Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη 

Παρά τον πόλεμο, οι Ουκρανοί καλλιτέχνες επιδεικνύουν εξαιρετικό σθένος μετατρέποντας κυριολεκτικά τη σκληρή πραγματικότητα σε δύναμη της Τέχνης. Διοργανωτής της έκθεσης είναι το πολιτιστικό κέντρο «ArtLine», που στοχεύει να αναδείξει τη ζωοδόχο ενέργεια που πηγάζει από τη σύγχρονη ουκρανική τέχνη, πάντα ανοιχτή σε έναν πολιτισμικό διάλογο.

Στην έκθεση λαμβάνει μέρος ο οίκος «Oksana Brenzovych» με τα καταπληκτικά φουλάρια του, που αντικατοπτρίζουν τις ουκρανικές παραδοσιακές πτυχές, αλλά και ο οίκος κοσμημάτων «OLAFA», τα έργα του οποίου μας ταξιδεύουν στην αρχαία παράδοση της επεξεργασίας του σμάλτου από την εποχή των Ρως του Κιέβου. Τίτλος της έκθεσης «Code of Dialog» – «Κώδικας Διαλόγου». 

Επιμελήτριες της έκθεσης η Marianna Abramova (Ουκρανία) και η Μαρία Θεοφυλάκτου  (Ελλάδα). 

Η Μαριάννα Αμπράμοβα γεννήθηκε στο Dnepr της Ουκρανίας και από το 2000 ζούσε και εργαζόταν στο Κίεβο. 

Η ζωγραφική ήταν το πάθος της από την παιδική της ηλικία. Πάντα στο επίκεντρό της εικαστικής της περιέργειας ήταν αυτή η περίπλοκη αλληλεπίδραση της εσωτερικής πλευράς ενός ανθρώπου και της αντιπροσωπευτικής «πρόσοψης», ενός πνευματικού και κτηνώδους εσωτερικού ενός ανθρώπου. 

Όπως μας ανέφερε η περιέργειά της και η προθυμία της να μάθει περισσότερα για τους ανθρώπους την οδήγησαν να αποκτήσει την πρώτη της εκπαίδευση ως δημοσιογράφος. Σπούδασε Τέχνη στο Πανεπιστήμιο της Ρωσικής Ακαδημίας Εκπαίδευσης (Μόσχα) – τμήμα ζωγραφικής και γραφικών και έκτοτε έχει πραγματοποιηθεί περισσότερες από 15 ατομικές εκθέσεις. Έχει λάβει μέρος σε πολλές τοπικές ομαδικές εκθέσεις και διεθνή έργα τέχνης στο εξωτερικό και έχει εκπροσωπήσει την Ουκρανία σε μια σειρά από σημαντικές διεθνείς καλλιτεχνικές εκθέσεις στην Ουκρανία και στο εξωτερικό. 

Έργα της βρίσκονται στη συλλογή του Μουσείου Mark Chagall στο Vitebsk (Λευκορωσία), του Εθνικού Μουσείου των Σκοπίων ( Βόρεια Μακεδονία), του Υπουργείου Πολιτισμού της Αιγύπτου, της συλλογής Cairo-Amman Bank στην Ιορδανία και άλλων κυβερνητικών και ιδιωτικών συλλογών διαφορετικών χωρών του κόσμου. Από το 2020 είναι υποψήφια διδάκτωρ του Ινστιτούτου Έρευνας Σύγχρονης Τέχνης της Εθνικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Ουκρανίας. Το πεδίο των επιστημονικών της ενδιαφερόντων είναι το πορτραίτο στην ψηφιακή του εξέλιξη. 

Αυτές τις μέρες η Abramova εκθέτει και επιμελείται την εν λόγω έκθεση στην Chili Art Gallery, στο Θησείο. 

