Η gallery genesis παρουσιάζει την πρώτη έκθεση του 2020: Γιώργος Σαλταφέρος «Just Andros»
Την έκθεση προλογίζουν με τα κείμενά τους οι Katharina Bütikofer, Artist – Curator – Tutor at the University of Bern Switzerland και Ίρις Κρητικού, Ιστορικός Τέχνης και Ανεξάρτητη Επιμελήτρια
Ο παλμός του τοπίου
«ἡ νῆσος ἡ ἔκπαγλος, ἡ βασιλίς τοῦ Αἰγαίου, ἡ ὡραιοτέρα ὃλων τοῦ κόσμου, ἡ νῆσος ἡ γενέτειρα
(Ανδρέας Εμπειρίκος, «Ο Μέγας Ανατολικός»)
«Μία ανθρώπινη καλλιγραφία που συνθέτει το τοπίο, μία γραφή που σφραγίζει τον τόπο»
(Γιώργος Σαλταφέρος, εφημερίδα Καθημερινή, 31 Μαΐου 2014)
«Σκιόφως» τιτλοφορείται η διπλωματική έκθεση του Γιώργου Σαλταφέρου στο πανεπιστήμιο της Βέρνης. Πηγή της έμπνευσής του τότε είχε αποτελέσει το κατώι του πατρικού σπιτιού, χτισμένο στην πλαγιά πάνω από τη θάλασσα. Το λιγοστό φως ορμά από το μικρό παράθυρο, φωτίζει και διαμορφώνει αποσπασματικά παλιούς αποθηκευτικούς πίθους, μυστηριώδη γεωργικά εργαλεία, πανέρια, σάκους, το ξύλινο τραπέζι, βαρέλια και μπαούλα.
Ο Σαλταφέρος, τότε, μεταμόρφωνε αυτό το θέαμα σε κατακόρυφες ζωγραφιές οι οποίες στην αφομοίωσή τους, στην τονικότητα και στην αφαιρετικότητά τους μπορούσαν να αναγνωστούν σαν αγιογραφίες.
Τώρα ο καλλιτέχνης έχει επιστρέψει στην Άνδρο. Το φως είναι και πάλι αυτό που τον συναρπάζει και αυτή τη φορά βρίσκει το σκιόφως στο μοναδικό αγροτικό τοπίο του Κορθίου, τη νησιωτική περιοχή του, τον κόσμο που έζησε και αγάπησε στην παιδική του ηλικία. Εκεί έχει δημιουργηθεί μέσα στους αιώνες ένα ανθρώπινο ομαδικό έργο τέχνης, η μετατροπή των άγονων πλαγιών σε κλιμακωτά καρποφόρα χωράφια. Καμία πέτρα δεν απομένει απαρατήρητη.
Ανώνυμες γενιές μετέτρεψαν τη γη τους σε γεωμετρικό ρυθμικό τοπιογραφικό γλυπτό. Έχτισαν δρόμους από σκαλιά ανάμεσα σε διπλούς μαντρότοιχους, που μεσα τους άνθρωποι και ζώα κινούνται με σιγουριά μπροστά από νερόμυλους, αλώνια, τοξοτές βρύσες, ξωκκλήσια, λιοτρίβια και περιστερώνες. Σπάζοντας σχιστολιθικούς ογκόλιθους μέσα από τη γη, τους ανόρθωσαν σαν φύλακες σε μακρινές τοιχογραμμές που αστράφτουν ακόμα σήμερα σαν μαργαριταρένια κολιέ στον λαιμό των βουνών.
Ο Σαλταφέρος ζει σ’ αυτόν τον χώρο. Έχει μετατρέψει τις άπειρες ποικιλίες του τοπίου, τις εκ πρώτης όψεως όμοιες και παρόλα αυτά διαφορετικές στη νέα σειρά έργων του με ζωγραφική μαεστρία. Η πινελιά γίνεται γραμμή, έτσι όπως ο πρωτομάστορας συνταιριάζει πέτρα πάνω στην πέτρα, για να φτιάξει το οικοδόμημα. Οι εικόνες μοιάζουν με τοπίο στην πρώτη ματιά, αλλά οι παρατηρητικοί, λεπτομερείς, εμβριθείς θεατές τις μετουσιώνουν σε μυστηριακές καλλιγραφίες με αποτέλεσμα αυτές να γίνονται νέες παρτιτούρες.
