Η Κατερίνα Κοσκινά έχει μια μακρόχρονη και συνεπή πορεία στον χώρο της τέχνης, ενώ η υπογραφή της, σαν επιμελήτρια, συνοδεύει πολλά σημαντικά projects, τόσο στην Ελλαδα, όσο και στο εξωτερικό. Το πιο πρόσφατο, από αυτά, στην Κίνα και μάλιστα εν μέσω παγκόσμιας πανδημίας, είναι το Θέσις-Αντίθεσις-Σύνθεσις. Στην τροχιά των Αλλαγών (Thesis-Antithesis-Synthesis. In the Belt of Change) και μας έδωσε την ευκαιρία της συνάντησης και της πολύ ωραίας συνομιλίας μας.
Η έκθεση άνοιξε επίσημα τις πύλες της για το κοινό, πριν περίπου ένα μήνα, στις 20 Μαϊου 2021, θα διαρκέσει έως και τον Δεκεμβριο του 2021 και φιλοξενείται σε ένα από τα 8 νεόκτιστα μουσεία του Ocean Flower Island, του μεγαλύτερου κατασκευασμένου νησιού της Ασίας, σε σχήμα λουλουδιού. Το εντυπωσιακό αυτό νησί βρίσκεται μετά το φυσικό νησί Hainan, στη Νότια Κίνα και εκτός του ότι αποτελεί έναν επίγειο παράδεισο για τους επισκέπτες του, φιλοδοξεί να γίνει και ένα από τα μεγαλύτερα παγκόσμια κέντρα πολιτισμού, κάνοντας το grand opening με το The Tides of the Century – 2020 International Art Exhibition και με επίσημη φιλοξενούμενη χώρα την Ελλάδα.
Στα επτά από τα οκτώ μουσεία αναπτύσσεται η διεθνής έκθεση, όπου παρουσιάζονται σημαντικά έργα καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο. Ένα εξ’ αυτών αφιερώνεται αποκλειστικά στην τιμώμενη και φιλοξενούμενη χώρα, η οποία προέκυψε από μια ανοιχτή διαγωνιστική διαδικασία, μετά από την επιλογή της επιμελητικής πρότασης που έγινε από την Κατερίνα Κοσκινά και τους συνεργάτες της.
Συνέντευξη στη Λιάνα Ζωζά
-Θα ήθελα να ξεκινήσω με το ερώτημα, που είμαι σίγουρη, πως σας το έχουν ήδη θέσει αρκετοί από τους συνομιλητές σας. Πόσο δύσκολο είναι, μετά τη χαρά της επιλογής της πρότασής σας, να υλοποιηθεί ένα project στη μακρινή Κίνα και μάλιστα εν μέσω περιορισμών που προκλήθηκαν από μία παγκόσμια πανδημία;
-Ήταν ιδιαίτερα δύσκολο και μάλιστα με αρκετά θέματα να προκύπτουν σε όλη τη διάρκεια της υλοποίησης του, μιας και χρειάστηκε να δουλέψουμε χωρίς να έχουμε δει ποτέ ούτε καν τον εκθεσιακό χώρο, παρά μόνο μέσα από τα σχέδια. Αλλιώς ήταν οι συνθήκες, αλλά λόγω της πανδημίας τα πάντα διαφοροποιήθηκαν. Το σημαντικό είναι ότι δεν ακυρώθηκαν. Παράλληλα, υπήρχε η δυσκολία της γλώσσας επικοινωνίας, η διαφορετική νοοτροπία, ακόμη και η διαφορά της ώρας. Μέχρι την τελευταία στιγμή και παρ’όλο που δουλέψαμε σαν μια δεμένη ομάδα, από την πλευρά μας, είχαμε την αγωνία, μήπως στο επίσημο ξεκίνημα της έκθεσης, που έγινε στις 4 π.μ. ώρα Ελλαδας, κάτι δεν θα πήγαινε καλά. Τελικά, όλα κύλησαν ομαλά και πιστεύω πως η παρουσία της ελληνικής πρότασης στην διεθνή αυτή διοργάνωση, θα προσφέρει στην ελληνική σύγχρονη τέχνη.