– Μαριάννα, μίλησε μας για την έκθεση που επιμελείσαι και συμμετέχεις αυτές τις μέρες στην Αθήνα, στην Chili Art Gallery; 

-Παρά τον πόλεμο, οι Ουκρανοί καλλιτέχνες επιδεικνύουν εξαιρετικό σθένος αποκωδικοποιώντας κυριολεκτικά την σκληρή πραγματικότητα στη δύναμη της δικής τους τέχνης. Ως επιμελήτρια της έκθεσης, στόχος μου είναι να δείξω τη στιλιστική ποικιλομορφία, τη ζωντάνια και την ισχυρή ενέργεια του σύγχρονου ουκρανικού χώρου τέχνης καθώς και το άνοιγμα αυτού σε έναν αποτελεσματικό πολιτιστικό διάλογο. Ως εκ τούτου, η έκθεση παρουσιάζει μια συνολική εικόνα ουκρανικής τέχνης. Περιλαμβάνει σύγχρονη ουκρανική ζωγραφική, καθώς και μαντίλια της  μάρκας “Oksana Brenzovych” που αποκαλύπτουν  την φωτεινότητα της εθνικής ιδιοσυγκρασίας. Λανσάρονται επίσης για πρώτη φορά κοσμήματα της μάρκας “OLAFA” που ενσωματώνει στα προϊόντα της την αρχαία παράδοση του σμάλτου από την εποχή της Ρωσίας του Κιέβου. 

Η έκθεση μας με τίτλο «Κώδικας Διαλόγου» αντιπροσωπεύει ένα είδος συλλογικού «πορτραίτου» σε μικρογραφία των σημερινών μεταμορφώσεων της πραγματικότητας και της συνείδησης. Όσον αφορά στην οργάνωση και στο περιεχόμενο, η έκθεση αντικατοπτρίζει το σύμπλεγμα των απρόβλεπτων συνθηκών των καιρών μας και των αναταράξεων που κυρίευσαν τον κόσμο καταδεικνύοντας  τη διασταύρωση των διαφορών μεταξύ των λαών. Διαφορών που μερικές φορές  είναι δύσκολες στην κατανόηση τους λαμβάνοντας υπόψη τις πτυχές της πραγματικότητας. Όπως επί παραδείγματι,  στην πραγματικότητα της ειρηνικής εποχής και του τρομερού πολέμου, στην πραγματικότητα του «πριν» και του «κατά τη διάρκεια».  

Με την καλλιτεχνική δραστηριότητα, ο δημιουργός έχει την ικανότητα να προβλέπει το μέλλον και να μπορεί να παρουσιάζει και τη φανταστική ακόμα πραγματικότητα του «μετά» τον πόλεμο. Έτσι, οι καλλιτέχνες οικοδομούν έναν διάλογο μεταξύ ειρηνικής εποχής και πολέμου, μεταξύ της πολιτιστικής κληρονομιάς της πατρίδας τους και του «λίκνου του πολιτισμού» – της Ελλάδας, μεταξύ του παρελθόντος και του μέλλοντος. 

Παρά τις διαφορετικές προφορές στην έκθεση, η ζωντάνια της ουκρανικής τέχνης είναι ξεκάθαρα ορατή. Αυτή η δύναμη και η πίστη παρουσιάζονται με φωτεινά χρώματα. Στις πιο δύσκολες στιγμές της ιστορίας της, η αυθεντική ουκρανική κουλτούρα δείχνει ορατό τον διάλογο με τον κόσμο και ένα εξαιρετικό πνεύμα που επιβεβαιώνει τη ζωή. 