Απομένει στους θεατές να επιλέξουν πώς θα αναγνώσουν αυτό το φως και το παιχνίδι των σκιών, ποια απήχηση θα έχει ο απόηχός τους, αν θα οδηγηθούν συνεπαρμένοι από μοναδικότητα σε μοναδικότητα ή αν θα αντιληφθούν αυτό το σύνολο όπως βλέπει τη γη ένα πουλί που πετά ψηλά. Αυτά τα έργα από τη μία είναι τοπιογραφίες, από την άλλη αποτελούν αφαιρετικά ζωγραφικά γεγονότα. Αυτή η διπλή ηχώ είναι που συναρπάζει.
Στη στάση και στο έργο του Σαλταφέρου ταιριάζει ο παραλληλισμός με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, τον μεγάλο Έλληνα ποιητή και φωτογράφο. Με τις ίδιες Ανδριώτικες ρίζες κι εκείνος, όταν επιστρέφει από τα ξένα στο νησί του, το εξερευνά φωτογραφικά και το εξυμνεί με λέξεις ενθουσιώδεις. Και για τους δύο η Άνδρος είναι το πετράδι του Αρχιπελάγους, η πνευματική πατρίδα!
Katharina Bütikofer, Artist, Curator, Tutor at the University of Bern Switzerland
Η δυνατότητα ενός νησιού
Σε αντίθεση με την κρατούσα πεποίθηση,
Michel Houellebecq, Η δυνατότητα ενός νησιού, 2005*
Ο λόγος δεν αποτελεί τη δημιουργό δύναμη ενός κόσμου.
Ο άνθρωπος μιλά όπως ο σκύλος γαβγίζει
Για να εκφράσει το θυμό ή το φόβο του.
Η αγαλλίαση είναι σιωπηλή.
Όπως ακριβώς η συνθήκη της ευτυχίας.
Τι συνέβη ακριβώς και πόσο μελάνι κύλισε από τότε που τα γραπτά μου συναντήθηκαν για τελευταία φορά με το ζωγραφικό άχθος του επιστήθιου φίλου μου Γιώργου Σαλταφέρου;
Πόσο δύσκολο ή πόσο εύκολο ήταν ο γενναίος αυτός περιπατητής της Ευρώπης και πολίτης του κόσμου να κατοικήσει ξανά το μικρό νησί του, να αναμετρηθεί με τα όριά του και να αγκαλιάσει το δέμας του με τη διαπεραστική αυτή φωτεινότητα της ψυχής και του βλέμματος που φέρνει τώρα στο προσκήνιο η παλλόμενη πρωτογένεια της ζωγραφικής του;
Μελετώντας προσεκτικά την ενότητα που μου εμπιστεύτηκε ήδη από τα πρώτα της σπάργανα, στάθηκα ώρα πολλή στην εξαίσια ραχοκοκαλιά των γενέθλιων τοπίων του. Στην καθαρότητα των γραμμών και στα αναβλύζοντα θαλασσινά ρίγη, στις μοναχικές συστάδες της βλάστησης και στις θημωνιές των βράχων, στη θριαμβική γραμμή του ορίζοντα και στην αχνή υπόνοια κάθε ουράνιου νεφελώματος επάνω από τα θεόκτιστα μαντριά και τις αχειροποίητες ξερολιθιές της ορεινής Άνδρου.
Στην απόπειρα ανασύστασης της κύκλιας περιπλάνησης του Σαλταφέρου στο νησί του, όπου οι φυσικές αρετές της λιτά ρεαλιστικής ζωγραφικής, αρθρωμένες άλλοτε με μαυρόασπρους νευρώνες εντατικής τονικότητας φωτός και σκιάς και άλλοτε βλασταίνοντας απαλά μέσα από τις θερμές ώχρες των αγρών και τα υγρά πράσινα της δασωμένης λειχήνας, εμψυχώνονται από μια σύγχρονη, δυναμική, μεταφυσική σχεδόν οξυδέρκεια, εμφανίστηκε αίφνης στη σκέψη μου ο Οδοιπόρος επάνω από τη θάλασσα της ομίχλης, το εμβληματικό αυτό αριστούργημα του Caspar David Friedrich, που ζωγραφισμένο υπό την κρατούσα σκέπη του Ρομαντισμού το 1818, συμπυκνώνει τη διηνεκή και ατέρμονη πορεία του ανθρώπου από το σκοτάδι στο φως.