Βέβαια, οφείλω να ομολογήσω πως εκτός από την τεχνολογία που έπαιξε μεγάλο ρόλο σε αυτό το δύσκολο εγχείρημα και που εντέλει μας επέτρεψε την υλοποίησή του, εξίσου καθοριστικό ρόλο έπαιξαν και οι υπόλοιποι καλοί συντελεστές της ελληνικής έκθεσης. Ο κ. Κώστας Κωνσταντινίδης που με ενημέρωσε για την έκθεση, ζήτησε τη συνεργασία μου και ανέλαβε το συντονισμό και την παραγωγή της με την εταιρεία Post Scriptum, η κ. Μαρία Μανέτα που έκανε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, η κ. Σέτα Αστραίου-Καρύδη από την ΑΜΚΕ ΠΟΛΙΤΕΣ, βοηθός μου, ο κ. Ηλίας Χατζηχριστοδούλου, του προσκεκλημένου από εμάς Athens Digital Art Festival, ο οποίος μας παρείχε και συμβουλές για τα οπτικοακουστικά και βέβαια όλοι οι συνεργάτες εκεί και εδώ, αλλά και η Πρεσβεία μας στην Κίνα.
-Έχετε μια μακρόχρονη και πολύπλευρη εμπειρία στον επιμελητικό τομέα, μιας και έχετε επμεληθεί σημαντικές εκθέσεις τόσο στη Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ποιά ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση για εσάς, στο “Θέσις-Αντίθεσις-Σύνθεσις. Στην τροχιά των Αλλαγών”;
-Πιστεύω, πως για μένα η μεγαλύτερη πρόκληση, εκτός βέβαια από το να στηθεί η έκθεση αυτή από απόσταση, ήταν να επιλεγεί η επιμελητική πρόταση της Ελλάδας, για να συμμετέχουν στη διοργάνωση αυτή και βεβαίως στο νέο αυτό τόπο, που συγκεντρώνει ως παραθεριστικό και καλλιτεχνικό κέντρο, πολλούς επιχειρηματίες και συλλέκτες.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ελληνική σύγχρονη τέχνη, του να δώσει το στίγμα της μέσα από την σαφή εικόνα ενός πλήρους συλλογικού project, όπως γίνεται τώρα και όχι μόνον από μεμονωμένες συμμετοχές Ελλήνων καλλιτεχνών. Εξάλλου, μαζί με τα εγκαίνια της έκθεσης, παρουσιάζεται για πρώτη φορά, το πολιτιστικό πάρκο και η πολλά υποσχόμενη δραστηριότητά του. Η πρόκληση για μένα ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2020, από τη στιγμή που αποφάσισα να καταθέσω τη επιμελητική πρότασης σε χρόνους και προθεσμίες ιδιαίτερα ασφυκτικές για έναν χώρο που τότε χτιζόταν και μάλιστα χωρίς καμία διασφάλιση ότι θα επιλεγεί και εν τέλει, μετά από μήνες δουλειά, θα υλοποιηθεί, αφού μεσολάβησε η πανδημία.