-Πόσο δύσκολο ήταν για εσένα να οργανώσεις αυτή την έκθεση στην Αθήνα, δεδομένου του πολέμου στη χώρα σου; 

-Κάποτε θα γράψω ένα ποίημα για τη διαδικασία οργάνωσης αυτής της έκθεσης. Η διοργάνωση έγινε με αμέτρητες δυσκολίες και αλλαγές της κατάστασης με συνεχείς βομβαρδισμούς στο Κίεβο ακριβώς πριν από τη μεταφορά έργων τέχνης … 

-Ποια τα κριτήρια με τα οποία επέλεξες τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν; 

-Όλοι οι συμμετέχοντες είναι πραγματικά φωτεινοί εκπρόσωποι της σύγχρονης ουκρανικής καλλιτεχνικής σκηνής. Είναι γνωστοί στην Ουκρανία αλλά και στο εξωτερικό και αντικατοπτρίζουν στα έργα τους πραγματικές προκλήσεις της κοινωνίας τονίζοντας τα πιο σημαντικά ζητήματα για την ανθρωπότητα. Είναι επίσης ανοιχτοί στον διάλογο με τον κόσμο αντανακλώντας τις επιρροές του ελληνικού πολιτισμού στον εσωτερικό τους κόσμο και στην ουκρανική κουλτούρα συνολικά. Αλλά, δυστυχώς, αυτή  η έκθεση είναι ένα πορτρέτο διαφορετικών πτυχών της σύγχρονης πραγματικότητας, που διαφορετικές απόψεις και καλλιτεχνικοί κόσμοι συνυπάρχουν σε ένα χώρο διαλόγου μεταξύ του «πριν» και του «μετά», μεταξύ της ειρηνικής πραγματικότητας και του πολέμου, μεταξύ της ελληνικής μυθολογίας και της σύγχρονης κατάστασης της Ουκρανίας, μεταξύ του παρελθόντος και του μέλλοντος. 

– Έχεις αναφέρει ότι στη δουλειά σου διερευνάς τους μηχανισμούς της σύγχρονης κοινωνίας που επηρεάζουν το άτομο, τη σχέση του κακού με το καλό. Πώς ανάπτυξες αυτή την ανάγκη να εξωτερικεύσεις και να εξερευνήσεις αυτή τη σκέψη; Θα ήθελες να μας εξηγήσεις το σκεπτικό σου; 

-Στα έργα μου διερευνώ τα παράδοξα και τις αντιφάσεις της τομής του προσωπικού με το κοινωνικό. Πάντα με ενδιέφερε να βρω τη γραμμή, όπου η ενότητα των ανθρώπων -στο όνομα ενός καλού σκοπού- εκφυλίζεται σε πλήθος ζόμπι. Πώς γεννιούνται τα στερεότυπα και επηρεάζουν την αλληλεπίδρασή μας με την πραγματικότητα; Ποια «φίλτρα» βάζει η σύγχρονη κοινωνία στα άτομα εντάσσοντάς τα στο σύστημά της; Η γρήγορη ανάπτυξη της τεχνολογίας στις μέρες μας δίνει την ευκαιρία για χειραγώγηση του κοινωνικού συνόλου με ήπιο τρόπο χωρίς μεγάλη αντίσταση της κοινωνίας.  

Έτσι, ζούμε με ψευδαισθήσεις που μας κάνουν ένα πλήθος από «επισήμως ευτυχισμένους και ευημερούντες ανθρώπους» μέχρι να συναντήσουμε μια πραγματικότητα. Το σκληρό διακοσμητικό στυλ της ζωγραφικής μου, οι έντονες αντιθέσεις και οι απλές φόρμες, κατά την άποψή μου, αντικατοπτρίζουν την κατάσταση της σύγχρονης κοινωνίας, στην οποία έχουν εξαφανιστεί οι αποχρώσεις. Στους πίνακές μου εκτίθενται -κατά κάποιο τρόπο- τα πολλά προβλήματα και ερμηνεύονται εντελώς ξεκάθαρα όλα αυτά που έχουν προκαλέσει. Οι νέες συγκρούσεις αποτελούν  μια σπείρα αδιαμφισβήτητου διαχωρισμού σε μυημένους και ξένους. 

