ως σπουδαστής του εργαστηρίου Κεσσανλή και με την υποστήριξη τότε κυρίως του Πάνου Χαραλάμπους έφτασα στο αποτέλεσμα της εγκατάστασης με 20.000 σπιρτόκουτα που παρουσίασα στην gallery ARTIO το ’96, λίγο προτού αποφοιτήσω.
Μετά ήρθε η έκθεση στην gallery Ζουμπουλάκη και ήδη όλα είχαν πάρει τον δρόμο τους με τις εγκαταστάσεις και τις κατασκευές, ώσπου στα τριάντα πέντε μου πρωτοπαρουσίασα αυτό που πάντα ήταν η ανάγκη μου, ζωγραφική πινέλου. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα βρήκα την ταυτότητά μου. Πάτησα γερά επάνω της και με τη λαχτάρα του δεκαεπτάχρονου προκαλώ διαρκώς τη ζωγραφική μου γλώσσα…
– Διακρίνουμε ότι οι παραδόσεις, η ιστορία, το Θέατρο Σκιών έχουν επηρεάσει τη δουλειά σου. Θα ήθελες να μας μιλήσεις γι’ αυτό;
Προσωπικά, με αφορά και με συγκινεί καθέτως και οριζοντίως η αρχαιοελληνική τέχνη, η βυζαντινή, η προβολή της σκιάς στο φωτεινό κενό του Θεάτρου Σκιών, η πηγαιότητα του Θεόφιλου, η υπαρξιακή ακινησία στις φιγούρες πέριξ του μύθου των Φαραώ, η αραχνοΰφαντη αρχαία κινεζική σύνθεση, η επηρεασμένη από τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό γενιά του ’30, οι κατακτήσεις της φόρμας από τον Matisse, τον Hockney, οι μοναχικές ατμόσφαιρες του Hopper, οι αφηγηματικές επινοήσεις της σουρεαλιστικής ζωγραφικής και πολλά άλλα.
Να μη νομίσετε ότι κάθε φορά που πιάνω να ζωγραφίσω έρχονται και στριμώχνονται όλα αυτά μες στο κεφάλι μου. Απλώς, είναι αφομοιωμένα μέσα στη γραμμούλα που θα τραβήξω με το πινελάκι μου…
– Ποιο είναι το όραμά σου ως καλλιτέχνη; Τι μήνυμα περνάς με τους πίνακές σου;
Το όραμά μου είναι να ανοίγει συνεχώς η ζωγραφική μου γλώσσα κρατώντας ταυτόχρονα την ελληνική της ιδιοσυγκρασία.
* Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην axianews.