-Στο project συμμετέχουν 34 Έλληνες εικαστικοί και έχετε προσκαλέσει άλλους 21, από το Athens Digital Art Festival, κάνοντας συνολικά 51 τις συμμετοχές. Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας, τον τρόπο με τον οποίο ένας επιμελητής κάνει τις επιλογές των καλλιτεχνών, αλλά και των έργων που συμμετέχουν σε μία έκθεση;
-Όταν παρουσιάζεις μίαν επιμελητική πρόταση, το πρώτο πράγμα που λαμβάνεις σοβαρά υπ’ οψιν, είναι το concept, τα έργα και ο χώρος, στον οποίο θα υλοποιηθεί. Ο χώρος, στη συγκεριμένη περίπτωση, ήταν ένα oλόκληρο μουσείο, αδοκίμαστο ακόμη, αφού εγκαινιάστηκε με τη δική μας έκθεση, που έπρεπε να γίνει το περιβάλλον, το κέλυφος που θα την στέγαζε. Χρειάστηκε να διαπραγματευτούμε πολλές φορές για να αλλάξουμε πράγματα ώστε ο χώρος να μπορέσει να υποδεχτεί σωστά τα έργα μας. Είχαν γίνει αλλαγές από τα αρχικά σχέδια, για τις οποίες δεν ενημερωθήκαμε, ενώ σχεδιάζαμε την έκθεση. Χρειάστηκε να δουλεύει η επιμελητική ομάδα non stop για να αντιμετωπίζονται οι αλλαγές ή να αλλάζουν τα έργα. Όλα από απόσταση, λίγο στα τυφλά. Απίστευτο άγχος και ένταση.
Επιπλέον, σημαντικός παράγοντας ήταν πως το άνοιγμα της έκθεσης θα συνέπιπτε χρονικά και με τη γενικότερη επικοινωνία ενός καινούριου πολιτιστικού χώρου που έχει σαν στόχο την προβολή της σύγχρονης τέχνης, αλλά και την αγορά της.
Άρα, παρόλο που τα έργα μας είναι μόνον προς έκθεση και όχι προς πώληση, οι επιλογές των καλλιτεχνών και των έργων τους έλαβαν υπόψη τους και αυτό, αφού οι περισσότεροι επισκέπτες, φιλότεχνοι ή συλλέκτες δεν έχουν ιδέα από ελληνική τέχνη. Ο συγκεκριμένος χώρος απαιτούσε έργα μεγάλων διαστάσεων, γλυπτά, εγκαταστάσεις, αλλά και video art συνδέοντας μεταξύ τους διαφορετικές εκφράσεις της σύγχρονης ελληνικής τέχνης και γενιές, καταξιωμένους καλλιτέχνες, που είτε δημιούργησαν στο παρελθόν είτε συνεχίζουν τη δράση τους και πολύ νεότερους.
-The Tides of the Century, Η Παλίρροια των Αιώνων, είναι ο τίτλος της πολλά υποσχόμενης διοργάνωσης. Πόσο πιστεύετε πως η παλίρροια της τέχνης έχει επηρεάσει τους καλλιτέχνες στη σύγχρονη εποχή;
-Η λέξη παλίρροια εμπεριέχει μέσα της την έννοια του νερού, αλλά και της αέναης κίνησης σε συνδυασμό με τη ροή. Αυτό ισχύει για όλα και όλους. Η ελληνική και η κινεζική φιλοσοφία, αναφέρομαι στην αρχαιότητα κυρίως, έχουν πολλά κοινά σημεία, τόσο στον τρόπο που κατανοούμε τον κόσμο, όσο και στην έκφραση της αρμονίας του σύμπαντος. Κάνοντας έναν γρήγορο παραλληλισμό ανάμεσα στον Σωκράτη και τον Κομφούκιο, δυό σύγχρονους μεταξύ τους κλασικούς φιλοσόφους, συναντούμε αρκετές συγκλίσεις, στην ανθρωποκεντρική υπαρξιακή θεωρία τους, στην αυτογνωσία και την επιλογή της διαλεκτικής σαν τρόπο επικοινωνίας.