Στην έκθεση «Κώδικας Διαλόγου» οικοδομείται ένας ορισμένος διάλογος μεταξύ ειρηνικής εποχής και πολέμου, μεταξύ της πολιτιστικής κληρονομιάς της πατρίδας μας, της Ουκρανίας και του «λίκνου του πολιτισμού» – της Ελλάδας, μεταξύ του παρελθόντος και του μέλλοντος 

-Με ποια θέματα έχεις ασχοληθεί στο έργο σου; 

-Για μένα η γραμμή του ορίζοντα έχει γίνει δείκτης του διαχωρισμού της πραγματικότητας σε “πριν” και “μετά”. Έτσι, προσπαθώ να οικοδομήσω ένα είδος διαλόγου μεταξύ δύο αντίθετων καταστάσεων. Είναι το τοπίο που έχει γίνει το εργαλείο συνειδητοποίησης της αλλαγμένης πραγματικότητας, που έχει απορροφήσει την παλέτα των συναισθηματικών καταστάσεων:  

από την ενατένιση του γαλήνιου ουρανού, τον οξύ φόβο κατά τις πρώτες επιθέσεις με πυραύλους, την αδυναμία να πιστέψεις σε αυτό που συμβαίνει, τον πόνο από την συνειδητοποίηση της νέας πραγματικότητας στις πρώτες εκδηλώσεις ελπίδας για το μέλλον.  

Η σειρά μου «Εσωτερικό Τοπίο» που εκπροσωπώ εδώ στην Ελλάδα καταδεικνύει το εύρος της συναισθηματικής αντίληψης του γηγενούς τοπίου, το οποίο, παρά την ευθραυστότητά του στις πραγματικότητες του πολέμου, είναι για πάντα ενσωματωμένο στην ψυχή. 

–Ποια είναι η γνώμη σου για την ψηφιακή εξέλιξη της Τέχνης; Πιστεύεις ότι απαιτεί τόση αφοσίωση, όση και η κλασική ζωγραφική; 

-Στην πραγματικότητα, η ψηφιακή εξέλιξη όλων των σφαιρών της ζωής μας είναι ένα νόμισμα με δύο όψεις. Όλα εξαρτώνται από το ποιος είναι ο κυβερνήτης. Υπάρχουν τόσες πολλές θετικές επιλογές που δίνουν οι ψηφιακές τεχνολογίες, που είμαστε ευτυχώς έτοιμοι να μην δούμε τον κρυφό κίνδυνο πριν να είναι πολύ αργά. Οι τεχνολογίες αλλάζουν δραματικά τις επικοινωνιακές μας συνήθειες, αλλάζουν τη σχέση μας με το εσωτερικό μας «Εγώ» και τη Φύση.  

Μελετάω το πορτρέτο στην ψηφιακή του ανάπτυξη στο Ινστιτούτο Έρευνας Σύγχρονης Τέχνης, και θα έλεγα ότι για παράδειγμα η selfie γίνεται όλο και πιο επικίνδυνο είδος κοινωνικής πρακτικής. Εννοώ ότι αποτελεί την απεικόνιση και την διαμόρφωση ενός νέου τύπου προσωπικότητας που είναι κατακερματισμένη και που ζει στον απατηλό κόσμο της ψηφιακής εκδοχής του εαυτού μας και των άλλων. Όσο πιο δημοφιλής γίνεται αυτή η πρακτική τόσο πιο επικίνδυνες πτυχές της βλέπουμε. 

Η ψηφιακή τέχνη είναι μόνο ένα μικρό μέρος της συνολικής εικόνας. Νομίζω ότι η αφοσίωση εδώ δεν είναι δείκτης. Γιατί οι άνθρωποι θα μπορούσαν να αφοσιωθούν σε πολλά διαφορετικά πράγματα και δεν σημαίνει ότι κάνουν τα σωστά.  