Από την αβεβαιότητα και το εφήμερο της ύπαρξης προς την κατακτημένη αυτάρκεια και την αυτογνωσία. Στα έργα του Σαλταφέρου, ο περιπλανώμενος οδοιπόρος του ευφορικά ερημικού τοπίου δεν είναι ορατός. Μα η σκιά, η σκέψη και η ανάσα του ελλοχεύουν. Μιλώντας εξάλλου ο ίδιος ο Friedrich για το παντεποπτικό συμβολικό βλέμμα της οπίσθιας φιγούρας του Οδοιπόρου του επάνω από το τοπίο της Ομίχλης, σημειώνει: «ο ζωγράφος δεν οφείλει να ζωγραφίζει μόνον ό,τι βρίσκεται μπροστά του αλλά και ό,τι διακρίνει εντός του». Και οι σύγχρονοι μελετητές του έργου του συνδέουν την «αρχετυπική εικόνα του αναρριχητή-οραματιστή» με την ιδέα της δυναμικής αναπαράστασης της έννοιας της ψυχικής κατάκτησης μιας επιθυμητής κορυφής, τα ιδανικά χαρακτηριστικά της οποίας έχει θέσει εκ προοιμίου ο ίδιος ο -συχνά αόρατος στο απεικονισμένο τοπίο- εαυτός μας.
Μελετώντας τις δυναμικές ενδελέχειες των έργων του Σαλταφέρου, άκουσα ακόμη και είδα με ευφορική διαύγεια, τα εξαίσια ηχοχρώματα ενός αγαπημένου μου μουσικού έργου: του Χειμωνιάτικου Ταξιδιού του Franz Schubert, του συναρπαστικού αυτού κύκλου του αυστριακού μουσουργού που συνιστά έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους του γερμανικού Lied και που απαιτεί από τον ερμηνευτή του τη ίδια στιλπνή εκτελεστική δεινότητα και στεντόρεια πνευματική συγκέντρωση που διέθεσε ο δημιουργός του.
Ο μελαγχολικός αυτός κύκλος των εικοσιτεσσάρων τραγουδιών, γραμμένων για την «περιπλάνηση της καρδιάς», όπως θαυμάσια περιγράφει στο βιβλίο της «Σούμπερτ» η Elizabeth Norman McKay, που ολοκληρώθηκε σε συνθήκες ζοφερές λίγο πριν τον θάνατο του πολύ νέου ακόμη συνθέτη, συνιστά ένα μονοδρομικό ταξίδι οπτικής και ψυχικής κάθαρσης στην καρδιά του άγριου χειμώνα.Τα σκοτεινά ποιήματα του Wilhelm Müller, μελοποιημένα σπαρακτικά από τον Schubert, κατοικούνται από παγωμένα ποτάμια, βρύα και άγρια πουλιά, από πηγές, καταιγίδες, ανέμους και αιωνόβια δάση και ακουμπούν στην κοίτη της ψυχής και του βλέμματος, προτείνοντας μια ανεπαίσθητη σχισμή ελπίδας με τον ίδιο τρόπο που οι τρυφερές εσότητες του μοναχικού οδοιπορικού του Σαλταφέρου διδάσκουν τη σταδιακά κερδισμένη αυτογνωσία.
Κατευθύνοντας μας με εξέχουσα λεπτότητα άλλοτε στα αισθητικά και συμβολιστικά πυκνά πεδία της μαυρόασπρης δεξιοτεχνικής γραφής του και άλλοτε στα πρωτογενή συστατικά και τους οικείους λειμώνες του ευγενούς αποστάγματος του τοπιογραφικού χρωστήρα του, ο Γιώργος Σαλταφέρος δράττεται και πάλι αποφασιστικά της ανάγκης μας για όραση, αφή και ακρόαση, και, κυρίως, της ανάγκης μας για την ψυχική όσμωση των εξομολογητικών ετούτων ημερολογίων των ημερών και των έργων του στο νησί του, μεταγράφοντας τη σιωπηλή αγαλλίαση της συμβίωσης με την πεμπτουσία του ελάχιστου σε μεγάλη ζωγραφική, φανερώνοντας γενναιόδωρα στο βλέμμα του θεατή μια ιδιωτική συνθήκη μοναχικής ευτυχίας.
