Μετά από πενήντα χρόνια δημιουργικής πορείας, ο Κώστας Ευαγγελάτος συνεχίζει να εντυπωσιάζει με το έργο του, που διαπνέεται από την αναζήτηση της ανθρώπινης φύσης και των εσωτερικών διαστάσεών της.
Στις 22 Μαΐου 2025, ο καλλιτέχνης εγκαινιάζει την αναδρομική έκθεση ζωγραφικής «Ανθρωποκεντρικά Μοτίβα» στο Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών, όπου θα παρουσιαστούν έργα από την εμβληματική ενότητα των Σωματογραφιών / Bodygraphics.
Η έκθεση αυτή, η τρίτη κατά σειρά αναδρομική παρουσίαση του έργου του στο Μουσείο, έρχεται να αναδείξει την ανθρωποκεντρική διάσταση της τέχνης του, σε συνδυασμό με τη μελέτη των σπουδαίων μαθητών της ΑΣΚΤ της δεκαετίας του 1930, οι οποίοι υπήρξαν πηγές έμπνευσης για τον ίδιο.
Η συνέντευξή μας με τον Κώστα Ευαγγελάτο είναι μια μοναδική ευκαιρία να γνωρίσουμε τις σκέψεις και τις φιλοσοφικές αναζητήσεις πίσω από το έργο του, να εμβαθύνουμε στην τεχνική του, αλλά και να ακούσουμε την προσωπική του εκτίμηση για τη σημασία της τέχνης στην ανακάλυψη της ουσίας του ανθρώπου.
Η Τέχνη του Ανθρώπου και η Έκθεση «Ανθρωποκεντρικά Μοτίβα»
Η Ιστορικός Τέχνης Ευαγγελία Νάκα, η οποία θα προλογίσει την έκθεση, σημειώνει ότι τα έργα του Ευαγγελάτου «αναζητούν την υλικότητα του αόρατου και την αύρα των πραγμάτων», ενώ ο Ιστορικός της Τέχνης Λεόντιος Πετμεζάς τονίζει τη μοναδικότητα του καλλιτέχνη στο να αποτυπώνει την ανθρώπινη διάσταση μέσα από τη δημιουργική του γλώσσα.
Με την επιμέλεια του Γιώργου Μαστρογιάννη, η έκθεση αυτή αναδεικνύει την τέχνη του Κώστα Ευαγγελάτου ως μία σύγχρονη πρόταση που συνεχώς αναρωτιέται και εξερευνά το ανθρώπινο σώμα και την ψυχή, συνδυάζοντας αισθητική και φιλοσοφία με την ευρηματικότητα του καλλιτέχνη.
Στη συνέντευξή μας, ο πολυπράγμων καλλιτέχνης μοιράζεται τις σκέψεις του για τη δημιουργία, την έμπνευση και το πνευματικό βάθος της τέχνης του, καθώς και για τη σημασία της πορείας του ως καλλιτέχνη που δεν σταματά ποτέ να αναζητά και να εξελίσσεται.
Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη
-Η έκθεση «Ανθρωποκεντρικά Μοτίβα» παρουσιάζει κυρίως τα bodygraphics σας. Τι σημαίνει για εσάς αυτή η ενότητα και πώς γεννήθηκε;
-Στις αρχές του 1981, φοιτητής ακόμη, διέμεινα για πρώτη φορά στο Παρίσι όπου διαμορφώθηκε συνειδητά η όλη καλλιτεχνική μου ταυτότητα.
Τότε είχε εκδοθεί ένα εξαιρετικό λεύκωμα με τα ανατομικά σχέδια του Ντα Βίντσι. Η μελέτη της έκδοσης και ο θαυμασμός μου είχε σαν αποτέλεσμα να αφοσιωθώ κυριολεκτικά με ζωγραφικό τρόπο στην ανθρώπινη ανατομία. Επιστρέφοντας στο τέλος της χρονιάς για να εκπληρώσω την στρατιωτική θητεία μου άρχισα εντατικά τις σπουδές εκ του φυσικού και βασισμένος σε αυτές σχεδίασα πολλά συμπλέγματα σωμάτων, με γεωμετρικότητα στη δομή τους και συμβολικές αισθησιακές προεκτάσεις, που ονόμασα Bodygraphics/ Σωματογραφίες.