Εξαρτάται από τον τρόπο χρήσης αυτού του οργάνου. Σίγουρα θα αναπτυχθεί σημαντικά και όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες θα την χρησιμοποιούν, γιατί η πρόοδος είναι ασταμάτητη. Αλλά και πάλι χάνουμε πολλές «ανθρώπινες» πτυχές της τέχνης σε αυτό το είδος δημιουργικότητας. Χάνουμε την ιδιαίτερη ενέργεια που δίνουν τα χέρια του καλλιτέχνη στον καμβά, χάνουμε το πάθος των καλλιτεχνών να αγγίζουν την επιφάνεια. Έτσι, πιστεύω ότι η ψηφιακή τέχνη θα αναπτυχθεί φυσικά, αλλά δεν θα αντικαταστήσει την ανθρώπινη τέχνη. Με  σεβασμό στη νέα πρόοδο και τις τεχνολογικές ευκαιρίες, είμαι στο πλευρό της ανθρωπογενούς και ανθρωποκεντρικής πλευράς της ιστορίας. 

-Σου απονεμήθηκε το Διεθνές Βραβείο – «European Women Expert Award -2019». Μιλήσε μας για αυτό το βραβείο και για τα συναισθήματά σου. 

-Βραβεύτηκα σαν επιμελήτρια του απίστευτα δύσκολου στην υλοποίηση Ουκρανικού Έργου Τέχνης «Nuova Primavera» στην Ιταλία που ολοκληρώσαμε με την υποστήριξη της Πρεσβείας της Ουκρανίας στην Ιταλία το 2019.  

Μερικές φορές κατά τη διάρκεια αυτού του έργου η ελπίδα μας άφηνε . Και το μόνο πράγμα που μας στήριξε ήταν μια καταπληκτική ομάδα συμμετεχόντων στο έργο. Εκεί η ενότητα και η στήριξη καθώς και η απόλυτη αφοσίωση για το αποτέλεσμα από το Τμήμα Πολιτιστικής Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών στην Ουκρανία έκαναν θαύμα.  

Η υλοποίηση αυτού του έργου από μόνη της ήταν ένα πραγματικό βραβείο για μένα. Αργότερα πληροφορήθηκα ότι οι προσπάθειές μου να εκπροσωπήσω την ουκρανική τέχνη στο εξωτερικό φάνηκαν όχι μόνο στο εξωτερικό αλλά και στην Ουκρανία. Η βράβευσή μου σε μια τόσο σημαντική τελετή απονομής ήταν μεγάλη τιμή για μένα καθώς και μεγάλη έμπνευση για να συνεχίσω τα έργα μου.  

Ήταν απλά υπέροχο να νιώθεις ότι οι προσπάθειές σου είναι ορατές και σημαντικές! Διπλασιάζει την αφοσίωση και την ενέργειά μου! 

-Πιστεύεις ότι ως γυναίκα- καλλιτέχνης αντιμετωπίζεις μεγαλύτερες δυσκολίες στην προώθηση της δουλειάς σου από τους άνδρες συναδέλφους σου; 

-Σήμερα οι συνθήκες είναι πολύ καλύτερες από πριν, όσον αφορά στην ανισότητα των φύλων. Δεν σημαίνει όμως ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Θα έλεγα ότι στη σημερινή κατάσταση και τα δύο φύλα (ή όσον αφορά τη νέα νόρμα κάθε ποικιλία) αντιμετωπίζουν τη δικτατορία της αγοράς.  

Από τη μια πλευρά ανοίγει μεγάλες ευκαιρίες αλλά ταυτόχρονα ωθεί τους καλλιτέχνες σε ένα πλαίσιο απαιτήσεων της αγοράς. Είναι δύσκολο στις μέρες μας να είσαι καλλιτέχνης ανεξαρτήτως φύλου. 

-Ποιες είναι οι προσδοκίες σου από αυτή την έκθεση; 

-Στόχος μου είναι να δείξω στο ελληνικό κοινό το πόσο πολύπλευροι είναι οι Ουκρανοί καλλιτέχνες και να μοιραστώ ένα απίστευτο ζωτικό εθνικό πνεύμα που έγινε  ακόμη πιο εμφανές από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος. Οι Ουκρανοί καλλιτέχνες παρουσιάζουν σθεναρά τις δημιουργικές  τους δυνατότητες αυτές τις μέρες.  