Η τέχνη έχει τη δυνατότητα να επιβιώνει κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες δίνοντας σε έναν καλλιτέχνη τη δυνατότητα, όχι μόνο να σχολιάσει με επίκαιρο τρόπο την εποχή του, αλλά να δώσει και το δικό του προσωπικό στίγμα και κατά συνέπεια να εκφράσει πεποιθήσεις και αναφορές, που έχουν να κάνουν με τη συλλογική ταυτότητα του τόπου του. Αυτό είναι σπουδαίο, όταν είναι αυθεντικό και βιωμένο και φαίνεται να γίνεται από πάντα και να συνεχίζει μέχρι σήμερα. Σε χώρες για τις οποίες η παράδοση, τα ήθη και οι δεσμοί, ήταν και παραμένουν ακόμη ισχυροί, παρά την ομογενοποίηση ή άλλως παγκοσμιοποίηση, όπως είναι η Ελλάδα και η Κίνα, αυτό έχει μεγάλο ενδιαφέρον, ειδικότερα αν σκεφτεί κανείς, ότι μέχρι πρόσφατα, για διαφορετικούς λόγους και οι δύο βρίσκονταν εκτός του τοπίου της σύγχρονης τέχνης.
-Θα θέλατε να μας ξεναγήσετε στην “Τροχιά των Αλλαγών”; Είναι μια νοητή ξενάγηση, την οποία σίγουρα, θα θέλαμε να είχαμε τη χαρά, να την απολαύσουμε μαζί σας, στο φυσικό της χώρο της έκθεσης.
-Όπως, βλέπουμε και στον τίτλο Θέσις-Αντίθεσις-Σύνθεσις, η έκθεση χωρίζεται σε τρείς διαφορετικές ενότητες, σε τρεις αίθουσες, όπου ο επισκέπτης μεταβαίνει από την καθεμία στην επόμενη, έχοντας σαν οδηγό του τρεις “οριοθετήσεις”, που δίνουν και την εικόνα του χώρου στον οποίο βρίσκονται εκείνη τη στιγμή. Η περιήγηση ξεκινά με τις Καλλιτεχνικές Εξερευνήσεις: Επιστήμη και Σύμπαν, συνεχίζει με τις Πνευματικές αναζητήσεις: Υπερβαίνοντας το Καθημερινό και καταλήγει στις Μυθολογίες του Παρελθόντος – Μυθολογίες του Μέλλοντος.
Η είσοδος στην έκθεση γίνεται μέσα από την εγκατάσταση της Αιμιλίας Παπαφιλίππου, Σκακιστικό Συνεχές, ένα έργο με σαφείς αναφορές στη σχέση τάξης – αταξίας του σύμπαντος, ενώ ένα από τα έργα της τρίτης αίθουσα είναι του Α. Αγγελιδάκη, μέσα από το οποίο οι αμφορείς της αρχαιότητας παίρνουν για την εποχή τους, το ρόλο των σημερινών social media. Ειλικρινά, θα μπορούσαμε να μιλάμε για ώρες αναλύοντας τα έργα, που συμμετέχουν στην έκθεση. Από τα μαγνητικά πεδία του Takis, την καινούρια δουλειά του Λουκά Σαμαρά, τις ψηφιακά επεξεργασμένες φωτογραφίες του, μέχρι τους νεότερους καλλιτέχνες, όπως ο Θ. Τριανταφυλλίδης και το avatar που περιλαμβάνεται στο έργο του.
Δεν θα μπορούσα βεβαια, να μην αναφερθώ στα εξαιρετικά video των επιλεγμένων καλλιτεχνών του Athens Digital Art Festival που συμπληρώνουν το project. Τα θέματα που τίθενται είναι ουσιώδη και μας απασχολούν τόσο στην καθημερινότητά μας, όσο και στις αναζητήσεις μας.
