Γράφει η Λιάνα Ζωζά
Στην βιβλιογραφία ένας τυπικός ορισμός που δίνεται για το graffiti είναι: Κείμενο ή ζωγραφική σε επιφάνειες που βρίσκονται σε δημόσιους χώρους (συνήθως σε τοίχους) με κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα. Στην πραγματικότητα οι street artists είναι καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν την τέχνη τους σαν μέσο έκφρασης, σαν ένα αιχμηρό και επίκαιρο σχόλιο απέναντι στη νοσηρή σύγχρονη πραγματικότητα.
Το 1971 οι New York Times παρουσίασαν σε άρθρο τους έναν “ιδιαίτερο” καλλιτέχνη του Μανχάταν, ο οποίος υπέγραφε ως “ΤΑΚΙ 183”. Πίσω από την υπογραφή κρυβόταν ένας Ελληνοαμερικανός από την Ουάσιγκτον, με το όνομα Δημήτρης, που χρησιμοποίησε μία συντόμευση του ονόματός του και τον αριθμό της οδού όπου έμενε (183).
Ουσιαστικά, η street art έκανε την εμφάνισή της στη δεκαετία του ’70 και από εκεί και μετά έφτασε και συνεχίζει δυναμικά μέχρι τις μέρες μας περνώντας μέσα από διάφορες φάσεις έκφρασης και εξέλιξης.
Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πολλά γνωστά ονόματα καλλιτεχνών που έχουν δραστηριοποιηθεί ή συνεχίζουν στο συγκεκριμένο χώρο, πιστεύω όμως, πως αξίζει τον κόπο να σταθούμε στον Jean Michel Basquiat (1960 – 1988), τον ανατρεπτικό καλλιτέχνη που κατάφερε να δημιουργήσει έναν μύθο γύρω από το όνομα και τη δουλειά του μιας και πέθανε μόλις στα 27 του, προλαβαίνοντας ωστόσο να ζήσει με υπερβολική ταχύτητα και ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να γεφυρώνει την σχέση μεταξύ street art και gallery art.
Ο JM Basquiat ξεκίνησε to 1976 σε ηλικία 15 χρόνων μαζί με τον φίλο του Al Diaz street artist μια κοινή συνεργασία κάτω από το ψευδώνυμο SAMO που κράτησε περίπου 5 χρόνια. Η παρουσία τους ήταν κυρίως μέσα από μικρές, δεικτικές για την αμερικάνικη κουλτούρα, πνευματώδεις φράσεις του φανταστικού χαρακτήρα SAMO.
“SAMO saves idiots”
“Plush safe he think; SAMO”
“SAMO as an end to playing art.”
“SAMO as an escape clause”
Η συνεργασία έληξε με τον Basquiat να γεμίζει τις γειτονιές του Soho με το graffiti “SAMO is dead”
Η έμπνευση του, τόσο στα graffiti που έκανε στη συνέχεια όσο και στα έργα του προερχόταν από τις εικόνες του δρόμου : Βίαιες καθημερινές σκηνές, αλλά και φανταστικές που περιλαμβάνουν παιδιά, παρέα με ιστορικές φιγούρες και σύγχρονους ήρωες σε μια έκφραση θυμού, απόγνωσης και προβληματισμού ενάντια στον κοινωνικό καταναγκασμό.
Χαρακτηριστικό της πρώιμης δουλειάς του υπήρξε ο “δανεισμός” στοιχείων από ήρωες του κινηματογράφου, όπως οι χαρακτήρες του Alfred Hitchcock ή από τηλεοπτικούς αστέρες και γνωστά κόμικς της εποχής.
Εκφραστής της σύχρονης τέχνης, αλλά και μιας αναρχικής και κάποιες φορές βίαιης κουλτούρας, καταγγέλει το star system και περνά μέσα από τα έργα του μηνύματα με πολιτικές, φυλετικές και οικονομικές αναφορές.
Δεν διστάζει να καταγγείλει ακόμα και το σύστημα που ανέδειξε τον ίδιο.
Εξάλλου, ακόμη και μετά τη γνωριμία και συνεργασία του με τον Andy Warhol συνεχίζει να ζει μια αντισυμβατική και νομαδική ζωή κάνοντας graffiti.
Το 1980 συμμετέχει σε μία ομαδική έκθεση που προσπαθεί να γεφυρώσει τη neo-pop κουλτούρα του κέντρου με εκείνη των μαύρων του Bronx και το graffiti.
Στην επόμενη ομαδική έκθεση που συμμετέχει σαν street artist καταφέρνει και τραβά την προσοχή των ανθρώπων της τέχνης με ένα κολάζ που δημιουργεί σε έναν τοίχο και περιλαμβάνει είκοσι έργα του.
Ακολουθούν ατομικές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο και τελικά πεθαίνει από υπερβολική χρήση ναρκωτικών σε ηλικία 27 ετών.
Ο Jean–Michel Basquiat θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους νεο-εξπρεσιονιστές ζωγράφους, αλλά και από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της σύγχρονης τέχνης. Ανέντακτος και παρορμητικός, κατάφερε να αφήσει πίσω του έργα αναγνωρίσιμα, επηρεασμένα από διάφορες κουλτούρες, αλλά και από την pop κουλτούρα της εποχής του. Κατάφερε να βάλει την street art μέσα στις γκαλερί και να την “επιβάλλει” στη σύγχρονη τέχνη.
Πρώιμα σπάνια έργα του JM Basquiat, έργα ζωγραφικής, κολάζ και σχέδια, έργα που ελάχιστοι είχαν δει, φιλοξενήθηκαν στην Miami Art Basel 2016, συνεχίζοντας να ταράζουν, ακόμη και σήμερα, τα νερά της σύγχρονης τέχνης. Τα έργα δημιουργήθηκαν τη περίοδο μεταξύ 1979 και 1981 και την έκθεση επιμελήθηκε ο Al Diaz, το “καλλιτεχνικό ήμισυ” του Basquiat των graffiti SAMO.
Στις 21 Σεπτεμβρίου 2017, πραγματοποιήθηκε στο Barbican Centre του Λονδίνου, η έκθεση “Basquiat: Boom for Real”, που περιελάμβανε περισσότερα από 100 έργα του, που συγκεντρώθηκαν ειδικά για τη συγκεκριμένη έκθεση και πολλά από αυτά παρουσιάσθηκαν για πρώτη φορά. Σημειώσεις, μαζί με ζωγραφική και μουσική αποτελούν τα προσωπικά ημερολόγια του Basquiat, του ποιητή της ζωγραφικής.