Εκτέθηκαν λίγο πριν να απολυθώ στο παράρτημα του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών στην Καλαμάτα. Για καλή μου τύχη μετά, όταν με υποτροφία βρέθηκα για εικαστικές σπουδές στο Μανχάταν, είδα και μελέτησα την μεγάλη περιοδική έκθεση με τα πρωτότυπα σχέδια των κωδίκων του Λεονάρντο στο MET!
-Ποια ήταν η πρόκληση στο να συνδιαλεχθείτε με τα έργα σπουδαστών της ΑΣΚΤ της δεκαετίας του 1930; Τι ανακαλύψατε μέσα από αυτή τη διαδικασία;
-Συνεχίζοντας την αισθητική επικέντρωση μου στον άνθρωπο η συλλογή σπουδαστικών έργων της περιόδου 1930-36, τα οποία μου πρόσφερε η σημαντική ζωγράφος Ιφιγένεια Λαγάνα, που είχε δασκάλους της τον Ουμβέρτο Αργυρό και τον Γιάννη Κεφαλληνό – υπήρξε η πρώτη σύζυγος του Νίκου Νικολάου- μου κατέδειξαν όλες τις αξίες της ζωγραφικής με μοντέλα, κάτι που ήδη είχε αρχίσει να παρακμάζει στο εκπαιδευτικό σύστημα την δεκαετία του 1990, ενώ σήμερα έχει μάλλον εγκαταλειφθεί.
Τότε σε συνδυασμό με πολλές προσωπογραφίες που ζωγράφισα εκ του φυσικού, υπερβαίνοντας ιδεογραφικά τα έντονα ρεαλιστικά στοιχεία, προσπάθησα να αποδώσω εξπρεσιονιστικά την κίνηση και τον ψυχισμό των μοντέλων μου. Δούλευα ασταμάτητα και η άμεση εκτέλεση των συνθέσεων απέδιδε μια ζωντανή και αισθησιακή κατάσταση που δημιούργησε αμέσως ένθερμους θαυμαστές, ενώ οι καλύτεροι πελάτες μου ήταν εκπαιδευτικοί και γιατροί.
-Πώς αντιλαμβάνεστε σήμερα την έννοια της «ανθρωποκεντρικότητας» στην τέχνη; Έχει αλλάξει η προσέγγισή σας με το πέρασμα των χρόνων;
-Ανέκαθεν θαύμαζα την φωτογραφική τέχνη ως αυτοδύναμη έκφραση που είχε αντικαταστήσει επιτυχώς στην αρχική της φάση τις ρεαλιστικές αναπαραστάσεις. Δεν καταδεχόμουν λοιπόν να ζωγραφίσω φωτορεαλιστικά και αντιγραφικά. Η «ανθρωποκεντρικότητα» στην τέχνη σήμερα έχει πολλές ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Η δική μου παρά τα όποια εκσυχρονιστικά στοιχεία νομίζω ότι παραμένει νεορομαντική. Ενίοτε μετά δακρύων…αφού αντιπροσωπεύει προσωπικά αλλά και κοινωνικά βιώματα που σμίλεψαν βαθιά την ιδεολογία και την καθημερινότητα μου.
Βέβαια στο πλαίσιο της εμπορικής διάθεσης μερίδας του μεταμοντερνισμού η ανθρωποκεντρικότητα μεταλλάχθηκε σε πανομοιότυπη παραστατικότητα. Η προσωπική σφραγίδα αρκετών καλλιτεχνών, παρά τις όποιες τεχνικές ικανότητες τους είναι δυσδιάκριτη.
Γενικά ο ανθρωποκεντρισμός θα υποστεί πολλές «μεταλλαγές» στο άμεσο μέλλον αφού η κυριαρχία της τεχνικής νοημοσύνης θα κυριαρχήσει σε όλες τις εκφράσεις ανάλογα με το ιδεολογικό υλικό που θα τροφοδοτείται.
-Ποιες εμπειρίες από τις σπουδές σας στο Μανχάταν θεωρείτε ότι σας καθόρισαν εικαστικά ή θεωρητικά;
-Εκεί διαπίστωσα επίσης ότι η εκπαιδευτική παραμονή μου στη Γαλλία και οι γνώσεις μου από τα μουσεία που είχα επισκεφθεί καθώς και τα διαβάσματα μου με έκαναν προνομιούχο.