Η τέχνη αποτελεί κοινή γλώσσα για όλους όσους εργαζόμαστε με αυτή
-Ελλάδα versus Κίνα. Πώς ήταν η συνεργασία, για την υλοποίηση του project, μεταξύ ανθρώπων διαφορετικής νοοτροπίας και γλώσσας, αλλά με κοινό στόχο;
-Θα έλεγα Ελλάδα και Κίνα. Καμία πρόθεση ανταγωνισμού δεν υπάρχει. Κοιτάξτε, δεν είναι η πρώτη φορά που συνεργάζομαι με την Κίνα. Εχω πάει 4 φορές, αλλά η αρχή σε επίπεδο επαγγελματικό, έγινε με την έκθεση Εν αρχή ην ο Λόγος, στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης της Κίνας, με την ιδιότητά μου σαν επιμελήτρια, αλλά και σαν διευθύντρια του ΕΜΣΤ. Βέβαια, το 2018, δεν είχε καμμία σχέση, με το τώρα, λόγω του ότι η παγκόσμια πανδημία, άλλαξε τους όρους για όλους μας.
Θα προσέθετα, όμως πως η τέχνη αποτελεί κοινή γλώσσα για όλους όσους εργαζόμαστε με αυτή. Έτσι, συντονιστήκαμε και μέσα από πολλές ώρες τηλε-εργασίας, αλλά και με τη βοήθεια της Πρεσβείας μας εκεί, πριν καν λάβουμε την αιγίδα των ελληνικών κρατικών θεσμών και ενταχθούμε στο 2021, έτος Πολιτισμού- Τουρισμού Ελλάδας-Κίνας. Θα ήταν άδικο να μην αναφερθώ στην εμπιστοσύνη των καλλιτεχνών και δανειστών και στο… φιλότιμο των συνεργατών μου, αλλά και των κινέζων εταίρων μας, κυρίως στα θέματα στησίματος. Εν τέλει τα καταφέραμε, να πάνε όλα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, παρά τη συγκυρία.
Θα σας αναφέρω, ως παράδειγμα, ότι τα έργα δεν συγκεντρώθηκαν μόνο από τα εργαστήρια των καλλιτεχνών, αλλά και από Μουσεία και Ιδρύματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, πράγμα ιδιάιτερα δύσκολο με τους αυστηρούς κανόνες που ίσχυαν λόγω της πανδημιας.
-Τον τελευταίο χρόνο συνεργάζεσθε με τον Δήμαρχο Αθηναίων, σαν Σύμβουλος πολιτισμού. Πιστεύετε πως πολιτιστικός χάρτης της Αθήνας, θα αλλάξει όψη και οπτική μέσα από δράσεις και έργα που θα πραγματοποιηθούν στο δημόσιο χώρο;
Ενδεικτικά αναφέρομαι, στο ανανεωμένο πρόγραμμα των εκθέσεων της Δημοτικής Πινακοθήκης, αλλά και στα έργα καταξιωμένων εικαστικών που θα εφαρμοσθούν στο δημόσιο χώρο, όπως το “Φιλί” του Ηλία Παπαηλιάκη, το πρώτο από τα επιλεγμένα έργα που έγινε mural.
-Ο Δήμος Αθηναίων μέσα από ένα δομημένο σχέδιο για τον πολιτισμό, στοχεύει πρώτα από όλα, στην ενίσχυση των καλλιτεχνών και των εργαζόμενων στον χώρο αυτό, οι οποίοι έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την πανδημία, ενώ παράλληλα θέλει να αξιοποιήσει ή και να δημιουργήσει σύγχρονες υποδομές, για να πραγματοποιούνται πολιτιστικές δράσεις, στον αστικό ιστό. Το να συμμετέχω στην πολιτιστική αυτήν αναδιοργάνωση σε επίπεδο στρατηγικό και λιγότερο εκτελεστικό, αποτελεί για μένα μιαν ακόμη πρόκληση και μου δίνει την ευκαιρία να αισιοδοξώ και να ονειρεύομαι πάλι. Όσο για τα δύο παραδείγματα που μου αναφέρατε, αποτελούν μόνο την αρχή, όλων όσων έχουμε προγραμματίσει για το άμεσο και απώτερο μέλλον.