Ίρις Κρητικού, Ιστορικός Τέχνης και Ανεξάρτητη Επιμελήτρια
*Contrairement à l’idée requise,
Michel Houellebecq, La Possibilité d’une île (2005)
La parole n’est pas créatrice d’un monde;
L’homme parle comme le chien aboie
Pour exprimer sa colère, ou sa crainte.
Le plaisir est silencieux,
Tout comme l’est l’état de bonheur.
Who is Who
Ο Γιώργος Σαλταφέρος γεννήθηκε στην Άνδρο το 1966. Σπούδασε Παιδαγωγικά και Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα και Διδακτική της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης, Χαρακτική, Έρευνα στο Σχέδιο και Ιστορία της Τέχνης στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βέρνης στην Ελβετία. Έλαβε Μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στη Διδακτική της Τέχνης και Μουσειοπαιδαγωγική από το Πανεπιστήμιο της Βέρνης. Έχει πραγματοποιήσει 27 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα, Ελβετία και Γαλλία, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις.
Aτομικές εκθέσεις
2020 Just Andros, gallery genesis, Athens, Greece
2019 Potamos Aidonia,Andros, Greece.
2019 like water, Art place Adamantia,Andros, Greece.
2018 water reflections, fish & olive Gallery, Halki, Naxos, Greece.
2018 Annual Reception of the Swiss Embassy’s Alumni Network
2017 SPATIAL MEMORY, Muri-ART gallery, Muri b. Bern, Switzerland,
2017 SPATIAL MEMORY, gallery genesis, Athens, Greece
2016 SALTAFEROS & SPIEZER, Spiez, Switzerland.
2015 EinFluss / Muri-ART Gallerie, Muri b. Bern, Switzerland.
2014 AARE UND MEER,Schneller Wohnkunstraum,Bern, Switzerland .
2013 La mer est ton miroir, Genesis Gallery, Athens, Greece.
2011 Kunstvitrine “contrast“, Bern, Switzerland.
2009 Kunstvitrine “contrast“, Bern, Switzerland | Kunstraum QUER, Bern, Switzerland.
2008 Night shift, ΑΕΝΑΟΝ Gallery, Athens, Greece.
2007 Lithoanagrafes, Municipality of Korthion, Andros, Greece | Κunstvitrine “contrast“, Bern, Switzerland | Kunstraum QUER, Bern, Switzerland.
2006 Municipal Art Gallery of Mykonos, Mykonos Island, Greece.
2005 Book-shop, Irene Candinas, Bern, Switzerland | Kunstvitrine “contrast“, Bern, Switzerland | Villa Staubli-Achileos, Bern, Switzerland.
2004 Cultural Center, St. Martin, Chapaize, Burgund, France | Kunstvitrine “contrast“, Bern, Switzerland | Multiplex Gaumentanz, Bern, Switzerland.
2003 Cultural Center, St. Martin, Chapaize, Burgund, France | Multiplex Gaumentanz, Bern, Switzerland | Silent Places [photography], Municipal Library of Korthion, Andros Island, Greece | Silent Places [painting], Empeirikeio High School of Andros, Andros Island, Greece.
2002 Diploma Exhibition, Uni-Bern, Bern, Switzerland.
Info
Διάρκεια έκθεσης
9 Ιανουαρίου έως 1 Φεβρουαρίου 2020
Καλλιτεχνική Διεύθυνση – Επιμέλεια έκθεσης: Γιώργος Τζάνερης
Gallery Genesis
Χάρητος 35, Κολωνάκι 106 75
211 7100566
www.gallerygenesisathens.com
Ώρες Λειτουργίας
Τρίτη – Πέμπτη – Παρασκευή 11:30 – 21:30
Τετάρτη – Σάββατο 11:30 – 15:30
www.facebook.com/yiorgos.tzaneris
www.facebook.com/pages/Genesis-Gallery