Το μεγαλύτερο όφελος των σπουδών μου ήταν η δυνατότητα μαθημάτων σε Μουσεία, όπως το MoMA, μπροστά στα περίφημα σύγχρονα έργα. Θα μπορούσα με βάση τις προτροπές καθηγητών μου να επιδιώξω ακαδημαϊκή καριέρα, αλλά το όραμα μου ανέκαθεν ήταν η αφοσίωση στην ανεξάρτητη και ασυμβίβαστη δημιουργικότητα.
-Η ζωγραφική σας συνυπάρχει με τη λογοτεχνία και τη θεωρία της τέχνης. Πώς αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους αυτά τα μέσα στην προσωπική σας έκφραση;
-Η αλληλεπίδραση ήταν αναπόφευκτη από τα μαθητικά μου χρόνια που εκδηλώθηκε η τάση μου για απεικόνιση και ερμηνεία του περιβάλλοντος.
Η θεωρία, η αισθητική, η ιστορία και η κριτική της τέχνης αργότερα με βοήθησε ουσιαστικά στη χάραξη της νοοτροπίας μου. Μιας νοοτροπίας που μου έδωσε την μεγάλη ικανοποίηση να απολαύσω το καλλιτεχνικό βίωμα και τις επιπτώσεις του θετικές και αρνητικές.
-Ποιο ρόλο παίζει η performance στη συνολική σας εικαστική ταυτότητα;
-Η εικαστική performance, τα ζωντανά εικαστικά έργα και το body art με είχαν εντυπωσιάσει ως νέα εκφραστικά είδη με την δύναμη της άμεσης μοναδικότητας τους.
Το 1979 στην Αθήνα που έκανα την πρώτη performance στο θεμέλιο λίθο της Παν/πολης στα Ιλίσια ελάχιστοι Έλληνες εικαστικοί είχαν ασχοληθεί και οι σημαντικότεροι παρουσίαζαν δράσεις για ελάχιστους θεατές εντός γκαλερί.
Το 1984 όμως άρχισα συστηματικά να παρακολουθώ δράσεις στα performance center στο Μανχάταν. Έτσι από το 1985 ξεκίνησα δυναμικά τις performance στο χώρο και η απήχηση τους ήταν πολλαπλά σημαντική για την εξέλιξη μου. Όπως και στα στυλ της ζωγραφικής υπάρχουν ποικίλες τεχνικές περί την performance.
Η άποψη μου, όπως γενικά για την τέχνη σε όλες τις εκφάνσεις της, ήταν η νοηματική ουσία, η αισθητική οπτική τελειότητα- στα όρια βέβαια του εφικτού- η λιτότητα των μέσων και η αποφυγή των τεχνολογικών εφέ.
-Από το 1990 με το Art Studio EST και έπειτα με τη Villa «Ροδόπη», έχετε δημιουργήσει σταθερούς τόπους πολιτιστικής δράσης. Τι σας ώθησε σε αυτό;
-Αναλαμβάνοντας το 1986 την καλλιτεχνική διεύθυνση της γνωστής Gallery Dada στην Αθήνα ήρθα σε επαφή με πολλούς καλλιτέχνες και διανοητές, καταξιωμένους αλλά και νέους, που ασφυκτιούσαν από το μιμητικό, δήθεν αυστηρό, άκρως κυκλωματικό και συντηρητικό κλίμα που επικρατούσε τότε.
Με την εμπειρία μου στην ερευνητική κουλτούρα ως οδηγό σκέφθηκα ότι μια σύγχρονη ομάδα τέχνης μπορούσε να φέρει ένα φρέσκο και δυναμικό κλίμα. Το 1990 ξεκίνησε άτυπα το Studio Under, που σε λίγους μήνες ιδρύθηκε τυπικά το Art Studio EST- (To είναι της τέχνης). Όντως η πολλαπλή, ποιοτική, εναλλακτική και τολμηρή δράση του σηματοδότησε πολλά και υπήρξε μοντέλο για πολλές νεότερες ομάδες με συναφείς στόχους.
Μια δεκαετία μετά, το 2000 ίδρυσα στο Αργοστόλι, την Σύγχρονη Πινακοθήκη Villa «Ροδόπη». Εκεί από το 2001 στεγάζεται η συλλογή τέχνης με έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, τα περισσότερα είναι ευγενικές προσφορές των ίδιων των δημιουργών και μέχρι σήμερα διοργανώνονται εκθέσεις και ξεναγήσεις. Παράλληλα στην μικρή λίθινη σκηνή του κατάφυτου κήπου της Villa Ροδόπη πραγματοποιώ με συνεργάτες μου δρώμενα λόγου και τέχνης, κάθε Αύγουστο στην ετήσια δημοφιλή εκδήλωση-βεγγέρα «Πανσέληνος στον κήπο».
-Σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης της τέχνης, θεωρείτε ότι υπάρχουν ακόμα “τοπικά” στοιχεία στο έργο σας; Αν ναι, ποια;
-Ασφαλώς υπάρχουν τοπικά στοιχεία στα έργα μου αφού εμπνεύστηκα μεγάλες φάσεις τις δουλείας μου από το γενέθλιο νησί μου, όπως οι εφηβικές «Ερειπιογραφίες της Κεφαλονιάς» και αργότερα η ενότητα με τις «Νεφελογραφίες του Ιονίου».
Γενικά μέσα στις συνθέσεις μου αναδύονται διαχρονικά αισθητικά μοτίβα τόσο του επτανησιακού πολιτισμού της καταγωγής μου, όσο και φόρμες από το ελληνοκεντρικό σύστημα αξιών που διέπει την διεθνιστική μου οπτική.
-Ποια καλλιτεχνικά ή φιλοσοφικά ρεύματα σάς επηρέασαν περισσότερο στο ξεκίνημά σας; Υπάρχουν ακόμα επιρροές τους στο έργο σας σήμερα;
-Επιρροές σίγουρα υπάρχουν από όλες τις μεγάλες φάσεις της ευρωπαϊκής τέχνης και διανόησης που μελέτησα εντατικά από τα μαθητικά μου χρόνια, με έφεση στους κορυφαίους της Αναγέννησης. Παράλληλα επηρεάστηκα ευεργετικά τόσο από την Πλατωνική θεώρηση του κόσμου των ιδεών, όσο και από την νέα αισθητική και οπτική των θεωριών και των πρακτικών του 20ου αιώνα όπως του Καντίνσκυ, του Πικασσό, του Μοντριάν, των «ντανταιστών», του «φλούξους» και όλης της μοντερνιστικής πρωτοπορίας. Κύρια όμως είδα εξαρχής το αισθητικό αντικείμενο σαν βιωματικό συγκινησιακό σινιάλο, αποδεχόμενος την Καβαφική άποψη ότι η ωραιότητα της ανθρώπινης μορφής είναι μια απόλυτη αξία, η οποία γοητεύει, θεραπεύει και εμψυχώνει, είτε με το καυτό της ερωτικής εμπειρίας, είτε με τα φωτεινά διάσελα της μνήμης που επαναφέρει συναισθηματικά στο δημιουργικό προσκήνιο εικόνες και αισθήσεις του παρελθόντος.
-Ποιο έργο ή σειρά έργων θεωρείτε ορόσημο στην καλλιτεχνική σας διαδρομή και γιατί;
-Αν και η εικαστική μου δυναμική αποκρυσταλλώθηκε στις «Προσωπογραφικές παραλλαγές», τις λετριστικές «Συλλήψεις», τα «Εννοιακά Τοπία», τις «Νεφελογραφίες», τις «Σωματογραφίες», τις «Αλίκτυπες Μορφές», τα «Αρχαικά μοτίβα-Κιονόκρανα», τα ready-made «Λιθογλυπτά» και τις «Εννοιακές συνθέσεις», θεωρώ ορόσημο την πρώιμη σειρά με τα «Αντιμιλιταριστικά» έργα μου που φανέρωσαν στο έπακρο την ζωγραφική μου ευχέρεια αλλά και την ιδεογραφική, συμβολιστική μου τάση.
-Μιλήστε μας για την προσέγγισή σας για το εικαστικό γυμνό.
-Το γυμνό και κυριολεκτικά η νεανική συνθετική πρόταση μου με απόδοση τμημάτων του σώματος, εν είδει προσωπογραφίας, αντιπροσωπεύει την άποψη μου για την ποιητική και αισθησιακή ουσία της φυσικής αρμονίας.
Όπως ανέφερα και στο δοκίμιο μου «Ιδεογραφική Σμίλη»: «Με απλές φόρμες σηματοδοτώ υπαινικτικά το ζωντανό είδωλο ενός σώματος, που σφραγίζεται από το «ήθος» της εσωτερικότητας. Δεν ολισθαίνω στη μιμητική και «κιτς» αναπαράσταση του, που είναι τόσο εύκολη στον τόπο μας. Σκιαγραφώ το πανάρχαιο θέμα με τεχνοτροπική απλότητα και εγκεφαλική συνάφεια, με τις χαράξεις πάνω του συνειρμικών γραφών, ονομάτων και συμβόλων».
