Συνομιλία της εικαστικού με την Ζέτα Τζιώτη
Ο Καραγκιόζης, ο μόνος λαϊκός μας ήρωας, είναι ο κεντρικός χαρακτήρας του παραδοσιακού ελληνικού Θεάτρου Σκιών.
Η ιστορία της δημιουργίας του βασίζεται σε προφορικές παραδόσεις από τις οποίες η πιο διαδεδομένη αναφέρεται στον γνωστό θρύλο του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη που ζούσαν στην Προύσα.
Όταν επισκέφτηκα την εικαστικό Μαρία Πάστρα στο ατελιέ της, μού έδειξε έργα της με τη φιγούρα του, αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του γένους μας.
Κάπως έτσι ξεκίνησε και η συνέντευξή μας…
-Μαρία, έχεις ασχοληθεί με την φιγούρα του Καραγκιόζη. Σου άρεσε από μικρή ο Καραγκιόζης;
-Η σχέση μου με τον Καραγκιόζη αρχίζει, όπως είναι αναμενόμενο, στην παιδική ηλικία.
Με θυμάμαι να βλέπω Καραγκιόζη στην ηλικία των τεσσάρων ετών με τα ξαδέρφια μου. Είναι ακόμα έντονη στη μνήμη μου η αναστάτωση που μου δημιουργούσε η μονίμως σκυφτή, εξαθλιωμένη του φιγούρα. Με έθλιβαν η φτώχεια και η σκληρότητα της ζωής του, οι μαγκουριές στην πλάτη, οι δυνατές φωνές, μελαγχολούσα με την πονηριά και τη δουλοπρέπεια που έπρεπε να επιδείξει για να επιβιώσει κάτω από τον κατακτητή ή τον ισχυρό.
-Οι μεγάλοι θεωρούσαν ότι η φιγούρα του Καραγκιόζη διασκέδαζε τα παιδιά.
-Απορούσα γιατί οι “μεγάλοι” θεωρούσαν πως αυτό ήταν αστείο για μας τα παιδιά.
Επέστρεφα τότε στο σπίτι και στη θαλπωρή της μουσικής που έβαζε ο πατέρας μου στις μπομπίνες της GRUNDIG. Χαρακτηριστικός ζεστός, βαθύς, μπάσος ήχος με Σινάτρα, Engelbert Humperdinck, Σουγιούλ, Δανάη, όπερες και οπερέτες.
Στην έκσταση του ήχου φανταζόμουν τα αέρινα πλάσματα που είχα δει να χορεύουν τη Λίμνη των Κύκνων σε πίνακες ζωγραφικής, από αυτούς που ήταν της μόδας στα σαλόνια της εποχής και ταξίδευα στον κόσμο που εγώ επέλεγα.
Ο καιρός πέρασε. Ωριμάζοντας και αποδεχόμενη αναγκαστικά τις προσωπικές μου ασυμβίβαστες αντιθέσεις, αναγνώρισα και τα θετικά στοιχεία του Καραγκιόζη και συμφιλιώθηκα μαζί τους, όπως συμφιλιώθηκα με τα κομμάτια της ιστορίας που φέρω μέσα μου, τα καλά και τα κακά του λαού που με γέννησε και με έθρεψε, αυτό το θαυμαστό και οδυνηρό μίγμα Ανατολής και Δύσης.
-Με ποιά αφορμή ασχολήθηκες εικαστικά με τον Κραγκιόζη;
-Με αφορμή κάποιες εκθέσεις, έκανα μια σειρά έργων με γενικό τίτλο “Κείνο που με τρώει, κείνο που με σώζει». Σε αυτή τη σειρά έργων με θέμα τον Καραγκιόζη, θέλησα να ζωγραφίσω απευθείας σε πανί, χωρίς τη μεσολάβηση μιας προετοιμασίας του που θα μου στερούσε τη γήινη, άμεση χαρά της χειρωνακτικής πράξης: τον ήχο του μολυβιού στους κόκκους του πανιού, τη μηχανική πίεση για να “πιάσει” ο γραφίτης, όπως -ίσως- θα έκανε ένα παιδί ή ένας ερασιτέχνης Καραγκιοζοπαίχτης που θα φιλοτεχνούσε τη φιγούρα στο πρώτο παλιό σεντόνι που θα βρίσκε μπροστά του.
-Τι υλικά χρησιμοποίησες;
-Ζωγράφισα με γραφίτη, χρωματιστά μολύβια, ακουαρέλα και κολλάζ.
Για το κολλάζ χρησιμοποίησα λαδόκολλα φαγητού, ευτελέστατο και ταπεινό υλικό στο οποίο επάνω ζωγράφισα τις φίνες μπαλαρίνες της παιδικής μου ηλικίας , μια αντίθεση που έχει νόημα για μένα.
Όλα τα έργα της σειράς στηρίζονται σε ράβδους μπαμπού, υπαινιγμός της ανατολίτικης προέλευσης της φιγούρας του Καραγκιόζη.