Ταυτόχρονα, οι καλλιτέχνες είναι ένα από τα πιο ευάλωτα κομμάτια της κοινωνίας σε περιόδους  πολέμου, όταν φαίνεται δηλαδή ότι δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για τέχνη και πολιτισμό. Έτσι, παρά τη δύναμη της ουκρανικής κοινότητας της τέχνης, χρειαζόμαστε πραγματικά υποστήριξη. Αυτή η έκθεση είναι μια έκθεση όπου το τοπικό κοινό μπορεί να αγοράσει έργα τέχνης και έτσι να δώσει σε καλλιτέχνες που εργάζονται σε δύσκολες συνθήκες στην Ουκρανία την ευκαιρία να συνεχίσουν τη δουλειά τους. 

–Ποια τα επόμενα βήματα σου στο χώρο της Τέχνης; 

-Νομίζω ότι όλοι οι Ουκρανοί ξυπνάμε το πρωί ευγνώμονες που ξυπνήσαμε ζωντανοί. Ακόμα κι αν είμαστε ασφαλείς στο εξωτερικό, μετά από κάθε φονικό βομβαρδισμό στην Ουκρανία, νιώθουμε ότι μας δόθηκε η ευκαιρία να ζήσουμε και είμαστε τυχεροί. Κάθε στιγμή είναι ένας θησαυρός και την εκτιμούμε όσο ποτέ άλλοτε.  

Πώς να κάνουμε σχέδια σε τέτοιες συνθήκες; Το μόνο που λέω είναι ότι προσπαθώ να δουλεύω και συνεχίζω να είμαι ανοιχτή για τις ευκαιρίες που μου δίνει η ζωή. 

Who is who 

Η Μαριάννα Αμπράμοβα (1979- )είναι Εικαστικός καλλιτέχνης, Μέλος της Εθνικής Ένωσης Καλλιτεχνών της Ουκρανίας, Μέλος του Συλλόγου Εικαστικών Καλλιτεχνών Στερεάς Ελλάδος (VAACG), Επιμελητής του Διεθνούς Συμποσίου Τέχνης «Παλέτα της Ελευθερίας» (Ουκρανία) και των διεθνών καλλιτεχνικών έργων «Nuova Primavera» (Ιταλία), «Ελληνική προφορά: Ουκρανικό όραμα» (Ελλάδα) κ.λπ. Βραβευμένη του τμήματος «Τέχνη και Πολιτισμός» του Διεθνούς Βραβείου – «European Women Expert Award -2019» 

INFO Έκθεσης 

Το Πολιτιστικό Κέντρο «ArtLine» (Ουκρανία) και η Γκαλερί «Chili Art Gallery» (Ελλάδα) παρουσιάζουν την έκθεση «Code of  Dialog» με έργα των Ουκρανών ζωγράφων.  

Η έκθεση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ουκρανίας στην Ελλάδα.  

Διοργανωτές:  To Πολιτιστικό Κέντρο «ArtLine» (Ουκρανία) από κοινού με την Γκαλερί «Chili Art Gallery» (Ελλάδα) 

Ημερομηνίες: από 27 Ιουνίου έως 1 Ιουλίου 2023 

Εγκαίνια: 27 Ιουνίου 2023   

Τοποθεσία:  «Chili Art Gallery», Δημοφώντος 13-15, Αθήνα, Τ.Κ. 118 51 

Επιμέλεια: Marianna Abramova (Ουκρανία), μέλος της Εθνικής Ένωσης Ζωγράφων της Ουκρανίας και της Ένωσης Οπτικών Τεχνών της Κεντρικής Ελλάδος (VAACG), διευθύντρια του Πολιτιστικού Κέντρου «ArtLine»