Το σώμα, όπως και το πρόσωπο, μας προσκαλεί σε μια βιωματική αισθητική ανάπλαση των αναλογιών, που διακρίνει η όραση και η φαντασία.»
-Ποια η άποψη σας για την ελευθέρια στην δημιουργία του καλλιτέχνη; Πιστεύετε ότι πρέπει υπάρχει η ευχέρεια να φτάνει στα όρια της ελευθεριότητας;
-Η παγιωμένη σχετικά πρόσφατα χρονολογικά «ελευθερία» του καλλιτέχνη, στον δυτικό βέβαια κόσμο, είναι ύψιστη πνευματική κατάκτηση από τον Διαφωτισμό και μετά.
Χάρη σε αυτή την ελευθερία δημιουργήθηκαν τα τολμηρά και πρωτοποριακά έργα που φανέρωσαν το μεγαλείο της ανθρώπινης ευρηματικότητας.. Θα έλεγα ότι η ελευθεριότητα δεν προέρχεται από τους γνήσιους καλλιτέχνες που τολμούν δημιουργικά. Το παρασιτικό σύστημα κάποιων μεσαζόντων και φανατικών συντηρητικών προβάλλει και προσβάλλει κάποιες περιπτώσεις της εκφραστικής ελευθεριότητας, συνήθως μιας arte cativa, για αλλότριους σκοπούς, που εκτός των άλλων αυξάνουν την σύγχυση του φιλότεχνου κοινού και κύρια των νέων. Αυτά τα συμβάντα πιστοποιούν την έλλειψη παιδείας αυτών που υποστηρίζουν το ανεύθυνο της ατομικής εκφραστικής πρόθεσης από συμφέρον ή ημιμάθεια.
-Η τέχνη σας έχει παρουσιαστεί σε πολλές χώρες. Πώς γίνεται δεκτή στο εξωτερικό και πώς διαφοροποιείται χώρα σε χώρα;
-Ομολογώ ότι η εκθεσιακή δραστηριότητα μου και στο εξωτερικό, αλλά ειδικά στη Γαλλία που έχουν γίνει 7 ατομικές εκθέσεις μου με δίδαξε πολλά.
Όμως η νοοτροπία του 1988 που έκανα την πρώτη έκθεση μου στο αριστοκρατικό Σαντιγύ με εξαιρετικά καλλιεργημένους φιλότεχνους και συλλέκτες ανήκει πλέον στο μακρινό παρελθόν.
Η διαφοροποίηση των κριτηρίων αποδοχής σίγουρα διαμορφώνεται στην πράξη από την πολιτιστική πολιτική που επικρατεί σε κάθε χώρα. Το δίλημμα είναι αν υπάρχει στις μέρες μας προβολή, στήριξη και αποδοχή της τέχνης ως πνευματικό αγαθό ή ως χρηματιστηριακό, επενδυτικό πεδίο. Από τις αρχές του αιώνα το όραμα πολιτιστικής προσφοράς έχει διεθνώς συρρικνωθεί. Η οικονομική απόδοση της τέχνης και τα παρεπόμενα συμφέροντα μεσολαβητών, επενδυτών και διαχειριστών καθοδηγεί πλέον παγκόσμια τις κρατικές επιλογές. Η Ευρώπη διατηρεί ακόμη κάποια αναχώματα αλλά δεν θα είναι για πολύ…
-Αν μπορούσατε να συνοψίσετε με μία πρόταση τη δημιουργική σας φιλοσοφία, ποια θα ήταν αυτή;
-Εκφράζομαι αυθόρμητα πολλαπλασιάζοντας αυτόβουλα οπτικά σινιάλα και ψυχογραφικές αναδύσεις, με ζωτικό στοχασμό και έλξη προς το ζωντανό κοσμικό κάλλος.
Info έκθεσης
ΚΩΣΤΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΣ –«Ανθρωποκεντρικά Μοτίβα»
Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών – Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία. Ιωάννου Παπαρρηγοπούλου 5-7, Πλατεία Κλαυθμώνος, Αθήνα 105 61, Τηλ: 210 3231397.
Διάρκεια έκθεσης: 22 Μαΐου – 7 Ιουλίου 2025
Καθημερινές (εκτός Τρίτης): 09.00-16.00. Σάββατο, Κυριακή: 10.00-15.00.