-Και το σπίτι του Καραγκιόζη;
-Το σπίτι του Καραγκιόζη, φτιαγμένο με γραφίτη, συνιστά έναν πολυπολιτισμικό εκλεκτικισμό: η ελληνική φτώχεια, το προγονικό μεγαλείο, ο νεοπλουτισμός ,οι ανατολίτικες επιρροές από τους εισερχόμενους μετανάστες. Ο λαϊκός μας ήρωας απλώνει συνωμοτικά το χέρι στις μπαλαρίνες και σε μια παραδοσιακή Ινδή χορεύτρια.
Όλος αυτός ο κόσμος, στροβιλίζεται θαυμαστός μπροστά στα μάτια του παιδιού-εαυτού που ταΐζει πιτσούνια στην πλατεία Συντάγματος .
“Ας κρατήσουν οι χοροί…” φαίνεται να λέει ο Καραγκιόζης κουνώντας το σπάγκο, συμφιλιώνοντας την Ανατολή και τη Δύση μέσα μου.
-Σε ποιές εκθέσεις συμμετείχες με αυτή τη θεματολογία;
-Η αφορμή για να γίνει αυτή η σειρά έργων ήταν οι προσκλήσεις για συμμετοχή στις ακόλουθες ομαδικές εικαστικές εκθέσεις :
«Σκιές και Καραγκιόζης project» στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων ΜΕΛΙΝΑ με την επιμέλεια της Λουΐζας Καραπιδάκη, 2017, κατόπιν προσκλησης του Νίκου Ευσταθίου Διευθυντής του Ε΄Δημοτικού Σχολείου Δάφνης -Γιώργος Μπουζιάνης
«Οίκος Αντοχής» , με τον ΟΡΙΖΟΝΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ του Τζίμη Ευθυμίου, στα πλαίσια των Platforms Project 2017, όπου συμμετείχα με την κατασκευή «Ελλάς-Οίκος Ανοχής»
Στο πλαίσιο φιλανθρωπικών δράσεων που διοργάνωνε η Ίρις Κρητικού στο ΑΣΥΛΟ ΑΝΙΑΤΩΝ στην Κυψέλη, έκανα μια τοιχογραφία με θέμα τον Καραγκιόζη το 2017 παρουσία τροφίμων. Το θυμάμαι με ιδιαίτερη συγκίνηση.
«Ζωγραφίζοντας έρχεται η όρεξη», στο Μουσείο Μπουζιάνη με την επιμέλεια της Λουΐζας Καραπιδάκη , 2018.
«Καινούργιες πατρίδες», στο Ρωμαϊκό Λουτρό με την επιμέλεια των Φούλη Παπαγεωργίου και Λουΐζας Καραπιδάκη , 2018.
Το πιο πρόσφατο εικαστικό δρώμενο στο οποίο συμμετείχα με τον Καραγκιόζη μου, ήταν το 1ο Φεστιβάλ Σύγχρονου Θεάτρου Σκιών “Πού πας, βρε Καραγκιόζη;” στο Πολιτιστικό Κέντρο «Ρομάντσο». Ένα καταπληκτικό τριήμερο μέσα στο φετινό Φλεβάρη στο οποίο διερευνήθηκε το πως ο Καραγκιόζης μπορεί να αφορά τον άνθρωπο του σήμερα «με πολλές διαφορετικές εικαστικές, παραστατικές και εκπαιδευτικές δράσεις και συνομιλίες που επιχειρούν να αφουγκραστούν τις καταβολές, το παρόν και το μέλλον του θεάτρου σκιών αλλά και τις ιστορικές, τις αισθητικές και τις συμβολικές του εκλεκτικές συγγένειες». Την επιμέλεια είχε η Ίρις Κρητικού και τη διοργάνωση η ΚΡΟΜΑ, του Γιάννη Σπανούδη.
-Πιστεύεις ότι η φιγούρα του Καραγκιόζη αφορά τον Έλληνα του σήμερα. Αξίζει τον κόπο να την μελετήσει;
-Aσφαλώς!!Ο Καραγκιόζης είναι κομμάτι της ιστορίας μας, εξηγεί κάποιες νοοτροπίες του λαού μας και τις αιτίες τους. Ο Καραγκιόζης πάλαιψε με τα δικά του μέσα, τον αυτοσαρκασμό και τα χωρατά του -χωρίς ποτέ να γελοιοποιηθεί –για να επιβιώσει κάτω από το δυνάστη και αυτός ο αγώνας αξίζει το σεβασμό μας, γιατί είναι διαχρονικός και παγκόσμιος.
Για το λόγο αυτό ήταν και θα είναι πάντα ένα «εργαλείο» στα χέρια του προικισμένου Καραγκιοζοπαίχτη, για να ασκεί κοινωνική και πολιτική κριτική, εκφράζοντας με το χιούμορ και τη σοφία του λαού τα καθημερινά βάσανα του πολίτη αυτής της χώρας. Το είδαμε αυτό να γίνεται και στα χρόνια της δικτατορίας από εμπνευσμένους Καραγκιοζοπαίχτες.
.
